شماره ۵۵ فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، پنجاه و پنجمین فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی»صاحب امتیازی دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام با مدیرمسئولی مهدی سیاوشی و سردبیری سعید بهشتی منتشر شد.

این فصلنامه در 12 مقاله و 381 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

بررسی هویت انقلابی در کتاب‌های درسی دوره متوسطه دوم

سیروس محمودی؛ محمود شرفی؛ حمیدرضا ایمانی فر

چکیده: مطالعه حاضر با هدف بررسی و تحلیل میزان توجه به مؤلفه های هویت انقلابی در محتوای کتاب های درسی دوره متوسطه دوم انجام شده است. روش مطالعه، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری شامل تمام کتاب های درسی دوره متوسطه دوم می باشد که در سال 1399 چاپ شده است. شش عنوان کتاب «آمادگی دفاعی»، «جامعه‌شناسی»، «دین و زندگی»، «تاریخ»، «تحلیل فرهنگی» و «هویت اجتماعی» با 16 جلد کتاب به‌صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت. یافته های این پژوهش بیانگر این است که در کتاب های درسی دوره متوسطه دوم در رشته علوم انسانی، به مؤلفه «ایثار و شهادت» با 500 فراوانی (2/29 درصد) بیشترین توجه و به مؤلفه های «مبارزه با تحجر و التقاط» با 28 فراوانی (6/1 درصد) و «حمایت از مستضعفین» و «آگاهی نسبت به قانون اساسی» هر کدام با 12 فراوانی (7/0 درصد)، کمترین توجه را شده است، و در رشته های تجربی و ریاضی هم، به مؤلفه های «ایثار و شهادت» با 454 فراوانی (26 درصد)، بیشترین توجه و به مؤلفه «حمایت از مستضعفین» با 10 فراوانی (57/0 درصد) کمترین توجه شده است. فراوانی مؤلفه های «اعتقاد به امام خمینی (ره)»، «روحانیت»، «آگاهی به وقایع و تاریخ انقلاب اسلامی» و «مبارزه با تحجر و التقاط» در محتوای کتاب های درسی رشته-های علوم تجربی و ریاضی به‌صورت معناداری بیشتر از کتاب های درسی رشته علوم انسانی می باشد.

واکاوی مؤلفه‌های جامعه‌پذیری بر اساس الگوی ایرانی-اسلامی در آثار شهید مطهری (ره)

سیدمحمدعلی میرجلیلی

چکیده: هدف پژوهش حاضر، شناسایی، استخراج و دسته‌بندی ابعاد و مؤلفه‌های جامعه‌پذیری در آرای شهید مطهری (ره) و تدوین یک الگوی اسلامی-ایرانی در تربیت اجتماعی بوده است. در این پژوهش، مفهوم جامعه‌شناختی «جامعه‌پذیری» بر اساس تعریف سند بنیادین تحول آموزش‌وپرورش، به‌مثابه تربیت اجتماعی قلمداد شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نظر رویکرد، کیفی و از نظر نوع روش تحقیق، تفسیری با تکنیک تحلیل محتوای عرفی است. تعداد 108 مورد از آثار مکتوب شهید مطهری که در قالب کتاب چاپ شده‌اند، در این پژوهش موردبررسی و تحلیل و تفسیر قرار گرفت. بر اساس یافته‌های تفسیری این پژوهش، 73 زیرمقوله، 13 مقوله و 4 مؤلفه اصلی شامل احساس تعلق اجتماعی، پذیرش نقش و مسئولیت‌پذیری، گفتگو و ارتباطات اجتماعی و سنجش‌گرانه‌اندیشی استخراج گردید. این مؤلفه‌ها معیارهای تربیت سالم اجتماعی از دیدگاه شهید مطهری است و شاخص‌هایی برای انتقال آموزه‌های پایه اجتماعی به شهروندان محسوب می‌شود. با توجه به محوریت سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در دستیابی به الگوی اسلامی-ایرانی تربیت، پیشنهاد می‌شود در گام پیاده‌سازی عملیاتی سند، از مؤلفه‌های مستخرج از آثار شهید مطهری بهره گرفته شود.

