یادداشت؛
نقش تربیتی مجالس حسینی
روح حماسه و شهادت و بصیرت و عبرت و نیز کارکردهای اصیل تربیتی را اگر از هیئت بگیرند، در آن منافق هم سینه می‌زند، شمر و ابن زیاد و یزید هم سینه می‌زند و اشک می‌ریزد.
نهضت عاشورا و مکتب کربلا، ابعاد و آثار و برکات بی‌شماری دارد و لحظه به لحظه نهضت حضرت سیدالشهدا علیه السلام از زمان شروع قیام از مدینه تا هنگام بازگشت اُسرا به مدینه، برای تمام زمان‌ها و مکان‌ها درس و عبرت است که «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا». در این یادداشت کوتاه، اشاره اجمالی به بعد تربیتی مجالس حسینی خواهیم داشت.
امام خمینی (قدس سرّه) فرمودند: «این روضه و این گریه آدم‌ساز است، انسان درست مى‌کند.»[1] و «خواندن ادعيه مأثوره و عزادارى براى حضرت سيدالشهدا از افضل قربات و آدم‌ساز است.»[2]
نیز فرمودند: «بهترین وسیله برای تعلیم و تربیت، مجالس عزاداری حضرت سید مظلومان است که در آنها مواعظ و احکام بیان می‌شود.»[3]
در واقع، یکی از کارکردهای اصلی و مهم هیئات و مجالس عزاداری اهل بیت علیهم‌السلام تربیت انسان است. تربیت انسان‌هایی مؤمن، متعهد، مسئولیت‌پذیر، بصیر، مجاهد، مقاوم، فداکار و... . کودک و نوجوان و جوان و بزرگسالی که در این مجالس شرکت می‌کنند به مرور زمان باید مفاهیم والای ارزشی مکتب عاشورا همچون ولایت‌مداری، تکلیف‌محوری، بصیرت، ظلم و استکبارستیزی، ایثار و فداکاری، شهادت‌طلبی، شجاعت و شهامت در برابر دشمن، اخلاص و صداقت، رضایت و توکل، پایداری و استقامت، عبودیت و بندگی، عزت، آزادگی، جوانمردی، نهراسیدن از کمی جبهه حق و کثرت دشمن، خیرخواهی، مسئولیت‌پذیری، امر به معروف و نهی از منکر، توبه و بازگشت و... آشنا شوند و در این راه تربیت شوند.
مقام معظم رهبری در این زمینه می‌فرماید:
«موضوع عاشورا، یک موضوع تمام نشدنی و همیشگی است. ... در ایام محرم و صفر، ملت عزیز ما باید روح حماسه را، روح عاشورایی را، روح نترسیدن از دشمن را، روح توکّل به خدا را، روح مجاهدت فداکارانه در راه خدا را در خودشان تقویت کنند و از امام حسین علیه‌السّلام مدد بگیرند. مجالس عزاداری برای این است که دل‌های ما را با حسین‌بن‌علی علیه السّلام و اهداف آن بزرگوار نزدیک و آشنا کند.»[4]
همچنین فرمود: «عاشورا پیام‌ها و درس‌هایی دارد. عاشورا درس می‌دهد که برای حفظ دین، باید فداکاری کرد. درس می‌دهد که در راه قرآن، از همه چیز باید گذشت. درس می‌دهد که در میدان نبرد حق و باطل، کوچک و بزرگ، زن و مرد، پیر و جوان، شریف و وضیع و امام و رعیت، با هم در یک صف قرار می‌گیرند. درس می‌دهد که جبهه دشمن با همه توانایی‌های ظاهری، بسیار آسیب‌پذیر است. ... درس می‌دهد که در ماجرای دفاع از دین، از همه چیز بیش‌تر برای انسان، بصیرت لازم است. بی‌بصیرت‌ها فریب می‌خورند. بی‌بصیرت‌ها در جبهه باطل قرار می‌گیرند؛ بدون این‌که خود بدانند. همچنان که در جبهه ابن‌زیاد، کسانی بودند که از فساق و فجار نبودند، ولی از بی‌بصیرت‌ها بودند. اینها درس‌های عاشورا است. البته همین درس‌ها کافی است که یک ملت را از ذلت به عزت برساند. همین درس‌ها می‌تواند جبهه کفر و استکبار را شکست دهد.»[5]
بنابراین مجلس روضه و عزاداری و هیئتی که این درس‌ها و عبرت‌ها در آن نباشد، سودی ندارد و به قول امام موسی صدر (ره) که فرمود: «در هیئتی که دغدغه مبارزه با اسرائیل در آن نباشد شمر هم سینه می‌زند.» دشمن از چنین مجالسی باکی ندارد که آن را ترویج هم می‌کند. چنانکه در شبکه‌های مجازی فیلم‌های عزاداری و روضه‌خوانی سازمان منافقین خلق قابل مشاهده است. سازمانی که دستش به خون بیش از 17 هزار انسان بی‌گناه، از زن و مرد و کودک و پیر و جوان، آلوده است به دروغ برای عزای حسینی اشک تمساح می‌ریزد و عزاداری هم می‌کند. بله، روح حماسه و شهادت و بصیرت و عبرت و نیز کارکردهای اصیل تربیتی را اگر از هیئت بگیرند، در آن منافق هم سینه می‌زند، شمر و ابن زیاد و یزید هم سینه می‌زند و اشک می‌ریزد.
