دلایل عدم موفقیت دولت‌ها در تحقق شعارهای سال

اشاره: ایران کشوری با پتانسیل های اقتصادی زیاد چه در عرصه تولید و چه در بخش بازرگانی است. کشور ما دارای فرصت های زیاد کارآفرینی از «نیروی انسانی مختصص و با انگیزه» گرفته تا مزیت همسایگی با 15 کشور و پتانسیل صادرات محصولات تولید کنندگان داخلی است و به همین منظور کشور ایران از ظرفیت های اقتصادی پویا و ارزشمندی برخوردار است که استفاده از فرصت های پیشرو راهکاری برای بهبود فضای کسب و کار، کار آفرینی بیشتر در کشور و همچنین توسعه صنایع سودده خواهد بود. از طرفی نیز رهبر معظم انقلاب اسلامی در چند سال گذشته محور شعارهای سال را موضوعات اقتصادی قرار داده اند و دولت و همه مسؤولان را به توجه به مسأله مهم رشد اقتصادی و اهتمام به تولید فراخوانده اند. هرچند دولت روحانی در موضوع اقتصاد ایرادات فراوانی داشت و نه تنها در این زمینه اقدام قابل توجهی انجام نداد بلکه کشور را گرفتار برجامی کرد که هیچ سودی برای کشور نداشت.

از این رو خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی لیالی، استاد حوزه و دانشگاه رفت تا با وی پیرامون مسأله اقتصاد مقاومتی، تولید ملی و موضوع مهم شعارهای سال و نحوه مواجهه دولت ها در تحقق آنرا، گفت‌وگو کند.

رسا ـ نقش تولید ملی در پیشرفت کشور و برون رفت از مشکلات چیست؟

بحث تولید و اشتغال یکی از بحث‌های اساسی در کشور است. رهبر معظم انقلاب در سال‌های اخیر بسیار در بحث تولید، تولید ملی و بحث اشتغال تأکید دارند. ایشان در سال‌های مختلف شعار سال را نیز به بحث تولید و اشتغال اختصاص داده‌اند. ایشان در سال 1401 نیز هم در شعار سال بر بحث تولید و اشتغال تأکید فرمودند. در دیدار تولیدکنندگان و صنعتگرانی که اخیراً به خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدند، ایشان باز در بحث تولید و اشتغال تأکید فرمودند.

کشور محتاج پیشرفت و تعالی است. الحمدلله در این چهاردهه پس از انقلاب اسلامی، در عرصه‌های مختلفی پیشرفت کردیم؛ اما باز هم گرفتار کمی‌ها و کاستی‌ها به خصوص در عرصه اقتصاد، رکود و تورم و برخی از مشکلات در عرصه تولید ملی مواجه هستیم. ضرورت توسعه، تعالی و پیشرفت امری حتمی و عقلی است که مخالفی ندارد و نباید هم داشته باشد. کشور بایستی به توسعه، پیشرفت و تعالی برسد و روز به روز بتوانیم در عرصه‌های مختلف پیشرفت و تعالی داشته باشیم.

طبیعی است که مشکلات بسیاری در کشور وجود دارد و دست و پنجه نرم می‌کند؛ به خصوص در عرصه‌های اقتصاد و مشکلات معیشتی، راه برون رفت از مشکلات قطعاً تولید و اشتغال است. حاکمیت، حکومت، دولت، نهادها و سازمان‌های مختلف می‌بایست دست به دست هم بدهند تا در عرصه تولید و اشتغال موانع و محدودیت‌ها برطرف شود و در عرصه تولید و اشتغال به تولیدگران و صنعتگران به خصوص بخش خصوصی و رقابت‌های آن کمک کنند. بنابراین راه برون رفت از مشکلات اقتصادی تولید و اشتغال است.

رسا ـ با توجه به اینکه سال‌هاست رهبر انقلاب تولید و اقتصاد را در شعارهای سال مورد تأکید قرار داده‌اند، دولت‌ها به چه میزان به این شعار عمل کرده‌اند؟

با وجود همه خدمات دولت‌های پس از انقلاب در عرصه توسعه و پیشرفت؛ اما در بسیاری از مواقع دولت‌ها توفیق کافی و وافی را در عرصه تولید و اشتغال نداشتند یا ندارند. تحلیل عدم توفیق دولت‌ها در عرصه تولید و اشتغال و نیز برآورده شدن شعار سال و انتظارات و بیانات رهبر معظم انقلاب و مردم، دلایل مختلفی دارد. شاید بتوان برخی از این دلایل را مطرح کرد.

اولاً عدم باور برخی از دولت‌ها و دولتمردان به بحث تولید داخلی و ایجاد شغل یا اشتغالزایی است. متأسفانه تفکری در برخی از دولت‌ها و دولتمردان حاکم بود یا حاکم است که شعار آن‌ها ما نمی‌توانیم بود. عدم اعتماد و اعتقاد و نیز باور به توانایی‌های مردم و مسؤولان و عدم باور به اینکه بایستی روی پاهای خودمان بایستیم، باعث این موضوع می‌شد. برخی از این دولت‌ها و دولتمردان اعتقاد و باور به تولید داخل نداشتند و ندارند.