بررسی فلسفی دیدگاه خردگرایانه با تکیه بر اصول عقلی و منطقی در اندیشه، رفتار و گفتار

شهین امیری؛ محسن ایمانی نایینی؛ عباسعلی رستمی نسب؛ روح الله کریمی خویگانی

چکیده: این پژوهش با هدف بررسی فلسفه از دیدگاه خردگرایی (عقل‌گرایی) با تکیه ‌بر اصول عقلی و منطقی در اندیشه، رفتار و گفتار، به‌منظور تدوین الگویی برای دانشجویان رشته فلسفه تعلیم و تربیت انجام شد. پژوهش حاضر بر مبنای هدف از نوع کاربردی، از نظر نوع توصیفی- تحلیلی و روش آن روش تحلیل محتوای کیفی بود. ابزار پژوهش حاضر جهت جمع‌آوری داده‌های لازم برای پاسخگویی به فرضیات تحقیق مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از داده‌های کیفی گردآوری‌شده از فرایند اجرای مصاحبه‌های نیمه‌ساختارمند با افراد نمونه کدگذاری باز انجام شد. در نتیجه اجرای فرایند کدگذاری باز از روی ‌داده‌های کیفی گردآوری‌شده ابتدا به استخراج تعداد زیادی ویژگی و مفهوم منجر شد، سپس با بررسی‌های مجدد و بازنگری‌های انجام‌شده و بر اساس مشابهت‌ها و اشتراکات مفهومی، این مفاهیم و ویژگی‌های تقلیل یافته و دسته‌بندی شد. با مرور مبانی نظری و دیدگاه صاحب‌نظران سه پدیده محوری (اندیشه، رفتار و گفتار) در تدوین الگو برای دانشجویان رشته فلسفه تعلیم و تربیت از منظر خردگرایی که با تکیه ‌بر اصول عقلی و منطقی است حاصل شد، همچنین مطالعات و یافته‌ها نشان دادند که کدهای حاصل از کدگذاری باز مشتمل بر ۲۱۰ کد بود، این الگو دارای پنج شاخص اهداف، شیوه‌ها، چالش و خلأها، عناصر و پیامدها بود. در قدم بعدی با استفاده از تقلیل داده‌ها به موارد مشترک از سه پدیده محوری و پنج شاخص، در بخش محوری اندیشه و هر شاخص (۵ بعد)، در بخش محوری رفتار هر شاخص (۶ بعد) و در پدیده محوری گفتار و هر شاخص (۶ بعد) شناسایی شدند.

مبانی معرفت‌شناختی نظریه سنت‌گرایی سید حسین نصر و دلالت‌های آن برای تربیت عقلانی

عارف پورمحمودی؛ محسن فرمهینی فراهانی؛ رقیه موسوی؛ محمد حسن میرزامحمدی

چکیده: پژوهش حاضر با هدف تحلیل مبانی معرفت شناختی نظریه سنت گرایی سید حسین نصر و دلالت های آن برای تربیت عقلانی انجام شد. روش پژوهش توصیفی–تحلیلی بود و نتایج آن نشان داد معرفت شناسی نصر توأم با معرفت و شناخت دینی می باشد که منشأ آن علم قدسی است، علمی که این امکان را ایجاد می کند تا انسان خدا را در همه‌جا ببیند و بدین ترتیب به عالم بالا و بنیاد قدسی هستی برسد. امکان دستیابی انسان به حقیقت مطلق به‌واسطه عقل شهودی، همراهی معرفت قدسی با ایمان و یقین، تلازم معرفت قدسی با فضایل اخلاقی و وابستگی معرفت قدسی به عمل مبانی معرفت شناختی علم قدسی هستند. در نظر داشتن این نوع از معرفت می تواند دلالت هایی مانند بهره‌گیری از قوه عاقله جهت برخورداری از صفت علم، استفاده از شهود به‌عنوان منبعی برای معرفت و عاملی برای توجیه باورها، تعیین پیشاپیش اهداف و اصول بر اساس ارتباط با امر قدسی، هدایت متربیان به شناخت پیوسته، جلوگیری از شکاکیت ذهنی در متربیان، ایجاد شالوده ای تعقلی برای فضایل اخلاقی، کمک از معرفت قدسی برای شناخت ذات اشیا در مرتبه ربوبی و استفاده از محتوای ترکیبی را برای تربیت عقلانی متربیان به همراه داشته باشد.

