تغییر و تحول نهاد علم با همدلی فرهنگ عمومی امکان‌پذیر است

 

حجت الاسلام الویری در نوبت نخست پس از سپاسگزاری برای اهتمام به ترویج فرهنگ نقد و نقدپذیری و تأکید بر الهام از تجربه پیشین تمدنی ما برای نگریستن به این موضوع، گفت: اسلامی‌سازی علوم و اسلامی‌سازی دانشگاه دو مقوله در پیوند با یکدیگر هستند که یکی به عرصه نظر توجه دارد و دیگری به عرصه ساختارها. پس از پیروزی انقلاب چندین تجربه ستادی و سیاست‌گذارانه برای اسلامی‌سازی دانشگاه داشته‌ایم که نخستین آن‌ها تشکیل دفتر همکاری حوزه و دانشگاه و آخرین آن‌ها تشکیل شورای تحول و ارتقای علوم انسانی زیر نظر شورای عالی انقلاب اسلامی بود و تا کنون هیچ ارزیابی روش‌مند و مدونی در باره این تجربیات در دست نیست. دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی به دو دسته تقسیم می‌شوند: دانشگاه‌هایی که از ابتدا با رویکرد اسلامی تأسیس شده‌اند مانند دانشگاه امام صادق علیه السلام و مؤسسه امام خمینی ره و دانشگاه باقر العلوم علیه‌السلام و دانشگاه‌هایی که مجری سیاست‌های ابلاغی بوده‌اند. در این عرصه نیز سوگمندانه هیچ ارزیابی روش‌مند تا کنون انجام نشده است و هر اقدامی برای ادامه این مسیر نیازمند این ارزیابی است.

 

 

دکتر حکمت‌نیا در دور اول سخنان خود اذعان داشت: برای ایجاد تغییر و تحول باید داوری و نقد را باید معطوف به نقد جریان تاریخی خود در دویست یا سیصد ساله اخیر شود. تصورم این است که انسان وقتی توانمندی به دست آورد و بتواند از محیط طبیعی استفاده کند، زندگی خود را طراحی و بازسازی می‌کند و به قول امروزی‌ها به تحقق نهادسازی دست می‌یابد؛ و این در همه زمینه‌ها اتفاق می‌افتد. به نظر من هنوز فرهنگ و تمدن اسلامی به باور تغییر در خود نرسیده است تا بتواند نهاد‌های علمی را متحول سازد. اولا سطح بحث مربوط به ایران نیست یعنی این مشکل، اختصاصی به ایران ندارد که ما منحصرا درباره آن صحبت کنیم؛ بنابراین اگرچه انقلاب اسلامی تحول ایجاد کرده است، اما هنوز خودباوری در عرصه تحول علوم و توانایی ایجاد ساختار‌های علمی در جهان اسلام یافت نمی‌شود. اتفاقا همه هم در حال تلاش‌های حداکثری هستند و لکن هنوز مشکل تاریخی که بیان شد وجود دارد. نکته دیگر این‌که ایده‌های موجود در جهان اسلام، نسبتی با دنیای پیرامونی خود ندارد، لذا امکان تحقق به مثابه یک ساختار اجتماعی را ندارد.

 

 

حجت الاسلام الویری در نوبت دوم سخنان خود تأکید کرد: تخصص‌گرایی و تمرکز صاحب‌نظران هر یک از شاخه‌های علمی بر همان شاخه علمی تخصصی خود و پرهیز از شعار‌های کلی برای اسلامی‌سازی علوم انسانی الزامی به نظر می‌رسد. باید نسبت به تبدیل شعار وحدت حوزه و دانشگاه در سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی به هضم و محو دانشگاه‌ها در حوزه‌های علمیه، هوشیار بود و هشدار داد. علاوه بر این باید به افکار عمومی جامعه علمی کشورمان درباره سیاست‌ها و روش‌های اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها توجه ویژه داشت. در پایان لازم اسست به تجربیات و آثار فردی پدید آمده در عرصه اسلامی‌سازی علوم و دانشگاه‌ها بر خلاف تجربیات ساختار‌ها و سازمان‌ها، توجه ویژه داشت و آن را ارزشمند دانست.

 

 

دکتر حکمت‌نیا در دور دوم سخنان خود گفت: چرا صحبت از دانشگاه اسلامی، علوم انسانی اسلامی و وحدت حوزه و دانشگاه، به حرکت همدلانه فرهنگ عمومی منجر نشده است؟ چون نسبت این ایده‌ها با محیط پیرامونی‌شان مشخص نیست؛ و در همین زمینه باید تسخیر قلوب رقم بخورد. وقتی استعداد‌های خوب و افراد خوش فکر به مجموعه‌های موجود اضافه شوند، احساس همدلی بیشتر خودش را نشان می‌دهد. علم نیاز به زمینه علمی و گفتگو‌های مکرر دارد و وقتی این مسیر تغییر هموار می‌شود که بتوان از فضای موجود راهی برای تغییر جستجو کرد؛ و به آن متصل شد. وگرنه بدون توجه به نیاز‌های بیرونی و احساسات و عواطف موجود در فضای افکار عمومی، هیچ‌گونه تغییری رقم نمی‌خورد.