آن‌ها تولیدات داخلی را تحقیر می‌کنند و بر سر تولید داخلی موانعی را می‌گذارند. ایشان عموماً گرایش به واردات اجناس و کالاها به خصوص کاهای لوکس از برندهای به ظاهر معتبر خارجی غربی و شرقی هستند. گرایش به غرب، غرب گرایی و توجه به کشورهای غربی به خصوص تمجید نسبت به کالاهای ساخت خارج و توهین و تحقیر نسبت به تولیدات داخلی از ویژگی آن‌هاست.

بخشی از عدم توفیق نیز در بروکراسی اداری است. کشور ما از جمله کشورهایی است که واقعاً گرفتار هفت خان رستم در عرصه بروکراسی اداری برای صدور مجوز فعالیت‌های اقتصادی به خصوص در حوزه تولید و اشتغال است. عدم اعتقاد و باور به شرکت‌ها و مؤسسات زود بازده خانگی یا تعاونی‌های کوچک نیز مشکل دیگری است. اینکه دولت‌ها بتوانند وامی را در اختیار برخی از شرکت‌های کوچک و مؤسسه‌های زودبازده بدهند و اینها را حمایت کنند، آن‌ها را معاف از مالیات کنند و ... برای اینکه تولید ملی سرپای خود بایستد و تولیدکنندگان و صنعتگران بتوانند در آغاز راه کمکی را دریافت کنند و حرکت خود را آغاز کنند.

بخشی از مشکلات نیز در دولت‌ها متأسفانه مربوط به اقتصاد نفتی و اعتقاد، اعتماد و باور مسؤولان به اقتصاد نفتی است. گاهی اوقات بوی نفت آنچنان ما را سرمست می‌کند که از سایر بخش‌ها به خصوص در عرصه صنعت، تولید، کشاورزی و بسیاری از ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی که برای تولید داخلی پیش روی ما وجود دارد، غفلت می‌کنیم.

عرصه نفت و اقتصاد نفتی نیز عموماً به فروش نفت خام اکتفا می‌شود. نفت خامی که باز هم مدیریت آن در اختیار ما نیست و مجموعه کشورهای صادرکننده نفت در اوپک هستند و باید تصمیم بگیرند میزان تولید چه‌قدر باشد و آن هم بر فرض عدم تحریم بتوانیم بفروشیم یا بتوانیم پول آن را وارد کنیم و مشکلاتی که از این طریق داریم. کشور تا زمانی که گرفتار اقتصاد نفتی است، ما در زمینه تولید و اشتغال رشد و پیشرفت نخواهیم کرد.

تحریم‌ها و فشارهای دولت‌های غربی در عرصه تحریم‌های اقتصادی نیز بی تأثیر نبود. تحریم‌ها آن هم فشارهای حداکثری دشمنان که در برخی از عرصه‌ها به خصوص در عرصه تولید ملی و اشتغال، قطعاً تأثیرگذار است. در هر حال باید کار و تلاش کرد. هم برای رفع تحریم‌ها مذاکره انجام داد و هم کاری انجام داد که بتوان تحریم‌ها را دور زد یا آن‌ها را بی‌اثر کرد. سرنوشت اقتصاد کشور را نباید به بحث تحریم‌ها یا عدم آن در مذاکرات گره بزنیم.

متأسفانه در دولت‌های گذشته تمام توان کشور صرف برجام و مذاکرات آن شد که شاید در گذر آن مذاکرات بتوانیم یک آب باریکه در عرصه اقتصادی پیدا کنیم. در هر حال مذاکرات خوب یا بد، باید ادامه پیدا کند؛ اما قرار نیست سفره مردم به مذاکرات برجامی گره بخورد. دولتمردان باید فکری برای رفع مشکلات بسیار اقتصادی در عرصه تولید و اشتغال انجام بدهند.

دولت تدبیر و امید که دو دوره بر سر کار بود، تشدید تحریم‌ها، تعطیلی صنایع، کارخانجات، تعطیلی مسکن به خصوص طرح مسکن مهر، افزایش بدهی‌ها، هم داخلی و هم خارجی، کاهش ارزش پول ملی، رکود، تورم و بسیاری از مشکلاتی که همگی محصول شیوه مدیریت غیرصحیح یا عدم تدبیر دولتمردان در عرصه اقتصاد بود. طبیعی است که دولت گذشته، دولت عبرت بود. مسؤولان این دولت، همه مشکلات از آب خوردن، ازدواج جوانان، خشکسالی، بدی آب و هوا و ... را حتی به مذاکرات برجامی، اینستکس، اف ای تی اف و ... گره می‌زدیم.