بررسی جایگاه معرفت افاضه‌ای در فلسفه تربیت اسلامی و تبیین دلالت‌های تربیتی آن

زهره اولیائی

چکیده: هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه معرفت افاضه‌ای در فلسفه تربیت اسلامی و تبیین دلالت‌های تربیتی آن است. ازآنجایی‌که هدف اساسی خلقت، علم و معرفت است، این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی جایگاه معرفت افاضه‌ای در فلسفه تربیت اسلامی و تبیین دلالت‌های تربیتی آن می‌پردازد و به دنبال معرفی آثار تربیتی، موانع و زمینه‌های دستیابی به معرفت افاضه‌ای است. یافته‌ها بیانگر این است که معرفت نه‌تنها هدف تعلیم و تربیت بلکه هدف اساسی خلقت و برترین نعمت پس از نعمت آفرینش است. معرفت افاضه‌ای، نوعی خودشناسی؛ و تقوا، اخلاص و تزکیه نفس از مبانی آن است. این معرفت گاهی به‌صورت وحی و گاهی به‌صورت الهام و گاهی به‌صورت تحدیث است. خودآگاهی، خداترسی، قرآن‌باوری، گریه تسلیم و خضوع، متانت و بردباری، سکوت، هم‌آوایی گفتار و رفتار، تواضع، تعبد و تقلید دینی از جمله آثار تربیتی آن است. تربیتی که بر اساس معرفت و شناخت به اسم رب پی نهاده می‌شود تربیتی است که به کمال و نیک‌بختی و بزرگداشت انسان و نیز گسترش صلح و برادری و وحدت در زندگی او می‌انجامد.

آسیب‌شناسی اجتماعی تعلیم و تربیت در مناطق مرزی جنوب شرقی ایران

محمد مزیدی؛ نعیمه ذاکری

چکیده: هدف از پژوهش حاضر فهم آسیب های اجتماعی تعلیم و تربیت در مناطق مرزی جنوب شرقی ایران بود. این پژوهش در پارادایم کیفی انجام گرفته و نوع پژوهش نیز کیفی است. گردآوری داده ها به دو روش مصاحبه  عمیق و بررسی اسناد صورت گرفت. افراد موردمطالعه برای بخش مصاحبه به شیوه هدفمند و با رعایت قواعد حداکثر تنوع و رسیدن به نقطه اشباع‌شدگی یا اشباع نظری انتخاب شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده های حاصله از مصاحبه عمیق، از رویکرد تفسیری-تجریدی و برای تحلیل اسناد موردمطالعه (سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش) از تحلیل محتوای استقرایی استفاده شد. یافته های پژوهش در بخش مصاحبه ها نشان داد که آسیب های اجتماعی موجود در تعلیم و تربیت مرزی، در چهار حیطه آسیب های فرهنگی و اجتماعی، آسیب های آموزشی، تنگناهای اقتصادی و تنگناهای مذهبی قابل‌تشخیص هستند. هم چنین مقوله های استخراج شده از متن اسناد نیز تا حدودی با نتایج حاصل از مصاحبه ها همخوانی داشتند. پیامدهای ناشی از این آسیب ها در دو بعد کوتاه مدت و بلند مدت ظاهر گردیدند که متناسب با ابعاد مذکور راهکارهایی نیز در چهار حیطه اقتصادی، فرهنگی-اجتماعی، مذهبی و آموزش‌وپرورش ارائه شده است.

