از روزهای آخر هفته گذشته، حجم زائران اربعین حسینی(ع) که راهی مرزهای کشور برای ورود به عراق شده‌اند، به‌شدت افزایش یافته است و در زمان حاضر شاهد ازدحام شدید در مرز مهران هستیم و این ازدحام در مهران در حالی است که مرزهای شلمچه، چزابه، باشماق و تمرچین شاهد تردد بسیار روان هستند.
هرساله در ایام اربعین از میان مرزهای مختلف ما با عراق، "مرز مهران" بیشترین میزان زائران را میزبانی می‌کند و تقریباً هرساله در پیک اعزام زائران، این مرز شرایط بحرانی را تجربه می‌کند به‌گونه‌ای که در برخی از سالها حتی شاهد جان باختن برخی از زائران به‌واسطه ازدحام شدید، عطش، گرمای طاقت‌فرسا و ناتوانی دست‌اندرکاران مربوطه از ستاد مرکزی اربعین برای مدیریت جمعیت در این مرز بوده‌ایم.
سال گذشته شاهد اتفاقات تلخی برای زائران اربعین حسینی در برخی از مرزهای زمینی بودیم و در این میان، شدیدترین و وخیم‌ترین شرایط را زائران اربعین در مرز مهران تجربه کردند و در نهایت به‌واسطه ناتوانی دست‌اندرکاران در مدیریت حجم زائران حاضر در این مرز، در روز 19 شهریور 401 یعنی در اوج اعزام زائران اربعین، ستاد مرکزی اربعین وزارت کشور با صدور اطلاعیه‌ای، اقدام به بستن این مرز و سایر مرزهای زمینی به عراق کرد!
جالب اینکه ستاد مرکزی اربعین در اطلاعیه مربوط به بسته شدن مرزها به‌سمت عراق آن هم 7 روز مانده به اربعین حسینی، دلیل اتخاذ و اجرای چنین تصمیمی را "نبود امکانات اسکان، تغذیه، آب و حمل‌ونقل در عراق" اعلام کرد و این در حالی بود که به‌گواه تمام زائران کشورمان که سال گذشته در ایام اربعین، مهمان عراقیها در موکبهای مختلف در شهرهای نجف اشرف، کربلای معلی، سامرا، کاظمین و طریق اصلی پیاده‌روی نجف به کربلا بودند، زائران کشورمان حتی برای ساعت و کمتر از ساعتی با هیچ نوع کمبودی اعم از تأمین آب خنک و فراوان، اسکان در موکبها، غذای گرم و کافی و... مواجه نبودند!
سال گذشته، تأمین و تدارکات عالی برای میزبانی از زائران اربعین حسینی در سمت عراق و رضایت کامل زائران کشورمان از نوع مهمان‌نوازی و میزبانی عراقیها از زائران اربعین در تأمین صددرصدی و کاملاً "تبرعی" آب، غذای گرم و اسکان در حالی بود که زائران کشورمان داخل خاک خودمان به‌ویژه در مرز مهران در تأمین حداقل نیازهای ضروری خود مانند آب معدنی و حتی یک سایبان برای در امان ماندن از گرمای طاقت‌فرسای 45 درجه مهران نیز با مشکلات جدی و بعضاً کشنده مواجه شدند.
بسیاری از زائرانی که اربعین سال گذشته از روز 14 شهریور تا 19 شهریور (که مرزهای زمینی به‌روی آنها بسته شد) خود را به مرز مهران رسانده بودند، از سطح بسیار نازل تدارک و برنامه‌ریزی برای میزبانی از زائران در این مرز متعجب بودند به‌گونه‌ای که حتی آب کافی نیز برای رفع عطش زائران در آن گرمای شدید تدارک دیده نشده بود و تقریباً تمام زائران در شرایطی وخیم و با معطلی طولانی‌مدت بعضاً تا 24 ساعت و در نهایت عسر و حرج، موفق شدند خود را به گیت گذرنامه سمت ایران در پایانه مرزی مهران برسانند و بسیاری از زائران با رسیدن به این مرحله، به‌واسطه تحمل فشار جسمی خارج از توانشان، نیازمند دریافت سرم و بستری در مراکز درمانی شدند.
