نگاهی به اتفاقات اخیر در سیمافیلم/ از تنوع ژانر تا تغییر دست‌فرمانِ پخش

در هفته‌های اخیر از سیمافیلم و اتفاقاتش حرف‌های زیادی به میان می‌آید، از مذاکراتی که پشت درهای بسته و در سکوت پیش می‌رود که یکی از آنها سریال «پایتخت» است و «نون‌خ» هم که فقط سعید آقاخانی کارگردانش فیلمی از پشت‌صحنه سری جدید خود منتشر کرد.

از «زیرخاکی» و بقیه برندها هم نکته‌ای بیرون نیامد تا خودِ مهدی نقویان در یک برنامه تلویزیونی رسماً به ساخت سریال‌های دنباله‌دار از «پایتخت» و «زیرخاکی» تا «نون‌خ» اشاره کرد، البته پیش از آن پیمان جبلی در گفت‌وگویی با تسنیم چراغ‌‌سبزها را نسبت به ساخت «پایتخت» و «زیرخاکی» روشن کرده بود.

لازم است در این زمینه مهدی نقویان و همکارانش این فضا را ایجاد کنند تا تهیه‌کنندگان، کارگردانان و صاحبان سریال‌ها مثل گذشته با خبرنگاران و اهالی رسانه روبه‌رو شوند و اطلاع‌رسانی درست در این زمینه اتفاق بیفتد، چون این روزها سیاست عجیبی حاکم شده است که همه‌چیز درباره سریال‌های تلویزیون پشت درهای بسته بماند.

اما خارج از این بحث، در زمان حاضر نزدیک به 60 سریال در مراحل چهارگانه؛ نگارش، پیش‌تولید، تولید و پس‌تولید قرار دارد، که از این آمار؛ 15 سریال در حال ضبط است یعنی در مرحله تولید قرار دارد. گام دوم سیمافیلم آن‌طور که خود نقویان می‌گوید احیای سرمایه‌هایی است که تلویزیون در دهه‌های گذشته به وجود آورده است و به‌تعبیری نمی‌خواهد آنها را رها کند.

شاید یکی از مهمترینِ آنها «پایتخت» باشد که پس از فصل ششم با چالش‌های فراوانی روبه‌رو شد و این روزها تهیه‌کننده‌ و سازندگانش مذاکرات را با سیمافیلم پیش می‌‌برند. «نون‌خ» که در جریان است و «زیرخاکی» هم برنامه خودش را دارد، همچنین نیم‌نگاهی به بقیه سریال‌ها نشان می‌دهد متمرکز کردن گروه‌های فیلم و سریال در سیمافیلم هم چندان اشتباه نبوده است، چرا که تنوع ژانر و موضوعات را می‌توان میان سریال‌های در حال ساخت دید.

از «غریبه» سروش محمدزاده که درباره یک نخبه داروساز است تا «فراری» که این روزها امیر داساگر و همکارانش بنابر اقتباسی آزاد از زندگی شهید صدرزاده آن را پیش می‌برند. «رخنه» علی غفاری که درباره اقتدار موشکی ایران است؛ «مهیار عیار» سیدجمال سیدحاتمی که درباره یک راهزن توبه‌کار در زمان صفویه می‌گذرد؛ «بیست کویید» به‌کارگردانی‌هادی حاجتمند با نگاه طنز به موضوع کرونایی می‌پردازد، «مسیر اصلی» به‌کارگردانی محمدرضا خردمندان درباره پروفسور بهاروند دانشمند حوزه سلول‌های بنیادی، «رستگاری» به‌کارگردانی مسعود ده‌نمکی با موضوع مرگ‌آگاهی و در فضای ماورایی سِیر می‌کند و آن را گزینه ماه رمضان تلویزیون می‌دانند.

سال‌ها بود که تلویزیون از خلأ سریال‌های پلیسی رنج می‌برد و حالا پس از فضای امنیتی و اکشن «بازپرس»، دوباره احمد معظمی با «هشت‌پا» قرار است به تلویزیون برگردد؛ تلویزیون درباره اقوام ایرانی اتفاقات خوبی را در این چند سال با «پایتخت» و «نون‌خ» رقم زده و حالا با «مادر سوجان» در گیلان مشغول به کار است و «نون‌خ» دوباره‌ای که برای ایام نوروز 1403 تدارک دیده است، البته «سنجرخان» را که مربوط به قهرمان کردستان است برای پخش آماده می‌کند.