مبانی الهیاتی برنامه درسی هویت دینی

حسن نجفی؛ حسن ملکی؛ مهدی سبحانی نژاد؛ علی مصباح

چکیده: تصمیم گیری های عملی و اجرای سودمند در برنامه درسی نیازمند درکی روشن از خاستگاه فلسفی و تشریح دقیق مبانی است، در این راستا پژوهش حاضر با هدف تبیین مبانی الهیاتی برنامه درسی مختص به هویت دینی انجام شد. روش پژوهش تحلیلی- استنباطی و منبع اصلی آن قرآن کریم و تفسیر گران‌قدر المیزان بود. نتایج نشان داد که برنامه درسی هویت دینی از روح الهی برخوردار می‌باشد و با نگاه ویژه ای هستی را بستر تعالی انسان، جلوه ای از خداوند متعال و مظهری از فیوضات او تلقی می کند. در این برنامه درسی سرسلسلۀ علل خداوند متعال بوده و دنیا ظرفیت بقا را ندارد و اصالت با زندگی آخرت است. بندگی، تبعیت از قضا و قدر الهی، تسلیم بر اراده الهی، رحمانیت و رحیمیت خدای سبحان، احترام به علم، حکمت و عدالت خداوندی و وجود راهنما از دیگر یافته هایی است که از درون مبانی الهیاتی نضج گرفته و به دنبال ایجاد و جهت دهی برنامه درسی هویت دینی می باشد. تأثیرپذیری اهداف، موضوع، کارکرد و مسائل برنامه درسی هویت دینی از مبانی و گزاره های الهیاتی دیگر خروجی مقاله حاضر است که نقش مهمی در شکل گیری بینش ها، گرایش‌ها و کنش های دانش آموزان دارد و به آنان کمک می کند تا گستره اعتقادی خود را توسعه داده و با قدم هایی استوار به مقصد حقیقی رهنمون شوند.

تدوین رهنمودهایی بر بنیاد پیش‌فرض‌های بومی و اسلامی جهت بهبود وضعیت برنامه درسی علوم تربیتی در ایران

ابراهیم خسروی؛ اکبر صالحی؛ علیرضا محمودنیا؛ محسن ایمانی

چکیده: هدف پژوهش حاضر، استخراج رهنمودهایی بر بنیاد پیش‌فرض‌های بومی و اسلامی، به‌منظور بهبود وضعیت برنامه درسی علوم تربیتی در ایران است. روش پژوهش، تحلیل مفهومی و قیاس نظری بوده و به‌منظور گردآوری داده‌های لازم جهت نیل به اهداف پژوهش، منابع موجود و مرتبط با استفاده از برگه‌های فیش‌برداری و با شیوه تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته است و نتایج پژوهش منجر به استخراج پنج پیش‌فرض اساسی، شامل اصالت اقتباس در بومی‌سازی و اسلامی‌سازی علوم تربیتی، توجه به مضامین اسلامی و فرهنگ ملی در بومی‌سازی و اسلامی‌سازی، نگاه نوگرایی- بومی‌گرایی در بومی‌سازی و اسلامی‌سازی، اصالت دادن به تولید محتوای مبتنی بر فرهنگ بومی و توجه به فطرت و ابعاد وجودی انسان در بومی‌سازی و اسلامی‌سازی علوم تربیتی است. بر بنیاد پیش‌فرض‌های مطرح شده، پنج رهنمود کاربردی شامل1) بررسی انتقادی متون وارداتی و اقتباس در ترجمه آثار غربی در حوزه علوم تربیتی، 2) شناسایی و معرفی چهره‌های متفکرین بومی و اسلامی در تاریخ علوم تربیتی ایران، 3) استقبال از طرح‌های مبتکرانه بومی و اسلامی در حوزه علوم تربیتی، 4) تولید دانش بومی و اسلامی در حوزه علوم تربیتی و 5) کیفیت‌بخشی به تربیت نیروی انسانی متناسب با نیازهای بومی و اسلامی، برای بهبود برنامه درسی علوم تربیتی در ایران، استنباط و تدوین گردید.