برای بررسی مشکلات زائران در مرزهای زمینی به‌ویژه در مرز مهران "زهیر صیدانلو" فعال اربعینی و از فعالان تجربیات بسیار خوبی به‌واسطه سفرهای متعدد خود در طول سال‌های گذشته در سفرهای اربعینی به عراق داشته است؛گفت‌وگو با این فعال اربعینی را می‌خوانیم:
از چه سالی در پیاده‌روی اربعین حضور داشته‌اید؟
سال 88 بود که نخستین سفر اربعین را رفتم و تا امسال ادامه دارد. در این سالها از مسیرها و مرزهای مختلفی عبور کردم حتی در سال گذشته نزدیک به 470 کیلومتر پیاده از بصره تا نجف آمدم و از نجف به بغداد رفتم، از بغداد به کربلا رفتم و دوباره به‌سمت جاده اصلی کاظمین و کربلا برگشتم، بعد دوباره به جاده اصلی نجف ـ کربلا رفتم و به‌سمت جاده طریق العلما برگشتم و تمام سفرم تقریباً 23 روز شد.
طی مسیر 470کیلومتری در عراق با پای پیاده برای تجربه کردن این مسیرها بود یا هدف خاص دیگری داشتید؟
هدفم تجربه کردن بود و اینکه بتوانم به مردم از بابت وضعیت موکبها در این مسیرها اطلاعاتی بدهم؛ به‌عنوان مثال سال گذشته در ایام اربعین برخی از افراد اعلام کرده بودند که طریق‌العلما برای خانم‌های تنها امنیت ندارد و همچنین مشکل آب و غذا در این مسیر وجود دارد؛ ما رفتیم و دیدیم خانم‌های تنها یا مادرانی با فرزندانشان می‌آیند و در این جاده خاکی هیچ مشکلی برای آنها پیش نمی‌آید و حتی در شب هم این مسیر امکاناتی مانند موکب دارد؛ اینها را ما از طریق فضای مجازی به مردم اطلاع‌رسانی کردیم.
اولین چیزی که به ذهنم می‌رسد این است که مشکل اصلی ما تا بوده این بوده که در ستاد اربعین، تیم رسانه‌ای قوی فعالیت نمی‌کند؛ ضعف اصلی‌اش این است که یک رسانه واحد به این معنی که آدم رسانه‌ای و تیم رسانه‌ای برای اطلاع‌رسانی پشت کار باشد، ندارد تا بتواند اطلاعات میدانی دقیق و صحیح به زائر بدهد.
آیا شما در سال گذشته مواردی را به‌صورت میدانی در عراق مشاهده کردید که خلاف اطلاعیه‌ها، اعلام و هشدارهای ستاد مرکزی اربعین بوده باشد؟
در سال گذشته با حدود 200 ـ 300 نفر از زائران ایرانی به‌صورت حضوری و چهره به چهره در عراق صحبت کردم؛ همه آنها که آن زمان در کربلا بودند، می‌گفتند که به‌دلیل اعلام بسته بودن مرزها توسط مرکزی اربعین اصلاً نمی‌خواستند به مراسم اربعین بیایند اما در فضای مجازی وقتی دیدند که برخی زائران می‌گویند از مرز عبور کرده‌اند، تصمیم گرفته‌اند عازم سفر اربعین شوند،
به همین دلیل من هم در صفحه اینستاگرامی خود هر شب "لایو" می‌گذاشتم تا زائران در شرف حرکت یا در مسیر را از وضعیت مرزها، موکبها، پذیرایی در عراق و... آگاه کنم اما نکته مهم این است که اگر ستاد مرکزی اربعین اخبار صحیح و دقیق را اعلام می‌کرد ما در عراق درگیر این نمی‌شدیم که بخواهیم با افرادی که در مرزها هستند، لایو برقرار کنیم و بگوییم که مرزها باز هستند!
در اربعین سال گذشته، رفقای مستندساز ما صبح، ظهر و شب در مرز مهران و دیگر مرزها، لایو می‌گذاشتند و تلاش داشتند که به مردم بگویند که جز روز 19 شهریور در باقی روزها، مرزها باز بوده است و این خلاف آن چیزی بود که ستاد مرکزی اربعین از 19 شهریور دائماً از طریق رسانه‌های رسمی اعلام می‌کرد!
یا حتی هنگامی که ستاد مرکزی اربعین در رسانه‌های کشور اعلام کرد "در نجف آب نیست در مسیر غذا نیست"! ما از طریق اینستاگرام و توئیتر و هر فضای مجازی که در اختیار داشتیم، عکس و فیلم بارگذاری می‌کردیم تا به زائران نشان دهیم که در عراق تمام امکانات پذیرایی به‌اندازه کافی هست تا زائران با خیال آسوده به عراق بیایند؛ وفور پذیرایی از زائران ایرانی و دیگر ملت‌ها در عراق، عین حقیقت بود اما متأسفانه شاهد بودیم که بعضاً ستاد اربعین خلاف این مسئله را اعلام می‌کرد!
