سیدمصطفی خمینی؛ مجتهدی نفوذناپذیر

محمدمهدی محلوجی در معرفی کوتاه از آخرین مجلد از کتاب نهضت امام خمینی اثر حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحمید روحانی نوشت: آیت‌الله شهید سید مصطفی خمینی یکی از شخصیت های برجسته علمی و انقلابی است که شخصیت برجسته ایشان آنگونه که باید و شاید شناخته نشده و نقش ایشان در پیش‌برد نهضت امام خمینی و مدیریت و جهت‌دهی میدانی ایشان در مبارزات از مواردی است که به درستی به ان پرداخته نشده است.

حجت‌الاسلام سید حمید روحانی با توجه به وظیفه سنگین تاریخ نگاری که امام خمینی در نامه 25 دی 1367 به ایشان محول کردهند و در ادامه سیر تاریخی «نهضت امام خمینی»، به نگارش اثری فاخر درباره این شخصیت برجسته اقدام کرده‌اند.

دفتر پنجم نهضت امام خمینی در هشت فصل و سه پیوست در بیش از 816 صفحه تنظیم شده است که به بررسی شخصیت ایشان از کودکی تا شهادت و پیامدهای شهادت ایشان پرداخته شده است.

در فصل اول به بررسی زندگی این شهید از کودکی تا ابتدای جوانی پرداخته شده و برخی ویژگی‌های ممتاز اخلاقی ایشان بیان گردیده است. 

فصل دوم به بررسی فعالیت‌های مبارزاتی ایشان و جهت‌دهی به روند مبارزات در دوران بازداشت امام خمینی پرداخته است.

در فصل سوم فعالیت‌های علمی و فکری این مجتهد شهید بیان گردیده است که از مهمترین آن ها می توان به تبیین بحث حکومت اسلامی و ولایت فقیه از سوی شخصیت برجسته اشاره کرد.

فصل چهارم نیز به بررسی بصیرت سیاسی حاج آقا مصطفی خمینی در موضوعات مختلف می‌پردازد.

فصل پنجم مکتوبات و نامه‌های به جای مانده از شهید بزرگوار را در خود جای داده است.

فصل ششم نیز نقش عوامل استعمار در به شهادت رساندن حاج آقا مصطفی خمینی را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.

فصل هفتم هم به بازتاب‌های شهادت آقا مصطفی در ایران و جهان می‌پردازد.

و در نهایت در فصل هشتم و پایانی به پیامدهای این شهادت و تاثیر آن در روند شتاب گیری حرکت انقلاب اسلامی می‌پردازد.

نکته مهم مستند بودن این اثر است که 240 صفحه پایانی این کتاب به ارائه متن اسناد پرداخته و باعث اتقان بیشتر آن می‌شود.

 از نکات دیگری که سبب اهمیت و متمایز شدن این اثر می‌گردد همراهی صمیمانه نویسنده با آیت الله شهید سید مصطفی خمینی است. این همراهی و شناخت سبب نزدیکی بیشتر این قلم با افکار این شهید عزیز می‌باشد، چرا که برای شناخت ایشان صرفا از تحقیقات و مکتوبات استفاده نشده است بلکه عقاید و افکار این عالم برجسته عینا حس شده و به تحریر در آمده است.

از نکات محتوایی برجسته این کتاب آشکارسازی شخصیت «نفوذناپذیر» آیت‌الله سیدمصطفی خمینی است. در خصوص این ویژگی آمده است:

«مصطفی با این‌که در محیطی آکنده از اندیشه‌های زهرآگین و فریبنده می‌زیست و با گروه‌ها و جریان‌های متفاوتی برخورد داشت، هیچ‌گاه راه را گم نکرد، فریب نخورد و به بیراهه کشیده نشد چون از استقلال فکری ژرفی برخوردار بود و چنان‌که پیش‌تر اشاره شد امام او را «قائم بالذات» بار آورده بود...

او در مکتب سعادت‌پرور خمینی ساخته و آراسته شده بود و ژست روشنفکری و روشنفکرمآبی مانند حکمی‌زاده و دیگر عناصر عقده‌ای نیاز نداشت...»(نهضت امام خمینی، دفتر پنجم، ص51)

شهید آیت‌الله سیدمصطفی خمینی نه‌تنها با جریانات انحرافی غرب‌زده یا چپ‌زده فاصله‌گذاری سیاسی داشت، بلکه فاصله خود را با جریاناتی که با اخلاص ستودنی دست به اقدامات سیاسی می‌زدند اما در برخی اصول و روش‌های کنش سیاسی ضعف داشتند حفظ می‌کرد. به‌طور مثال ایشان «با این‌که به جمعیت فداییان اسلام دلبستگی عمیقی داشت، آنان را می‌ستود و با برخی از آنان ارتباط نزدیک داشت... به آن‌ها نپیوست و جذب آن‌ها نشد و هیچ‌گونه ارتباط رسمی با آن‌ها برقرار نکرد و بنابر نوشته او...«از دور آن‌ها را می‌پایید.» و به راه و کارشان امید داشت.»(نهضت امام خمینی، دفتر پنجم، صص51-50)

شخصیت آیت‌الله شهید سیدمصطفی خمینی الگویی مترقی برای «حوزه انقلابی» و تصویری جذاب پیش‌چشم «جوان مؤمن انقلابی» است و مطالعه دفتر پنجم از کتاب فاخر نهضت امام خمینی گامی مؤثر در راستای شناخت شخصیت آن مجتهد شهید است.