اثربخشی مهارت‌های معنوی مبتنی بر آموزه‌های قرانی و روایات بر سرزندگی و خوش‌بینی تحصیلی دانش‌آموزان

عطیه عسگری؛ معصومه باقرپور

چکیده: این مقاله با هدف بررسی اثربخشی مهارت‌های معنوی مبتنی بر آموزه‌های قرانی و روایات بر سرزندگی و خوش‌بینی تحصیلی دانش‌آموزان دختر پایه نهم متوسطه شهرستان گلوگاه انجام شد. پژوهش از نظر هدف کاربردی و روش انجام پژوهش از نوع شبه آزمایشی، طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون است. حجم نمونه به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده در دو گروه 25 نفره انتخاب شدند؛ یک گروه به‌عنوان گروه آزمایش که پروتکل مهارت‌های معنوی مبتنی بر آموزه‌های قرانی و روایات بر اساس الگوی برومندزاده و کریمی ثانی (1394) در آن‌ها اجرا شد و گروه گواه که این آموزش در آن‌ها اجرا نشد. ابزار جمع‌آوری اطلاعات شامل: الف) برنامه مهارت‌های معنوی مبتنی بر آموزه‌های قرانی و روایات که در 10 جلسه 100 دقیقه‌ای و در یک ماه برگزار شد، ب) پرسشنامه استاندارد خوش‌بینی تحصیلی (قاسمی و همکاران، 1397)، ج) پرسشنامه سرزندگی تحصیلی دهقانی زاده و حسین چاری (1391)، بوده است. نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل آماری کواریانس نشان داد که آموزش مهارت‌های معنوی مبتنی بر آموزه‌های قرانی و روایات بر مؤلفه‌های سرزندگی تحصیلی (حساس دیده شدن، مفید بودن، توانایی مقابله با چالش‌ها) و مؤلفه‌های خوش بینی تحصیلی (اعتماد به معلم، حس کارآمدی، تأکید علمی معلم) دانش‌آموزان تأثیر مثبت و معنادار دارد.

تدوین الگوی تربیت اسلامی جریان عاشورا؛ رهیافت نظریه زمینه‌ای

مریم محمدی؛ روح الله کریمی خویگانی؛ مهدی محمودی

چکیده: هدف از این نوشتار، ارائه الگوی تربیت اسلامی در بازخوانی جریان عاشورا است. پرداختن به این موضوع می‌تواند به غنای گفتمان و الگوی تربیت اسلامی کمک کند. هدف آشکار این پژوهش، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های تربیت اسلامی در بازخوانی واقعه عاشورا است؛ بنابراین پژوهش حاضر از یک سو، به لحاظ هدف یک پژوهش بنیادی محسوب می‌شود و از سوی دیگر به لحاظ کاربرد نتایج تحقیق در تعلیم و تربیت و کمک به اتخاذ تصمیم‌های مربوط به نظام آموزشی، از نوع پژوهش‌های کاربردی به ‌شمار می‌رود. برای دست‌یابی به پاسخ سؤالات پژوهش از روش نظریه زمینه‌ای استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر، کلیۀ مقاتلی است که جریان عاشورا را نقل کرده‌اند. در همین راستا با روش نمونه‌گیری موردی نوعی، منبع جمع‌آوری داده‌ها، مقتل لهوف سید بن طاووس ملحوظ گردید. البته برای رسیدن به اشباع نهایی داده‌ها، کتب مقاتل نفس المهموم، محن الابرار، ابی مخنف، قمقام زخار و صمصام بتار و مقتل الحسین علیه‌السلام نیز موردبررسی و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها حاکی از آن بود که «وراثت»، «محیط»، «شناخت و آگاهی»، «زمان و زمانه» و «انتخاب و آزادی» به‌عنوان عوامل زمینه‌ساز تربیت هستند و عوامل «هدایت»، «نیازسنجی»، «توحید»، «تأثیر متقابل ظاهر و باطن»، «تغذیه»، «فروع دین»، «عمل‌گرایی»، «استحکام خانواده» به‌عنوان عوامل مؤثر تربیت شناخته گردیدند. عامل مهمی نیز به‌عنوان عامل بازدارنده تربیت احصا گردید که «رذایل اخلاقی» بود. پیامدها و نتایج تربیت نیز در واقعه عاشورا مبتنی بر «مکارم اخلاق»، «خردورزی» و «شهادت‌طلبی» بود.