اعلام پیاپی بسته بودن مرزها از 19 شهریور سال گذشته از سوی ستاد مرکزی اربعین باعث شد جمعیت زیادی از مردم کشورمان که خود را آماده اربعین کرده بودند از سفر خود منصرف شوند!
بله دقیقاً! چراکه وقتی اعلام می‌شود که دو روز مرز بسته است فردی که به‌عنوان مثال می‌خواهد از تهران به‌سمت مرز حرکت کند و 12 ساعت در راه است، سفرش عقب می‌افتد و با تأخیر به مرز می‌رسد یا حتی سفرش را کنسل می‌کند!
به‌نظر شما چرا بعد از اینکه حجم زائران در مرزها کم و مرزها خلوت شد، باز هم ستاد اربعین اعلام نکرد که مرز باز شده است و زائران می‌توانند به عراق بیایند؟
توجیهشان این بود که "می‌خواستیم نیایند چرا که عراق، ظرفیتش تکمیل شده است"! البته این توجیه قابل قبول نیست چرا که اینکه ما نمی‌توانیم مرزهای خودمان در داخل کشور را برای خدمات‌رسانی به زائران خوب پوشش بدهیم، نباید آن را بیندازیم گردن عراقیها، این کار غیراخلاقی و غیرمنطقی است.
چرا هرساله در ایام اربعین بیش از 70 درصد از زائران از مرز مهران تردد می‌کنند؟
چه بخواهیم یا نخواهیم، مرز مهران یک مرزی هست که برای مردم دسترسی راحت‌تری دارد؛ جاده، حمل‌ونقل، پارکینگ و... مواردی هستند که در مرز مهران در دسترس است و رسانه‌ها هم این موارد را بارها اعلام کردند و برای مردم قابل درک است.
اکثر زائران در طول سال به مرز مهران می‌روند و آنجا را می‌شناسند، در جاده ایلام بارها رانندگی کرده‌اند و ترجیح می‌دهند که از مرزی که نسبت به آن شناخت دارند، تردد کنند تا اینکه بروند مرز جدیدی که هیچ اطلاعی از آن ندارند.
با وجود اینکه بیش از 10 سال است که به‌صورت منسجم شاهد حضور میلیونی زائران کشورمان در اربعین هستیم اما همچنان شاهدیم که امکانات و تدارکات لازم در مسیرها از استان‌های مختلف تا مرزهای کشور به عراق، تغییر خاصی برای ارائه خدمات بهتر نکرده است مثلاً در مسیر تهران به کرمانشاه تا ایلام، طی این سالها حتی سرویس بهداشتی لازم نیز ساخته نشده است و کاروان‌های اربعینی در مسیر تا مرز حتی امکان استفاده از سرویس‌های بهداشتی کافی و تمیز را ندارند!
به‌دلیل اینکه تا 10 روز مانده به محرم هیچ کاری جدی انجام نمی‌شود! به‌عنوان مثال بنده قبل از اربعین، جاده تهران به ایلام را 6 ماه است که هر دو هفته می‌روم و می‌آیم، دقیقاً تا قبل از دهه محرم، هیچ خبری از ماشین‌آلات سنگین در جاده‌ها برای تعریض آن نبود! جاده‌ای را که همه‌اش کوه است و جای تعریض دارد، به‌جای اینکه عریض‌تر کنند تا شاهد ترافیک‌های کیلومتری نباشیم، تنها با آسفالت کردن برای اربعین آماده می‌کنند!
در هیچ کجای این جاده ناامن و پرپیچ‌وخم در محدوده استان ایلام شرایطی فراهم نشده است که زائر بتواند چند ساعت در حاشیه راه استراحت کند، در واقع این جاده اصلاً حاشیه راهی ندارد!
چرا شهر مرزی مهران طی این سالها با وجود تردد میلیونی زائران از این مرز، همچنان محروم و فاقد امکانات حداقلی باقی مانده است؟!
