«هرکه هرچه دلش می خواهد بگوید»، آزادی بیان نیست

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت الله محسن اراکی که امروز در جمع تعدادی از طلاب و دانش پژوهان حوزه های علمیه با موضوع «ماهیت فقه فرهنگ و نظام مسائل آن» سخن می گفت با اشاره به این که قلمرو فقه، علم به احکام و افعال ارادی و اختیاری مُکلّفین اعم از رفتارهای فردی و اجتماعی است بیان کرد: رفتار اجتماعی به معنای رفتار فردی بسیاری از انسان ها نیست، بلکه رفتار مردم در یک جامعه نظم یافته و دارای حاکمیت و قانون است.

وی فرهنگ را مقوله ای اجتماعی دانست و ادامه داد: فرهنگ مجموعه ای از رفتارهای اختیاری انسان هاست که در جامعه صورت می گیرد، به بیان دیگر فرهنگ، مجموعه ای از اوامر و نواهی است و از این رو بحث فقه فرهنگ هم در این موضوع پیش می آید.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم همچنین گفت: هر مقوله ای مانند هنر و رسانه که متعلق فعل اختیاری بشر باشد، امر و نهی و به تعبیر دیگر، فقه دارد و وظیفه فقیه این است که حُکم شرعی آن را جستجو و پیدا کند، حتی اگر فاعل آن تنها یک فرد باشد.

لزوم توجه حوزه به فقه رسانه و فقه فرهنگ

وی با اظهار تأسف از انتقاد برخی نسبت به دروسی مانند فقه رسانه و فقه فرهنگ خاطر نشان کرد: این که تا امروز کمتر از این مسائل صحبت شده به معنای فقدان فقه برای آن ها نیست.

آیت الله اراکی با بیان این که فرهنگ تعاریف زیادی دارد که البته برخی از آن ها بیش از آن که تعریف باشند، ذکر مصادیق هستند اظهار کرد: تعریف باید ضوابط کلی یک موضوع را مشخص کند تا بتوان همه مصادیق آن را برشمرد، بر این اساس برخی از فرهنگ به مجموعه ای نظام یافته از نگرش ها، دانش ها و ارزش ها که به طور گسترده در میان مردم وجود دارد تعبیر می کنند، مجموعه ای که می توان هویت را بر اساس آن آشکار کرد.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام سپس به تعریف خود از فرهنگ توجه داد و تصریح کرد: فرهنگ را می توان منظومه ای از پسندها و ناپسندهای پذیرفته شده یک جامعه یا همان معروف ها و منکرها تعریف کرد که دارای سه حوزه اصلی باورها، گفتارها و رفتارهاست که هر یک از این سه مقوله هم به دو عرصه خُرد و کلان تقسیم می شود.

وی درباره ملاک خرد و کلان بودن در این موضوع گفت: عرصه خرد به معنای عرصه فردی ولی درون اجتماعی و عرصه کلان به معنای عرصه حاکمیتی است.

آیت الله اراکی با اشاره به آیه مبارکه «یا ایّها الّذین آمَنوا آمِنوا …» بیان کرد: یکی از نکات مهم در توضیح و تفسیر این آیه، آن است که تعبیر «آمَنوا» به معنای تصدیق و باور مؤمنان و «آمِنوا» به معنای تسلیم در برابر خداست، به بیان دیگر می فرماید اکنون که به خدا و رسولش باور دارید، پس این باور باید تسلیم در برابر خدا و رسول خدا را به دنبال داشته باشد.

وی اضافه کرد: این نکته در آیات دیگری مانند « … لِمَ تؤذوننی و قد تعلمون أنّی رسول الله الیکم …» نیز اشاره شده است.

عضو مجلس خبرگان رهبری با تصریح بر این که مشکل بسیاری از جوامع در موضوع «پساباورها» است بیان کرد: باورهایی در همه جوامع وجود داشته، دارد و خواهد داشت، اما نکته مهم تر، تسری دادن پساباورها در زندگی یعنی تسلیم عملی در برابر این باور است.

وی با اشاره به برخی سرفصل های «فقه فرهنگ» ادامه داد: تعریف مسئولیت های پیش باورها مانند این که انسان به بهانه ندانستن، از عمل نکردن به وظیفه مصون نیست و باید به دنبال یادگیری وظایف خود باشد از جمله نکاتی است که در این موضوع مورد بررسی قرار می گیرد، ضمن آن که «پساباورها» نیز در فقه فرهنگ مهم است و درباره آن و البته دیگر موضوعات زیرمجموعه ای هر یک از این سرفصل ها بحث می شود.

آیت الله اراکی سپس به موضوع آزادی بیان پرداخت و تأکید کرد: هیچ نظام و فرهنگی آزادی بیان را به معنای این که هرکه هرچه دلش می خواهد بگوید قبول ندارد؛ چراکه هر جامعه برای خود قوانین، مقررات و ضوابطی دارد.

این استاد دروس عالی حوزه های علمیه سپس به موضوعات فقه فرهنگ در حوزه کلان توجه داد و خاطر نشان کرد: در این سرفصل موضوعاتی مانند این که حاکمیت باید چه فرهنگ و باوری داشته باشد و با چه معیارهایی با مردم رفتار کند و سخن بگوید مورد بررسی قرار می گیرد.

وی اضافه کرد: باید توجه داشت که کل دستگاه حاکمیتی باید خداباور باشد، خودش را برتر از مردم نداند و البته در برابر مردم احساس مسئولیت کند.