آسیب‌شناسی فعالیت‌های پرورشی سازمان آموزش‌وپرورش شهر قم در دوره متوسطه اول بر اساس عناصر نه‌گانه کلاین و ارائه راهکاری برای بهبود آن

محسن دیبایی صابر؛ داود رحیمی سجاسی

چکیده: پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی فعالیت های پرورشی سازمان آموزش‌وپرورش شهر قم در دوره متوسطه اول بر اساس عناصر نه‌گانه کلاین و ارائه راهکاری برای بهبود آن در سال تحصیلی 1400-1399 انجام شد. روش پژوهش، توصیفی-پیمایشی و به لحاظ هدف کاربردی می باشد. جامعه پژوهش شامل مدیران، مربیان پرورشی و دانش‌آموزان دوره اول متوسطه شهر قم که با استفاده از روش نمونه-گیری طبقه ای تصادفی ساده و برحسب جدول مورگان به ترتیب 140، 130 و 413 نفر به‌عنوان نمونه موردمطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، پرسش نامه محقق ساخته بود. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه به‌وسیله نظرات صاحب نظران حوزه مربوطه و پایایی نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 97/0 محاسبه شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی از قبیل آزمون t تک نمونه‌ای، تحلیل واریانس کروسکال- والیس و آزمون U مان ویتنی استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان داد: 1) از دیدگاه مدیران عمده-ترین آسیب های موجود در فعالیت های پرورشی با توجه به عناصر نه‌گانه برنامه درسی معطوف به مؤلفه های «اهداف، مواد آموزشی، محتوا، فعالیت های یادگیری، زمان اختصاص‌یافته» می باشد. 2) از دیدگاه مربیان عمده ترین آسیب‌ها، معطوف به مؤلفه های «زمان یادگیری، گروه بندی دانش‌آموزان» می باشد، و 3) از دیدگاه دانش آموزان عمده ترین آسیب‌ها، معطوف به مؤلفه های اهداف، مواد آموزشی، محتوا، فعالیت‌های یادگیری، راهبردهای اجرا و زمان می باشد.

طراحی و اعتباریابی الگوی مطلوب مسئولیت‌پذیری دینی دانش‌آموزان در برنامه درسی دوره ابتدایی

