ارتباط ایران با عربستان می‌تواند صلح با یمن را رقم بزند

اشاره: توافق روز جمعه ایران و عربستان که با استقبال کشورهای منطقه و فراتر از منطقه مواجه شد، همچنان بازتاب گسترده‌ای دارد و نقل محافل سیاسی و رسانه‌ای داخل و خارج است. ازسرگیری روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌های ایران و عربستان که به‌زعم کارشناسان و تحلیلگران، شکست بزرگی برای صهیونیست‌ها، آمریکایی‌ها و برخی پادوهای داخلی غرب قلمداد می‌شود، از روز جمعه به ترند اول خبرها و تحلیل‌ها بدل شد.

از این رو خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا به سراغ دکتر مجتبی رحماندوست، کارشناس ارشد مسائل بین الملل و منطقه رفت تا پیرامون ابعاد مختلف از سر گیری ارتباط میان ایران و عربستان سعودی گفت‌وگو کند.

رسا ـ علت قطع ارتباط جمهوری اسلامی ایران با دولت سعودی چه بود و وصل دوباره آن چه نتایج و منافعی در منطقه خواهد داشت؟

درست است که تصمیم برای برقراری مجدد ارتباطات میان دو کشور گرفته شده است؛ اما باید بدانیم سوابق عربستان سعودی سیاه است. نوع موضع گیری‌های عربستان که در طول تمام سال‌های پس از پیروزی انقلاب داشته، به خصوص در حمایت از صدام در جنگ ایران و عراق و به‌طور کل در حمایت از فکر و فرهنگ وهابی که با مبانی اعتقادی شیعه به طور کامل مغایرت دارد و نیز به شهادت رساندن بزرگانی مانند نمر باقر النمر و دیگرانی که از نگاه ما انسان‌های آزاده و بی‌گناهی بودند، عواملی بودند که در مجموع سوابق عربستان سعودی را پیش ما، سیاه کرده است.

به خصوص زمانی که این کشور به لشکر کشی علیه کشور یمن اقدام کرد، باعث شد که روابط ایران و عربستان به طور کامل تیره و تاریک شود و به قطع روابط منجر گردد. اما به اعتقاد من بعضی از مسائلی که کشور ایران و عربستان سعودی  پیش رو دارند در اختیار حاکمان آنها نیست. برای مثال نزدیک بودن دو کشور ایران و عربستان به لحاظ سرزمینی یا منابعی که در این دو وجود دارد و ... در همه دولت‌ها وجود دارد. خود عربستان سعودی شاید 90 سال بیشتر عمر نداشته باشد؛ اما سرزمین حجاز که به اسم عربستان و سعودی‌ها نام گذاری شد که یک حاکم بر آن حکومت می‌کند، قرار داشتن آن در آسیا و خاورمیانه و ... از جمله ویژگی‌هایی ثابتی است که در شرایط حاکمیت‌های متفاوت بر این دو سرزمین، تغییر نخواهد کرد.

بنابراین الآن مسأله‌ای که باعث شده است میان عربستان و ایران مذاکرات و ایجاد دوباره ارتباط در دستور کار قرار بگیرد که البته در حقیقت عربستان خواهان از سر گیری این رابطه است، به خاطر بی‌مهری‌هایی بود که از سوی آمریکا نسبت به عربستان صورت گرفت. به نوعی از هم پاشیده شدن ائتلاف‌ها علیه یمن، توسعه مقاومت در منطقه و نمو و رشد و مقاومت در سوریه، عراق، لبنان، فلسطین، اقتدار حزب الله و ... از عواملی بود که هر کدام نقطه به نقطه باعث طرد، خاموش و پایین کشیده شدن فیتیله انا رجل گفتن‌های عربستان سعودی منجر شود.

عربستان در طول مدت به این نتیجه رسید که شرایط انا ربکم الأعلی گفتن او فروکش کرده است و به جایی رسیده است که می‌داند باید با بزرگترین قدرت منطقه یعنی ایران دست آشتی و از سرگیری ارتباط سیاسی بدهد. البته این فواید و منافعی دارد و مضاری هم خواهد داشت.

