شماره جدید فصلنامه علمی «مطالعات بیداری اسلامی»

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 23 فصلنامه علمی «مطالعات بیداری اسلامی» صاحب امتیازی سازمان بسیج اساتید دانشگاهها و مراکز علمی، پژوهشی و آموزشی کشور با مدیرمسئولی محمدرضا مردانی و سردبیری غلامرضا بهروزی لک منتشر شد.

این فصلنامه در 7 مقاله و 173 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

نقش و جایگاه آموزه‌های مهدویت در تحقّق اهداف بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی (با تأکید بر آموزه عدالت)

غلامرضا بهروزی لک؛ رضا کفیلی

چکیده : انقلاب اسلامی ایران برمبنای مهدویت تحقق یافته و امامین انقلاب به سبب ارایه برنامه‌های راهبردی در صدد ایجاد جامعه‌ای منتظر برای ظهور حضرت بوده‌اند. یکی از مهم‌ترین رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در عصر حاضر، بیانیه گام دوم انقلاب است که هدف اصلی آن را نزدیک شدن انقلاب به آرمان بزرگش یعنی آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی (ارواحنافداه) عنوان می‌کنند. پژوهش حاضر به این مسئله پاسخ می‌دهد: آموزه عدالت مهدوی، چه جایگاهی در تحقق اهداف بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی ایران دارد؟ (مسئله) برای بررسی این مسئله از ترکیب روش تحلیل محتوا در پژوهش کیفی و روش آینده‌پژوهی پس‌نگر استفاده شده است. (روش) برای پاسخ به مسئله مذکور در مرحله اول نقش آموزه‌های مهدوی در تحقق چله نخست انقلاب اسلامی و در مرحله دوم چگونگی ایجاد آمادگی برای طلوع خورشید ولایت(عج) بر اساس بیانیه گام دوم تبیین شده است. در مرحله سوم با در نظر گرفتن وضعیت آموزه عدالت مهدوی در جامعه فعلی و تصور آن در جامعه موعود (بر طبق احادیث و روایات واردشده)، نحوه نزدیک شدن جامعه فعلی به آن جامعه از طریق تبیین نقش الگویی آموزه عدالت مهدوی در خودسازی، جامعه سازی و تمدن سازی بیان‌شده است.(یافته‌ها) بنابراین با تلاش در عصر غیبت بر مبنای بیانیه گام دوم و تأکید بر آموزه عدالت مهدوی، میتوان هدف اصلی آن بیانیه را محقق کرد. (نتیجه)

بررسی تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر افول هژمونی آمریکا

حسن محمدمیرزائی

چکیده : انقلاب اسلامی ایران را می‌توان در ردیف انقلاب‌های بزرگ تاریخ دانست که باعث ایجاد تحولات مهمی در دنیای معاصر شده است. انقلابی که از زمان پیدایش به مثابه گفتمانِ غیر (دیگری) تمدن غربی، همواره در نزاع با این گفتمان بوده است. لذا سؤال اصلی که مطرح می‌گردد این است که با توجه به تقابل جدی این دو نگاه، انقلاب اسلامی چه تأثیری بر افول هژمونی آمریکا داشته است؟ (مسئله)؛ بر همین اساس در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش کیفی و مطالعه اسنادی، داده‌ها و مطالب مرتبط با این مسئله مطالعه و مورد بررسی قرار گیرد (روش)؛ نتایج بررسی‌ها حاکی از این است که انقلاب اسلامی از یک سو در سطح گفتمانی، اندیشه لیبرالیسم غربی را به صورت جدی به چالش کشیده است و از سوی دیگر با اقداماتی مانند کناره‌گیری از اتحاد راهبردی با آمریکا، تسخیر سفارت این کشور در ایران، ایجاد روحیه بیدارگری اسلامی در منطقه غرب آسیا، تضعیف جایگاه و قدرت رژیم صهیونیستی، حمایت از جنبش‌های ضد استکباری و به چالش کشیدن قدرت نظامی آمریکا، تأثیر بسزایی در گسترش حرکت های آزادی خواهانه - به طور خاص بیداری اسلامی- و در نتیجه افول هژمونی آمریکا داشته است (نتایج).