تنوع ژانر از فضای طنز و اکشن و پلیسی و اجتماعی با «طوبی» سعید سلطانی به فضای پیاده‌روی اربعین هم می‌رسد. حتی احتمالاً با حضور خیرالله تقیانی‌پور کارگردان تکلیف «ترور» حاج قاسم را هم بعد از مدت‌ها روشن می‌کند. این سریال همان ماجرای ترور ناموفق حاج قاسم در کرمان را به نمایش در خواهد آورد. در ادامه باز به طنزی دیگر از علی مسعودی می‌رسیم که نامش بدل است و گفته می‌شود در مشهد ساخته می‌شود.

سریال‌هایی درباره تاریخ معاصر هم در دستور کار است؛ آن‌طور که گفته می‌شود «روزهای لاجوردی» به زندگی شهید لاجوردی، «سرباز کوچک امام» درباره آزاده سرافراز مهدی طحانیان، «تانک‌خورها» در مورد لشکر زرهی خراسان در دفاع مقدس، «نادر» با موضوع رشادت‌های شهید نادر مهدوی در خلیج فارس و سریال «تی‌مه‌ره» درباره مبارزات عشایر ایرانی با استعمار انگلیس مراحل آماده‌سازی برای تولید را می‌گذرانند.

این بخشی از نکاتی است که البته نقویان در تنها نشست خبری‌اش با خبرنگاران گفته بود و این روزها خبر می‌رسد که آرام آرام پیش می‌روند، حتی موضوع طنزهای 90شبی بارها مطرح شد که زمانی مهران مدیری در دستور کار خودش داشت و حالا جواد مزدآبادی با بازی حمید لولایی و علیرضا خمسه در «چرخ گردون» اولین تولید نمایشی مرکز سیمرغ پیش می‌رود.

آن‌چنان که مهدی نقویان تأکید کرده ساخت طنز 90شبی و اساساً تولید آثار کمدی ماندگار و جذاب در دستور کار سیمافیلم است، چرا که تلویزیون در این زمینه آثار قابل اتکایی در کارنامه‌اش دارد که بارها در مناسبت‌های مختلف از این گنجینه‌ها استفاده کرده است.

البته در زمینه دفاع مقدس فیلمنامه‌ و پروژه‌هایی در حال نگارش هستند؛ از فیلمنامه‌هایی با موضوعات شهیدان امان‌اللهی، والازاده، اسکندرلو و دوران تا چهار موضوع «قصه‌های شهر جنگی» درباره تدارکات و پشتیبانی جنگ، «سپنتا» مرتبط با اردوگاه اسیران عراقی در ایران، «وطن زخمی» درباره برخی دکل‌های نفتی و جوشکاری زیر آب و کاری درباره درمانگاه صحرایی جنگ در دستور کار است.

حتی اخیراً به ساخت ادامه سریال نوستالژی و قدیمی «سرنخ» که مرحوم کیومرث پوراحمد در دهه‌های قبل برای تلویزیون ساخته بود نیز اشاره شده است. البته در این میان مراحل پیش‌تولید سریال «موسی» خوب پیش می‌رود تا زودتر بتواند خودش را مهیای تولید با فضای تکنولوژی جدید کند و از طرفی دیگر «سلمان فارسی» در فصل ایران پیش می‌رود. اما تلویزیون قصد ساخت الف‌ویژه‌های دیگری همچون خواجه نصیرالدین طوسی، پوریای ولی و حضرت معصومه‌(س) را که فیلمنامه و بخشی از پیش‌تولید آن انجام شده است، نیز دارد، این بخشی از تأکیدات پیمان جبلی رئیس صداوسیما در همایش اخیر افق رسانه بوده است.

حتی چندی پیش به‌دنبال ترور مجدد شاهچراغ مهدی نقویان اعلام کرد که سریالی با موضوع شاهچراغ تولید خواهد شد.

بنابراین کنار توجه به ژانرهای متنوع و موضوعات مختلف در ساخت سریال‌ها، تأکید روی محتوا و کامل کردن فیلمنامه قبل از آغاز تولید و همچنین احیای سرمایه‌های تلویزیون در دهه‌های گذشته و در واقع ساخت ادامه دنباله‌های موفق و نوستالژی رسانه ملّی، بحث تحول و تغییر در نظام پخش هم یک دستاورد مهم برای سیمافیلم به‌شمار می‌رود.