رسا ـ کمی بیشتر درباره اثرات شکل گیری ارتباط میان ایران و عربستان توضیح می‌دهید؟

هر دو کشور جزو بزرگترین کشورهای تولید کننده نفت و در اختیار دارنده قیمت نفت در جهان هستند. گاهی این رقابت‌ها باعث شده است که وقتی یک کسی متقاضی شده است تا قیمت نفت بالاتر برود، رقیب با افزایش تولید نفت، مانع از افزایش قیمت‌ها شود. البته ایران همواره به بالا بودن قیمت نفت اعتقاد داشته است.

حال زمانی که این دو کشور به همدیگر نزدیک شوند و بتوانند یک وحدت تصمیم گیری درمورد قیمت نفت داشته باشند، اینکه قیمت نفت به قیمت‌های واقعی خود و بالاتر از اینکه الآن هست، برسد امکان پذیر خواهد شد. مثال دیگر وقتی که حج شروع می‌شود، بازارهای عربستان سعودی بیشتر محل فروش اجناس و کالاهای چینی است. ایجاد ارتباط زمینه‌ای را پیش می‌آورد که اگر ایرانی‌ها هنر آن را داشته باشد، ایام حج نیز می‌تواند به محلی برای فروش کالاهای ایرانی نیز تبدیل شود.

همواره نگرانی‌ها و دلواپسی‌ها در دل مردم ایران وجود داشت که آیا امسال اجازه برگزاری عمره را به ایرانی‌ها می‌دهد یا نه؟ اصلاً تعداد حجاج در حج تمتع چقدر می‌شود؟ وقتی ارتباطات و مذاکرات نزدیک‌تر شد، دو کشور دفاتر نمایندگی سیاسی خود را تأسیس کنند، طبیعی است که با واسطه صحبت کردن‌ها، اتهام وارد ساختن‌های بی‌خود که باعث ایجاد خلل در حج در طول سال می‌شد، کاسته خواهد شد و روابط بیشتر به سمت حفظ منافع طرفین و مشخصاً درباره ایران می‌گردد که بتواند تعداد بیشتری از حجاج را بفرستد.

رسا ـ واکنش رسانه‌ها و تحلیلگران بین المللی عبری، عربی و غربی نسبت به این موضوع چگونه بود؟

آنچه که من می‌توانم بگویم هرچند از جزئیات و موضع گیری تمام کسانی که واکنش نشان دادند، خبر ندارم؛ اما آنچه فهمیدم این بود که اسرائیل احساس می‌کند که به این وسیله نفوذ رژیم صهیونیستی در عربستان حداقل تحت رودربایستی ایران نیز که شده، کاهش پیدا می‌کند و تحت تأثیر برقراری این ارتباط باعث می‌شود که به‌گونه‌ای فضای نفوذ آن‌ها کاسته شود، طبیعی است که اسرائیل منتقد این ارتباطات خواهد بود و نسبت به آن اعتراض خواهد داشت.

گرچه آمریکا اصرار دارد که بگوید ما از قبل از این مذاکرات با خبر بوده‌ایم؛ اما فقط شاید خواجه حافظ شیرازی خبر نداشته باشد که وقتی این مذاکرات در چین برگزار شود، اولین پیام و کدی که می‌دهد این است که این مذاکرات مورد نظر و مورد تأیید آمریکا نیست. وقتی یک رقیب کاملاً بزرگی مانند چین در برابر آمریکا وجود دارد و مرکز این مذاکرات در چین قرار می‌گیرد که در آنجا این مذاکرات به نتیجه می‌رسد، نشان دهنده این است که عربستان از آمریکا رد شده و او را به نحوی پشت سر گذاشته است. دیگر آمریکا آن جایگاهی را که باید برای عربستان سعودی را داشته باشد، ندارد.