تأثیر نقش مفهومی انقلاب اسلامی بر هویت‌خواهی شیعیان یمن با تأکید بر جنبش الحوثی

محسن نصر اصفهانی

چکیده : بیداری اسلامی یکی از مهم‌ترین رویدادهایی است که به‌ویژه در دهه اخیر در منطقه خاورمیانه عربی بسیاری از کشورهای منطقه را تحت تأثیر خود قرار داده است به نحوی که کشورهای مسلمان که عمدتاً تحت حاکمیت نظام‌های استبدادی و پادشاهی اداره می‌شدند با خیزش‌های مردمی با هویت و نشانگان فرهنگ و ایدئولوژی اسلامی روبه‌رو شدند. در این میان کشور یمن به دلایل تاریخی و فرهنگی در بین کشورهای جهان اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و با حرکت‌ بیداری اسلامی در منطقه این کشور نیز دستخوش ناآرامی‌گردید. انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد قرن بیستم کشورهای اسلامی در منطقه را به‌شدت تحت تأثیر خود قرار داد. این تأثیرگذاری در عواملی مختلفی ریشه دارد که بخش قابل‌توجهی از آن به عوامل معنایی و هویتی باز می‌گردد. بر این اساس پرسش اصلی پژوهش حاضر این می‌باشد که عوامل معنایی و هویتی انقلاب اسلامی چه نقشی در هویت‌خواهی شیعیان یمن داشته است؟ (مسئله). روش تحقیق در این پژوهش توصیفی –تحلیلی و روش گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و اینترنتی می‌باشد (روش). در حالیکه بسیاری از تحلیل‌ها به عوامل سیاسی، امنیتی، ژئوپلیتیک در بحران یمن اشاره دارد به نظر می‌رسد که هویت خواهی شیعیان یمن ریشه در ساختار معنایی و نقش محتوایی انقلاب اسلامی که شامل عواملی چون احیاگری اسلامی، عدالت‌طلبی، مبارزه با استبداد و استعمار، بازتولید فرهنگ مقاومت و مقابله با نفوذ بیگانگان دارد (یافته‌ها).

استراتژی جمهوری اسلامی ایران در قبال کشورهای محور تحت نفوذ در جهان اسلام از منظر رئالیسم تدافعی( واکاوی بحران عراق و سوریه )

محسن جمشیدی؛ شهرام فتاحی؛ میر ابراهیم صدیق

چکیده :سیاست خارجی ایران در محور تحت نفوذ بعد از بحران در دو کشور عراق و سوریه، بیشتر دارای ماهیتی تدافعی- امنیتی و عمل گرایانه بوده است. اما واکنش های به وجود امده در دو کشور فوق ذکر از طرف دیگر قدرتهای ذی نفوذ این سیاست را به چالش طلبیده است.لذا اتخاذ استراتژی طرح شده برای حل این تناقض ،مسئله طرح شده در این پژوهش می باشد( مسئله ). نگارنده برای اثبات فرضیه ی خود از روش کیفی- تفسیری با رویکرد توصیفی – تحلیلی بهره جسته است ( روش ). بنظر می رسد ایران برای پیشگیری از تغییرات ناخواسته در سیستم موازنه منطقه ای که ممکن است جایگاه فعلی ایران را به مخاطره اندازد و با تاکید بر حفظ منافع ملی، سعی نموده بسیار فعال تر از گذشته در منطقه ی بحران حاضر شده و با بهره گیری از سیاست خارجی تدافعی - امنیتی و در عین حال فعال ، تلاش نموده تا جایگاه منطقه ای خود را حفظ و تثبیت و در مقاطعی تقویت نماید ( فرضیه ) . رویکرد سیاست خارجی ایران نسبت به هر دو بحران فوق ذکر با تاکید بر بیداری اسلامی در این دو کشور ، کاملاًواقع بینانه، عمل گرایانه ، امنیتی و مبتنی بر منافع ملی بوده است (یافته ها ).

مصادیق تاریخی بیداری و مقاومت ملت یمن: از صدر اسلام تا عصر حاضر

محمد جواد نجفی؛ بهزاد قاسمی

چکیده : شناخت و بررسی زمینه ‏های تاریخی بیداری مردم یمن و ارائه مصادیقِ مقاومت ملت یمن علاوه بر اینکه از نظر پژوهشی بدیع و نو است، در اینجا به صورت مسئله اصلی مقاله مورد توجه قرار گرفته است.(مسئله) هدف پژوهش شناسایی مصادیق تاریخی بیداری و مقاومت ملت یمن در طول تاریخ سیاسی- اجتماعی است. در این راستا سوال پژوهش به این صورت طرح شده؛ که مصادیق تاریخی بیداری و مقاومت یمن چه تأثیری بر تحولات کنونی یمن داشته است؟(سؤال) روش تحقیق از جهت هدف بنیادی و از نوع کیفی و با روش توصیفی– تحلیل تاریخی انجام شده است. (روش) شیوه جمع آوری، فیش برداری از منابع کتابخانه‏ای است. (ابزار جمع آوری داده ها) یافته‏های مقاله حاکی از آن است که ملت یمن در حیات سیاسی خود تجربه مقاومت و بیداری را از صدر اسلام تاکنون داشته است. در این مقاله مصادیق تاریخی بیداری و مقاومت ملت یمن را بررسی کردیم. به صورت مختصر شامل: در صدر اسلام با پیشتازی در پذیرش اسلام، مشارکت در دفع فتنه علیه پیامبر، اعلام مخالفت با سقیفه بنی ساعده، حضور در گستره جغرافیایی جهان اسلام، قرابت شیعیان زیدیه با تشیع دوازده امامی، دفاع از امام حسن و امام حسین، عدم پذیرش خلافت عباسی، قیام یحیی بن حسین و تشکیل دولت زیدی، قیام علیه صلیحیان اسماعیلی، درعصر حاضر قیام علیه علی عبدالله صالح اهم آن‏ها است(یافته ‏ها).

