گزارشی از نشست هم اندیشی «از الهیات اجتماعی تا ارشاد اجتماعی»

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست هم اندیشی «از الهیات اجتماعی تا ارشاد اجتماعی» با موضوع حجاب با حضور و سخنرانی اندیشمندان و پژوهشگران مرتبط با مسئله و با همکاری پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه مطالعات تمدنی و اجتماعی، شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، مرکز مطالعات و سنجش دینداری و دانشگاه باقرالعلوم(ع) دانشکده فرهنگ و علوم اسلامی حجاب در سالن جلسات دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد.

در این نشست موضوعاتی مثل بررسی ابعاد فقهی و اجتماعی حجاب، ابعاد فقهی سیاست ترویج حجاب، غفلت از زیر ساخت های فرهنگی حجاب، حجاب و چالش های ادراک عدالت جنسیتی، بایدها و نبایدهای سیاستگذاری حجاب، گونه شناسی واکنش های معنوی به گشت ارشاد، تحلیل رسانه از حرکت اعتراضی به گشت ارشاد، بی ایدگی حجاب و زن معاصر، استخفاف راهی برای عرفی شدن، انسان معطوف به تصویر و حجاب از گریز تا ستیز،تنوع در سیاست فرهنگی، حجاب و سلبریتی های ایرانی و مدیریت جنگ روایت ها، رویه های جمهوری اسلامی در مواجهه با پدیده های فرهنگی و جبهه انقلاب در مواجهه با بحران های اجتماعی مورد بررسی و هم اندیشی قرار گرفته و ارائه دهندگان حاضر در موضوعات مختلف مباحث خود را مطرح کرده و دیدگاه های خود را ارائه دادند.

در هم اندیشی «حجاب» حج اسلام والمسلمین حمید پارسانیا، رضا اسلامی، علیرضا مومن، مهدی شجریان، سید محمد حسین هاشمیان، احمد شاکر نژاد، سید محمد کاظمی، مجید دهقان، حبیب الله بابایی، اصغر اسلامی تنها، محسن لبخندق، آقای محمد علی غمامی و خانم مریم منصوری، حوریه بزرگی، سمیه حاجی اسماعیلی و عفت عرب زاده به سخنرانی و ارائه دیدگاه های خود در موضوعات پیشنهادی پرداختند.

حجت الاسلام و المسلمین حمید پارسانیا، رئیس کمیسیون حوزوی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در این جلسه با اشاره به ضرورت تبیین ابعاد فقهی و اجتماعی حجاب اظهار داشت: حجاب تمام مسئله نیست و خیلی از مسائل تحت پوششِ پوشش بروز و ظهور اجتماعی پیدا می کند و باید همه این موارد در جای خود تبیین شود.

وی در ادامه افزود: در این شرایط زمینه های بسیاری از مغالطات برای یارگیری از فضای متفاوت به وجود می‌آید و تبیین آنچه که رخ می دهد می‌تواند بستر برخی از مغالطات و کنشگری های آگاهانه را در جامعه فراهم کند.

در ادامه حجت الاسلام حبیب الله بابایی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی ابراز کرد: ما در ادبیات مربوط به سکولاریسم و در مواجهه با سکولاریزاسیون با یک سطح حداقلی و حداکثری مواجه هستیم که با سکولاریسم مهربان و غیر الحادی که در برابر سکولاریسم حداکثری، الحادی و نامهربان است در نظر گرفته می شود.

وی در ادامه افزود: قبول استخفافی که در آیات قرآن کریم آمده است یا منتهی به انکار آیه‌های توحیدی می‌شود و یا منتهی به اطاعت فرعونیان می گردد و مقابله با استخفاف گاهی به صورت ایستا و مکانیکی اتفاق می افتد و گاهی به صورت پویا و وقتی در موضوع حجاب هیچ گونه نوآوری، فلسفه و نظریه جدید در آن مطرح یا ایجاد نمی شود در واقع سبُکی را پذیرفته و راه را برای تخفیف حجاب هموار خواهیم کرد.

حجت الاسلام والمسلمین رضا اسلامی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه این هم اندیشی اظهار داشت: اخلاق اسلامی با فقه ممزوج شده است و مسئله حجاب یک مسئله شخصی نیست؛ بلکه امری اجتماعی بوده و تبعات عمومی دارد؛ به عنوان مثال اگر کسی نمازش ترک شود می گویند فلانی نمازش را نخوانده و این انعکاس پیدا می کند و جنبه اثباتی آن آثار، اجتماعی پیدا می کند؛ همچنین در روزه خواری، ترک حج و ترک حجاب که جنبه عمومی دارد.

حجت الاسلام والمسلمین سید محمد حسین هاشمیان، مدیر گروه مدیریت راهبردی دانشگاه باقر العلوم علیه السلام در این نشست ابراز کرد: به نظر من اگر بخواهیم موضوع سیاستگذاری حجاب را بهتر بفهمیم مثل سایر مسائلی که نظام سیاستگذار با آن مواجه می‌شود، مهم‌ترین گام فهم دقیق مسئله و چگونگی صورت بندی آن است.