امکان دارد در برخی از مواضع نیز بگویند وقتی که شما با عربستان سعودی ارتباط برقرار کرده‌اید، یمن را چه می‌کنید؟ شما که به این میزان سنگ یمن را به سینه می‌زدید و از منافع آن حمایت می‌کردید، چطور شد که با عربستان سازش کردید؟ همین روزها ما شاهد این بودیم که حتی یمن نیز از این ارتباطات استقبال کرد. همین موضوع نشان می‌دهد که آن عملکردی که باعث می‌شود در طول این مدت فشارهای زیادی را بر یمن بیاورد و از طرفی یمن نیز در این مدت کوتاه نیامده است و توانسته است جواب خوبی به عربستان بدهد، تحت تأثیر این شرایط جدید، مقداری زیادی از این فشارهای عربستان بر یمن کاسته می‌شود. طبیعی است که یمن نیز از اقدامات متقابل خود خواهد کاست. ان شاءلله زمینه صلح در یمن و عقب نشینی کامل عربستان، امارات و همپیمانان آن‌ها از یمن صورت می‌گیرد.

آخرین نکته نیز این است که ایران اینترنشنال از مصادیق واقعی ابلیس در سال‌های اخیر بوده است. به خصوص در جریان اغتشاشات اخیر که در شهرهای مختلف ایران بعضی از جاها توانستند بی‌حجابی دوران طاغوت را مجدداً رواج بدهند. ما شاهد این هستیم که ایران اینترنشنال روش‌ها و ترفندهای مختلف جنگ روانی را دنبال می‌کرد. این جریان که مشخص بود با پول عربستان مدیریت می‌شود، پشتوانه خود را از عربستان سعودی از دست می‌دهد و آن زهری که در کام روابط میان ایران و عربستان می‌ریختند، حتماً پشتوانه‌اش کم خواهد شد.

بنابراین وقتی من این اخبار را تحلیل می‌کنم، عربستان سعودی علی رغم یک پادشاه مطلقه محافظه کار سنی در عربستان سعودی به این نتیجه رسیده‌اند که الآن با ایران نزدیک حفظ منافع کنند و این را بر حمایت‌های آمریکایی‌ها ترجیح بدهند.

رسا ـ تأثیر بهبود روابط میان ایران و عربستان در اغتشاشات و ناآرامی‌های اسرائیل چگونه خواهد بود؟

چه بپذیریم چه نپذیریم، عالم سیاست، عالم دوستی‌ها و دشمنی‌هاست. روزی اسرائیلی‌ها این احساس را نسبت به زمین عربستان و حاکمان آن داشتند که انگار آنجا لیدر تیولشان است، برای آن‌ها فرش قرمز پهن می‌کند، خوب طبیعی است که آن زمان یک نوع مواضع و احساس دوستی‌هایی را داشته باشند؛ اما امروز می‌بینند عربستان سعودی می‌خواهد در مقابل ایران سفارت‌های خود را باز کند، صهیونیست‌ها هرچقدر هم که بخواهند، نمی‌توانند آن نوع برخورد میان عربستان و ایران را تغییر بدهند. بنابراین اسرائیلی‌ها مجبور هستند در رفتار خودشان با عربستان تجدید نظر کنند و از برخی از منافع خودشان بگذرند.

من نمی‌گویم الآن ما با کشورهایی مرتبط هستیم که آن‌ها با اسرائیل مرتبط نیستند. ما امروز با کشورهای آذربایجان و ترکیه مرتبط هستیم که با اسرائیل ارتباط دارند. ولی در عین حال تأثیر ارتباطات این کشورها با ایران ضد اسرائیلی و از طرفی ایران قائل به ضرورت محو شدن نقشه اسرائیل از روی کره زمین به طور طبیعی تأثیر گذاری خود را دارد. حال این طور نیست که آن‌ها ببینند که با ایران ارتباط برقرار کرده‌اند، تمام ضوابط ارتباطاتی که با اسرائیل برقرار کرده‌اند و خضوعی که مقامات سعودی در مقابل مقامات اسرائیلی داشتند و به تبع آن امارات، بحرین و برخی از کشورهای خلیج فارس که عربستان را آقا بزرگ خود می‌بینند وقتی ببینند که این آقا بزرگ دست نیاز به سوی ایران دراز کرده است، به طور طبیعی بحرین و کشورهایی ذیل این آقابزرگ قرار داشتند، تغییراتی را هم در کار خود صورت می‌دهند.