اما چرا باید نظام پخش تغییر می‌کرد؟ تلویزیون در دهه‌های 70 و 80 در هفته چند سریال پخش می‌کرد و مخاطبان با مدیریت‌ِ زمان می‌توانستند پای تماشای آن سریال بنشینند و در جریان اتفاقاتی داستانی مجموعه‌های تلویزیونی باشند، اما در چند سال اخیر روش تغییر کرد و هر شب هر شبکه سریال پخش می‌کرد، حتی بعضی اوقات این انتقاد را اهالی رسانه و مخاطبین به برنامه‌های مناسبتی هم داشتند؛ به‌یک‌باره در شب یلدا همه شبکه‌ها یلدایی می‌شدند و در شب تحویل سال، نوروزی!

این اتفاق برای سریال‌ها هم افتاده بود؛ حتی به‌شوخی می‌گفتند شبکه چهار هم به میدان بیاید و سریال شبانه پخش کند! در واقع مأموریت ذاتی شبکه‌ها فراموش شده بود، حتی مهدی نقویان رئیس مرکز سیمافیلم در نشست خبری خود با خبرنگاران از عبارت «تلویزیون مثل بچه‌‌پولدارها سریال پخش می‌کند» استفاده کرد.

او  این نکته را مطرح کرد: "سبک پخش به‌شکل کلاسیک مانده و مخاطب را به 4 سریال هرشبی عادت داده‌ایم؛ این موضوع باید بررسی شود که؛ آیا مخاطب وقت دارد؟ ما در حال بررسی هستیم و تجربه رسانه‌های دنیا جدا از پلتفرم‌ها و فضای مجازی را تحلیل می‌کنیم که به‌چه‌شکلی سریال ارائه می‌دهند، این‌که سریال‌ها بهتر است شبانه باشد یا هفتگی و... در حال تصمیم‌گیری هستیم، موضوع پخش هم مهم است، متأسفانه تلویزیون مثل بچه‌پولدارها سریال پخش می‌کند و چند 10 میلیارد هزینه کرده اما آن را بدون یک تیزر پخش می‌کند."

حالا در اظهارات جدید مهدی نقویان و البته نمای آنتن نشان می‌دهد تحولِ در سیمافیلم و آثار نمایشی فعلاً در نظام پخش اتفاق افتاده است، مأموریتی که در دوره جدید جهت تأمین سریال داده شده گویا برای شبکه‌های یک و سه به‌صورت دائم و شبکه دو در مناسبت‌های ویژه است. سیاستگذاری تلویزیون این است که دو سریال شبانه داشته باشد. به‌تعبیر رئیس سیمافیلم مگر مخاطب چقدر وقت دارد که هر شب از 8 تا 11 شب پشت‌سرهم فقط سریال تماشا کند، این باعث همپوشانی برنامه‌های خوب هم خواهد شد که باعث می‌شود آنها هم دیده نشوند، ضمن اینکه سریال‌های تأمینی، هم سرگرم‌کننده‌اند و هم پیام دارند.

بنابراین قرار است در طول هفته به هرکدام از شبکه‌های یک و سه دو سریال داده شود؛ از شنبه تا چهارشنبه سریال اول و پنجشنبه و جمعه سریال دوم روی آنتن برود، یعنی مخاطب به‌طور دائم چهار سریال جدید در طول هفته تماشا می‌کند. این روزها سریال‌های «محرمانه» و «سرزمین مادری» روی آنتن شبکه سه سیما می‌رود که «محرمانه» شبانه و «سرزمین مادری» به‌صورت هفتگی پخش می‌شود. سریال تازه‌وارد «رعد و برق» بهروز افخمی هم از شبکه یک سیما روی آنتن می‌رود.

به‌نظر می‌رسد سیمافیلم نیاز دارد در وهله اول شفاف‌تر درباره سریال‌هایش صحبت کند؛ تبلیغ را جایگزین پخش ناگهانی مجموعه‌های تلویزیونی کند و همچنین تحول در نظام پخش را به تحول در محتوا و رویکردهای تولید سریال‌هایش ببرد، این اتفاقی امیدوارکننده است که برندهای موفقی مثل «پایتخت» و «زیرخاکی» به آنتن برمی‌گردند اما از طرفی تعامل درست با تهیه‌کنندگان، کارگردانان و بازیگران چهره هم خوشایند اتفاقات خوب در عرصه سریال‌سازی است.