وی در ادامه افزود: دینداری به اصطلاح سوپرمارکتی که در فضای باز و رسانه و در بین جوانان و نوجوانان شدت بیشتری پیدا می کند یکی از زمینه های بدحجابی امروز و علت اصلی آن زمینه سیاسی و اقتصادی بی‌حجابی و گردش اقتصادی این سنخ از پوشش ها و مد لباس ها برای برخی از افراد است.

در ادامه این هم اندیشی حجت الاسلام مهدی شجریان، نویسنده کتاب «درباره عدالت جنسیتی؛ نگاهی به فمینیسم و حکمت متعالیه» اظهار داشت: طبیعتاً ما برابری را شرط تحقق عدالت نمی دانیم و در سطح واقعی عدالت گاهی مقتضی برابری و گاهی اقتضای عدم برابری در حقوق و تکالیف است؛ اما در سطح ادراکی داستان کمی متفاوت می شود.

وی در ادامه افزود: در سطح ادراکی برابری اصل بوده و نابرابری خلاف اصل است؛ به این معنا که مادامی که دلیل موجهی بر نابرابری ارائه نشود ادراک عدالت با شکست مواجه می شود و دچار اختلال می گردد و فلسفه های مشهور و رایج برای حجاب نهایتاً عفاف را توجیه می‌کنند و مصادیقی از حجاب که منطبق با مسئله عفاف نیستند نیازمند به توجیه هستند و اگر توجیه نشوند مسئله ادراک عدالت جنسیتی با چالش مواجه می شود.

حجت الاسلام دهقان، عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده در این نشست ابراز کرد: به صورت کلی یکی از ضعف های عمده ما در بحث زمان و به صورت خاص در مسئله حجاب نداشتن ایده در حوزه سیاسی است؛ چرا که عمدتاً سیاست های ما موضوع محور است نه ایده محور.

وی در ادامه افزود: تفکیک بین تفکر دینی با تفکر حاکمیتی امری لازم و ضروری است و نباید این دو با هم دیگر اختلال شود؛ در حالی که در مسئله حجاب این تفکر اختلاط شده و تفکیک نشده است.

در ادامه این هم اندیشی خانم  سمیه حاجی اسماعیلی، پژوهشگر گروه مطالعات اجتماعی پژوهشکده زن و خانواده اظهار داشت: در دهه اول انقلاب چون حجاب و پوشش یکی از شاخص‌های مهم ضدیت با امپریالیسم و شاه بود و بخشی از ضدیت ما با شاه تلقی می شد  حکومت کم کم توانست ورود قانونی پیدا کرده و بدنه کلی جامعه را با خود همراه کند.

وی در ادامه افزود: به طور کلی احیای ارزش های دینی و در مسئله حجاب به صورت خاص امری است که بدون احیا و تقویت کانون خانواده امکان‌پذیر نیست و باید خانواده‌ها در این مورد نقش فعالی داشته باشند و حکومت نیز از نقش میانجی خانواده نباید غفلت و برای تقویت آن برنامه‌ریزی کند.

در ادامه این نشست حجت الاسلام اصغر اسلامی تنها، استادیار مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام ابراز کرد: ما با دو نوع انسان مواجه هستیم که یکی از آنها انسان معطوف به تصویر که میل به بی حجابی و تکشّف دارد و انسان مدرن را انسان معطوف به تصویر می داند و انسان و غیر مدرن را غیر معطوف به تصویر تلقی می کند.

وی در ادامه افزود: در مقابل انسان معطوف به تصویر، انسان معروف به کلمه است و معنا را با حجاب پوشاندن و مسئله حجاب را می توان در سطح مختلف تحلیل کرد و حجاب یک مسئله شخصی نیست؛ بلکه می‌توان آن را در سطح تمدنی تحلیل کرد.

دکتر سید محمد علی غمامی، مدیر گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقر العلوم علیه السلام در ادامه این نشست اظهار داشت: حجاب یک مسئله اجتماعی است و بی تردید این آخرین مسئله اجتماعی نیست که تبدیل به نوعی بحران می‌شود؛ بلکه مسائل اجتماعی مختلفی نیز قبلاً بوده است که دشمنان بدتر از مسئله حجاب به بحران سازی آن دامن زده شده است.

وی در ادامه افزود: آنچه که ما باید نگاه خود را به آن معطوف کنیم مسئله اجتماعی حجاب است که باید در ابتدا در نظام حاکمیتی خود تعریفی از آن ارائه شود تا مسئله اجتماعی را در بهترین حالت خود درک کنیم.