معصومه کاظمی؛ شهرام رنج دوست؛ محمدعلی مجلل چوپقلو

چکیده: مسئولیت‌پذیری یکی از اهداف فرهنگی و اجتماعی مهم تعلیم و تربیت است که در آموزه‌های دین اسلام نیز بر آن تأکید شده است. هدف مهمی که آموزش‌وپرورش برای تربیت نسل‌های آینده دارد، نهادینه نمودن مسئولیت‌پذیری افراد است تا مسئولیت‌های مختلف را در زندگی خود در ابعاد جامعه، خانواده و خود ایفا نمایند. هدف اصلی تحقیق حاضر طراحی و اعتباریابی الگوی مطلوب مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان در برنامه درسی دوره ابتدایی است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش آمیخته از نوع اکتشافی است که برای طراحی الگوی مطلوب، از روش کیفی و برای اعتباریابی الگوی پیشنهادی از روش کمی استفاده شد. جامعه آماری برای طراحی الگوی مطلوب، پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی، مبانی نظری، تجربیات جهانی و الگوهای موجود در زمینه پژوهش و همچنین مصاحبه نیمه ساختاریافته با 15 نفر از متخصصان برنامه‌ریزی درسی و برای اعتبارسنجی الگوی مطلوب، متشکل از متخصصان برنامه‌ریزی درسی با ملاک‌هایی مانند مدرک تحصیلی PhD، دارای تجربه عملی و همچنین تألیف مقالات و کتب در زمینه پژوهش بود. نمونه‌گیری نظری از نوع هدفمند و ملاک‌محور بود. ابزار گردآوری اطلاعات برای طراحی الگوی مطلوب با استفاده از الگوی اکر و برای اعتباریابی الگوی پیشنهادی پرسشنامه بود. روش تجزیه‌وتحلیل یافته‌ها توصیفی- تحلیلی استنتاجی بوده و از روش سنتزپژوهی و آزمون t تک‌نمونه‌ای استفاده شد. بر اساس مصاحبه حضوری از افراد موردنظر، طبق عناصر ده‌گانه اکر از نتایج مصاحبه حضوری انجام یافته، کدگذاری باز- کدگذاری محوری- کدگذاری انتخابی صورت گرفت و تحلیل محتوای کیفی با توجه به نظریه اکر با نتیجه‌گیری و به دست آمدن مؤلفه‌های مسئولیت پذیری بر اساس مبانی نظری، مکتوب و پیشینه تحقیق به دست آمد. سپس با توجه به عناصر ده‌گانه اکر سنتزپژوهی انجام شد. در نهایت یافته ها نشان می دهد که الگوی مطلوب برنامه درسی مسئولیت پذیری بر اساس مبانی نظری و برنامه درسی متشکل از سه بخش ابعاد (اجتماعی، اخلاقی، قانونی، محیط‌زیست و سیاسی)، مقوله های اصلی (شناختی، عاطفی (احساسی)، خلاقیت و مهارت)، و عناصر ده‌گانه اکر است که از نظر صاحب‌نظران و متخصصان و کارشناسان برنامه ریزی  درسی نتایج آزمون تی تک نمونه های ارزیابی اعتبار درونی الگوی طراحی شده نشان داد که نظر متخصصان مربوط به ارزیابی با سطح معنی داری 001/0 و در سطح آلفای 01/0 به‌طور معنی داری بیشتر از حد وسط بوده است (01/0>P) معتبر تشخیص داده شد؛ بنابراین در این پژوهش تلاش شد طراحی الگوی مناسب برای برنامه درسی مسئولیت‌پذیری دانش‌آ‌موزان به نحوی انجام گیرد که اجزای آن با یکدیگر تعامل لازم را داشته و الگوی مذکور بتواند در زمان اجرا، نتایج کاربردی لازم را ارائه نماید و در نهایت با اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی متخصصان بیان نمودند که با توجه به الگوی برنامه درسی به‌ویژه در برنامه درسی مسئولیت‌پذیری دانش‌آ‌موزان بین حوزه‌های موردمطالعه و عناصر برنامه درسی ارتباط منطقی وجود دارد.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی پژوهشی «پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی» می توانند به نشانی تهران، بزرگراه شهید بابایی، بعد از پل لشکرک، دانشگاه جامع امام حسین(ع) ، موقعیت امام محمد باقر(ع) با شماره تلفن74188278-021 یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس iej.ihu.ac.irمراجعه کنند یا تماس بگیرند.