پارادایم واکنشی و فهم ظهور بنیاد‌گرایی در سوریه(مطالعه موردی: جبهه‌النصره)

سمیه حمیدی؛ سیدابراهیم سرپرست سادات؛ احسان مزدخواه

چکیده : شروع حرکت‌های بیداری اسلامی با تاکید بر پارادایم واکنشی باعث بروز بحران‌های سیستمی در نظم سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در خاورمیانه گردید. اساساً یکی از کشور‌هایی که به‌واسطه‌ی تحولات اخیر در شمال آفریقا و خاورمیانه منبعث از بیداری اسلامی دچار تغییرات و ظهور بحران گردید سوریه می باشد. در این کشور به-دلیل وجود یکسری از چالش‌ها و مطالبات انباشته شده که در غالب محرومیت نسبی تجلی می‌کند وارد بریک معضله امنیتی فراگیر شد که سیستم تصمیم‌گیری این کشور را با بحران روبه‌رو ساخت. حال، این سوال مطرح است که در بازخوانی پدیده بیداری اسلامی در یک روایت واکنشی با محوریت مسئله محرومیت‌ نسبی این مسئله چگونه به‌عنوان یک کاتالیزور در ظهور گروه‌های بنیاد‌گرا مانند جبهه‌النصره موثر بود؟(مسئله). با روش توصیفی – تحلیلی و بهره‌گیری از تئوری محرومیت نسبی به عنوان زیر مجموعه پارادایم‌های واکنشی(روش)، این فرضیه به بحث گذارده شده که ناتوانی سیستم حکمران به‌عنوان متغییر تصمیم‌گیر در سوریه به‌دلیل ناتوانی در پاسخ‌گویی به مطالبات اجتماعی باعث بستر‌سازی گروه‌های بنیاد‌گرا با مشی خشونت‌طلبی شد(فرضیه). سرانجام، با ظهور جبهه‌النصره ساخت سیاسی – اجتماعی سوریه وارد یک بحران امنیتی فراگیر شد که اساساً منجر به امنیت‌زدایی گردید و نظم مسلط این کشور را با چالش روبه‌رو ساخت(یافته).

رویکرد سیاست خارجی عربستان سعودی در حمایت از گروه‌های تکفیری-جهادی (مطالعه موردی بحران سوریه)

محمود بابائی؛ پریسا شاه محمدی

چکیده :عربستان‌سعودی به عنوان یکی از کشورهای مهم منطقه خاورمیانه در طول دهه‌های گذشته در چهارچوب یک کشور محافظه‌کار عمل کرده و عمدتاً به عنوان کنشگری که طرفدار وضع موجود و مخالف تغییر هست، شناخته شده است. اما در طول دوره بیداری اسلامی و به خصوص از سال 2011 در وقایع بحران سوریه، رفتارهای عربستان در عرصه منطقه‌ای نشانگر عبور این کشور از رویکرد محافظه‌کاری و متمایل شدن به سمت و سوی رویکرد تهاجمی در سیاست‌خارجی است. بر این اساس، سوال اصلی این است که: رویکرد ساسیت‌خارجی عربستان در حمایت از گروه های تکفیری –جهادی چگونه است؟(مسئله) برای پاسخ به سوال مذکور، بااستفاده از روش توصیفی –تحلیلی و جمع‌آوری داده‌ها با بهره‌گیری از مقالات، اسناد و منابع کتابخانه‌ای موجود (روش) این نتیجه حاصل شده است که راهبردهای عربستان در قبال گروه‌های تکفیری –جهادی در منطقه و بالاخص در سوریه، طیف‌های متنوعی از حمایت مستقیم، اجماع‌سازی در سطح سازمان‌های منطقه‌ای همسو و ائتلاف‌سازی با برخی کشورهای منطقه را در بر می‌گیرد که در نهایت می‌توان اذعان کرد که این نوع رویکردهای تهاجمی و الگو برداری از گروه‌های تکفیری-جهادی در آینده‌ای نزدیک برای حاکمیت و گفتمان وهابیت عربستان نیز دردسرساز خواهد شد(یافته ها).

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی«مطالعات بیداری اسلامی» می توانند به نشانی تهران، خیابان انقلاب اسلامی، روبروی درب اصلی دانشگاه تهران، جنب کتابفروشی آستان قدس رضوی ، پلاک ۱۲۴۶ تلفن:  ۰۲۱۶۶۹۷۵۶۰۵ یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس  http://www.iabaj.irمراجعه کنند یا تماس بگیرند.