حوریه بزرگی، پژوهشگر فرهنگ و اتباطات در ادامه این نشست با اشاره به فضای حاکم در فضای مجازی خاطر نشان کرد: در فضا و عصری زندگی می کنیم که معانی را رسانه‌ها روایت می‌کنند و اینکه چه معنایی تولید و غالب شود و جهان ذهنی افراد و افراد عمومی چگونه شکل بگیرد، نسبت جدی با اینکه چه کسی روایت ها را مطرح می‌کند، دارد.

وی در ادامه با اشاره به اتفاقات شکل گرفته درباره فوت مهسا امینی ابراز کرد: در جبهه‌ رقیب رویکرد کلی وجود دارد و آنها از یک بستر نرم فرهنگی شروع می کنند تا کم‌کم فرایند استعمار زن را شکل دهند و گام به گام با جذب قشرهای به اصطلاح خاکستری مراتبی از نافرمانی مدنی و مقابله با حاکمیت را کلید بزنند.

در ادامه این نشست دکتر سید محمد کاظمی قهفرخی، عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به بحث سلف در فضای مجازی خاطرنشان کرد: ما در فضای مجازی با سلفی مواجه هستیم که به دلیل این که سوژه سازی سلفی های دیگر در فضای واقعی انجام نمی شود به شدت متورم می شود و به نوعی هدایت سلفی واقعی را به دست می‌گیرد.

وی در ادامه افزود: شبکه های اجتماعی معاند انقلاب اسلامی تلاش می‌کنند از فرصت این که هر بحث اجتماعی می‌تواند بحث سیاسی نیز داشته باشد با غیر طبیعی  جلوه دادن و نرمال کردن موضوعات تبدیل به موضوعات ثانوی کنند و همه پدیده های اجتماعی ما را به نوعی به بحران اجتماعی تبدیل کنند.

خانم مریم منصوری، نویسنده و فعال فرهنگی حوزه بانوان در ادامه این نشست با اشاره به موضوع ارائه شده در هم اندیشی با عنوان حجاب و بدن بندی خاطرنشان کرد: در ساحت روح مندی غرب و در ذهن انسان غربی بدن انسان نقطه ثقل مقاومت می شود و هنر سرمایه داری مدرن این است که مصرف گرایی لذت محور در فضای جدید را عَلَم کند و سرمایه داری متاخر با بحث از هستی بدنی شده، خود را بازسازی می کند.

وی در ادامه افزود: حاکم شدن این فضا بر جوامع سبب هویت انسانی بدنمند می شود که شاید بهترین جا برای تصور این گفته فضای موجود در اینستاگرام باشد که با تصویر و بدن افراد تجربه می‌شود و زبان انسان ها از تکلم را به تصویر تغییر می دهند.

در ادامه این هم اندیشی حجت الاسلام احمد شاکرنژاد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به چالش مطرح در حوزه معنویت پژوهی اظهار داشت: در حوزه معنویت پژوهی می‌گویند معنویت های جدید کنشگری های اجتماعی دارند یا ندارند؟ که در این باره برخی می‌گویند دارند و برخی نیز اعتقاد به عدم کنشگری اجتماعی هستند.

وی در ادامه افزود: در ماجرای اخیر درباره برخورد گشت ارشاد با خانم مهسا امینی در اینستاگرام تعداد ۵۰۰ پیج معنویت گرا را بررسی کرده ام تا ماضع آنان را مورد بررسی و مطالعه قرار دهم که نتیجه آن این بود که دسته های معنویت گرا متناسب با عصر جدید معنویت را تعریف کرده و متناسب با آن موضع می‌گیرند.

سرکار خانم عفت عرب زاده در ادامه این نشست ابراز کرد: برای اینکه ما دقیقاً مشخص کنیم که جبهه انقلاب در مواقعی مثل اتفاقات اخیر درباره حجاب چگونه باید ورود کرده و عمل کند تا به نتیجه مطلوب برسد نیازمند این هستیم که نسبت به مسئله اصلی، شناخت کامل و کافی داشته باشیم.

وی در ادامه افزود: از بین بردن ایمان صادقانه، عمیق و راسخ همان هدف اصلی دشمنان انقلاب اسلامی از اتفاقات و ناهنجاری های به وجود آمده در کشور است که تلاش دارند سیاستگذاری برپایه شهوت را در جامعه اسلامی به پیش برد.

در ادامه این نشست دکتر علیرضا مومن آرانی، پژوهشگر مطالعات اجتماعی با اشاره به موضوع مورد بحث با عنوان غفلت از زیرساخت‌های فرهنگی برای ساماندهی امر حجاب اظهار داشت: اگر مسئله حجاب را به عنوان امری که دارای ابعاد مختلف است بدانیم طبیعتاً ساماندهی آن نیز باید با نگاهی باشد که به ابعاد مختلف آن توجه داشته باشد.

وی در ادامه افزود: در زیرساخت ساماندهی لایه های مفهومی تراز فرهنگ باید مورد توجه قرار گیرد و جامعه اسلامی توانایی ارزیابی اجتماعی در موضوعات مختلف را داشته باشد.

سعید چراغی