سؤال اصلی که باید از مسئولان پرسید، دقیقاً همین مسئله است؛ واقعاً ثمره تردد این‌همه زائر طی این سال‌های طولانی برای خود شهر مرزی مهران چه‌چیزی بوده است؟! چرا از هزینه‌هایی که از مردم در سامانه سماح دریافت می‌شود یا هزینه‌های کلانی که از طریق دریافت هزینه پارکینگ از زائران اخذ می‌شود، مقداری را برای توسعه خود شهر مهران اختصاص نمی‌دهند؟!
امروز مهران همچنان یک شهر فقیر است که تردد این‌همه زائر هیچ آورده‌ای برای آنها نداشته است؛ شما وقتی وارد مهران می‌شوی یک خیابان مستقیم است که می‌رود تا پل زائر (آن هم پلی که در این سالها حتی عریض نشده و همچنان باریک است) و بعد از آن هم مرز!
سال گذشته شاهد اسقرار بیش از 1500 موکب ایرانی در عراق با هماهنگی ستاد بازسازی عتبات و ستاد مرکزی اربعین بودیم در حالی که در عراق نیاز چندانی به مرکب‌های ایرانی وجود ندارد اما در ایام اربعین در داخل کشور خودمان و در مسیرهای منتهی به مرز شاهد کمبودهای شدید و ارائه خدمات حداقلی بودیم و در برخی مسیرها با وجود حجم انبوه زائر، هیچ موکبی برای خدمات‌رسانی وجود نداشت! نظر شما درباره این مسئله چیست؟
متأسفانه در زمان حاضر برخی موکبهای کشورمان با همدیگر رقابت سنگین دارند در اینکه به عراق بروند که جایشان کجا باشد، کدام غذای بیشتری بدهد و...، سؤال این است؛ چرا موکبهای ایرانی که فعالیت آنها مربوط به ایام اربعین است اصلاً ساماندهی نمی‌شوند؟! در حالی که باید پذیرایی با عراقیها باشد و آنها خودشان مایل و آماده پذیرایی صددرصدی از زائران اربعین هستند.
موکب‌هایی ایرانی در ایام اربعین اگر واقعاً هدف خدمت به زائران اربعین در خاک عراق را دارند بهترین کار این است که فقط یک جایی را مانند سوله، داربست بزنند و چادر بکشند و در هر موکبی چند عدد کولر گازی بگذارند که زائر جای خنک برای خواب و استراحت داشته باشد.
در اصل باید این‌گونه باشد که موکبهای ایرانی که قرار است خدمات پذیرایی ارائه دهند، در مرزهای خودمان مستقر شوند؛ مگر هدف خدمت به زائر اباعبدالله نیست؟! پس چه‌فرقی بین مرز و مسیر نجف تا کربلا هست که بسیاری از موکبهای کشورمان اصرار دارند که فقط در طریق نجف به کربلا یا در شهرهای نجف و کربلا مستقر شوند؟! ستاد مرکزی اربعین طی این سالها وظیفه ساماندهی صحیح این موکبها را داشته است اما متأسفانه این کار مهم انجام نشده است.
نکته اینجاست که وقتی ستاد مرکزی اربعین می‌تواند موکبها را مستقلاً و از رأس کار سازماندهی کند واقعاً چرا برای قبل و بعد مرز مجوز موکبها را سازماندهی نمی‌کند؟
البته همه تمام مشکلات هم به ستادهای اربعینی، نهادها و سازمان‌ها مربوط نمی‌شود و در برخی موارد، زائران رفتارهای اشتباهی دارند، غذای موکب عراقی را می‌گیرند و وقتی که از طعمش خوششان نمی‌آید، آن غذای نذری را جلوی چشم موکب‌دار عراقی به گوشه‌ای می‌اندازند که این امر، تبعات بد زیادی را به‌دنبال دارد!
اصلاً چرا باید موکبهای ایرانی تجهیزات و اقلام از ایران ببرند به‌سمت عراق که به برخی دلایل این تجهیزات بخواهد پشت مرز گیر کند و مواد غذایی‌اش خراب شود؟ آیا این اقلام را نمی‌شود از داخل عراق تهیه کرد؟ حرف و هدفم این است که میزبانی و پذیرایی از زائران اربعین را به‌خواست خود آنها به عراقیها بسپاریم و ما کارهای عقب‌افتاده و به‌زمین‌مانده در داخل کشورمان مانند توسعه جاده‌های منتهی به مرز، رسیدگی به شهرهای مرزی، ساماندهی مرزها، پذیرایی خوب و کافی از زائران در مسیرهای منتهی به مرز در داخل کشور و... را به‌عهده بگیریم.