اما در مقابل نیز دشمن نه مذاکرات برجامی را همراهی کرد؛ نه در پذیرش اف ای تی اف و نه در اینستکس و سایر قواعدی که تحمیل نظام بین الملل از صندوق بین المللی پول، بانک جهانی، سازمان ملل، اتحادیه اروپا و ... بود، به داد شما رسید.

رسا ـ دولت سیزدهم چه اقداماتی را برای تحقق شعار سال 1401، «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» انجام داده است و به نظر شما راه تحقق شعارهای اقتصادی رهبر انقلاب چیست؟

دولت سیزدهم، دولت پرفکر، پرکار و همدستی است. سه قوه مجریه، مقننه و قضایی همراه هستند. البته این به آن معنا نیست که دولت کنونی اشکال و مشکلات ندارد؛ اما دولت کنونی باید بیشتر کار کند. باید بیشتر تلاش و اقدام انقلابی و جهادی داشته باشد. اگر این دولت شبانه روزی هم کار بکند، کم است و مشکلات فراوانی پیش روی کشور قرار دارد.

دشمن نیز با توجه به فتنه اخیر مشکلات اقتصادی را بیشتر می‌کند. ما امروز گرفتار جنگ سخت اقتصادی هستیم که راه رهایی از این جنگ سخت اقتصادی توجه به داخل، تولید ملی و تولید داخلی، ایجاد شغل و اشتغالزایی است. دولت کنونی بایستی از سرنوشت تلخ دولت گذشته عبرت بگیرد و راهی که آن دولت رفت را نپیماید. دولتی کنونی باید بداند گرایش، اعتقاد و اعتماد به غرب فایده‌ای ندارد. دشمن اهل مذاکره سالم نیست، نارو می‌زند و در وسط مذاکره هم مانند برجام زیر می‌زند و از آن خارج می‌شود.

دشمن روز به روز دارد به تحریم‌های خود اضافه می‌کند. دشمن نمی‌خواهد شما مشغول تولید ملی شوید و اعتقاد و اعتمادی بدان داشته باشید. دشمن اجازه نمی‌دهد شما رشد، توسعه و تعالی پیدا کنید. دولت باید برای تحقق شعار سال بر تولید داخل و اقتصاد تأکید کند و راهی را برای تقویت پول ملی پیدا کند و در زمینه پرداخت بدهی‌های دولت قبل هم در عرصه بدهی‌های خارجی و هم در پدیده بدهی یا استقراض از بانک مرکزی وارد شود.

تأکید بر تولید و ساخت مسکن بایستی وجود داشته باشد. تولید مسکن خود به تنهایی می‌تواند ده‌ها و شاید هم صدها شغل ایجاد کند. یکی از خبط‌ها و خطاهای بزرگ دولت قبل، تعطیلی ساخت مسکن به بهانه مقابله با مسکن مهر بود. مسکن مهر خوب یا بد ممکن است نقاط قوت و نقاط ضعفی داشته باشد، شما باید نقاط ضعف آن را برطرف می‌کردید؛ نه اینکه آن را تعطیل می‌کردید.

احیای نهضت ساخت مسکن به معنای احیای ده‌ها و صدها شغل است. خود به تنهایی می‌تواند ایجاد شغل در عرصه‌های مختلف کند. شما وقتی می‌خواهید در عرصه‌های مختلف وارد شوید، ده‌ها و صدها و حتی هزاران نفر مستقیم یا غیرمستقیم درگیر کار می‌شوند. ساختمان نیازمند برق، گاز، آب، آهن، سنگ، تیرآهن، ماسه و ... است که ده‌ها و صدها شغل مرتبط را ایجاد می‌کند.

الحمدلله دولت ساخت مسکن را شروع کرده است و وعده تولید یک میلیون مسکن را در سال داده است که ما امید داریم این کار انجام شود. وعده تولید شغل و اشتغالزایی را داد که ما نیز امید داریم دولت موفق شود. در نهایت دولت در این یکسال و نیم، احیای کارخانجات و صنایع تعطیل شده را دنبال می‌کرد که الحمدلله آمار خوبی را می‌دهند، در حدود چندهزار کارخانه و صنایع تعطیل شده را بازگشایی کردند. امیدواریم که دولت باز هم کار و تلاش کند. هر کارخانه و صنعتی که به هر دلیلی تعطیل شده بود را با کمک مجلس و دستگاه قضایی احیا کند. اگر گرفتار بدهی هستند، مهلت بدهند و در هر حال مشکلات کشور با تولید و اشتغال داخلی و نیز با توان ملی ایجاد خواهد شد.

امیدواریم در این عرصه جدید به خصوص ارتباط با کشورهای مشرق زمین، ارتباط با روسیه، چین، هندوستان، سازمان همکاری شانگهای و سایر سازمان‌های بین المللی بتوانیم ارتباطات بسیاری داشته باشیم. این ارتباطات نیز بتواند در عرصه حمل و نقل، ترانزیت، نفت و گاز، انرژی، واردات، صادرات، گشایش‌های اقتصادی و ... اثر گذار باشد.