اما برای این که هیئت و مجلس عزای امام حسین علیه السلام بتواند انسان تربیت کند و کارایی مورد انتظار اهل بیت علیهم السلام را داشته باشد باید از ویژگی‌هایی برخوردار باشد. مقام معظم رهبری سه شاخصه و ویژگی مهم محبت‌افزایی، معرفت‌افزایی و ایمان‌افزایی را برای مجالس عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام برشمرده، می‌فرماید:
«به اعتقاد بنده، مجالس عزاداری حسینی باید از سه ویژگی برخوردار باشد:
اوّلین ویژگی باید این باشد که چنین مجالسی، محبت به اهل بیت علیهم‌السلام را زیاد کنند. چون رابطه عاطفی، یک رابطه بسیار ذی‌قیمت است. ...
دومین ویژگی‌ای که باید در این مجالس به وجود آید، این است که مردم نسبت به اصل حادثه عاشورا، معرفت روشن‌تر و واضح‌تری پیدا کنند. ...
سومین ویژگی لازم در این مجالس، افزایش ایمان و معرفت دینی در مردم است. در چنین مجالسی باید از دین، نکاتی عنوان شود که موجب ایمان و معرفتِ بیش‌تر در مستمع و مخاطب گردد. ...»[6]
همه این ویژگی‌ها باید با هم در مجالس حسینی بروز و ظهور داشته باشد و هر کدام از این سه ویژگی اگر نباشد، به تعبیر حضرت آقا «ما از جلسات مذکور به فواید و مقاصدِ موردِ نظر نرسیده‌ایم» و در این مجالس انسان مؤمن انقلابی و حماسی و امثال حاج قاسم سلیمانی‌ها، مهدی باکری‌ها، ابراهیم همت‌ها، صدرزاده‌ها، حججی‌ها و... تربیت نمی‌شود.
اما متاسفانه این روزها شاهد هستیم که در برخی از محافل و مجالس حسینی، بُعد عاطفی و هیجانی بر دو بعد دیگر غلبه دارد و مادحان و ذاکران اهل بیت علیهم السلام در این جلسات بیش از آنکه به چرایی قیام اباعبدالله الحسین علیه السلام بپردازند به چگونگی قیام آن حضرت می‌پردازند! از اول تا آخر مجلس روضه می‌خوانند و اشک می‌ریزند اما دریغ از این که دو بیت هم شعر انقلابی و حماسی بخوانند، مستمع را به ارزش‌های دینی و انقلابی دعوت کنند و برای حل مشکلات و معضلات فرهنگی جامعه گامی بردارند و سخنی بگویند!
بستن خیابان و ایجاد راه‌بندان چند ساعته در معابر عمومی، آزار و اذیت همسایگان با صدای بلند سیستم‌های صوتی، طبل و دغل و... تا نیمه‌های شب، استفاده بدون اجازه از برق شهری، استفاده از آلات موسیقی غیرمتعارف در مجالس سنتی عزاداری، استفاده از آهنگ‌های سبک و ترانه‌های معروف که در شأن مداحی حسینی نیست، سبک‌های عزاداری من درآوردی و گاه سخیف، خواندن اشعار غلوآمیز یا اشعاری که موجب تنقیص مقام اهل بیت علیهم السلام یا مؤمنان و عزاداران می‌شود، اختلاط زن و مرد نامحرم، حضور زنان و مردان بدپوشش در این محافل و... از دیگر آفات و آسیب‌هایی است که برخی از این هیئات گرفتارش شده‌اند.
کاظم علی محمدی
محرم الحرام 1445
[1]. امام خمینی، صحیفه نور، ج9، ص201.
[2]. استفتاءات حضرت امام، ج3، 582.
[3]. همان، ج10، 634.
[4]. بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم، 10/4/1371 (https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2626)
[5]. بیانات در دیدار فرماندهان گردان‌های عاشورا، 22/4/1371 (https://farsi.khamenei ...2627)
[6]. بیانات در دیدار جمعی از روحانیون کهگیلویه و بویراحمد در آستانه محرم، 17/3/1373 (https://farsi.khamenei ... 2718)
ارسال نظرات