رشد روز افزون فعالیت های قرآنی در حوزه علمیه قم

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت الاسلام ابوذر تشکری صالح در نشست علمی شخصیت های برجسته حوزه علمیه قم در تفسیر و علوم قرآنی در سده اخیر که به همت دبیرخانه یکصدمین سال بازتاسیس حوزه علمیه قم و معاونت پژوهش حوزه های علمیه برگزار شد، گفت: هر گروه و جامعه ای باید از عملکرد خود ارزیابی داشته باشد و آن را برای آینده دست مایه قرار دهد. اندیشمندان و محققان تلاش ها و راه های رفته و نقص های حوزه علوم مختلف را در همایش صد سالگی احیای حوزه علمیه قم بررسی می کنند.

وی افزود: صد سال اخیر حوزه را می توانیم به چهار ربع قرن تفکیک کنیم. بخش اول از سال ۱۳۰۲ شمسی تا ۲۵ سال اول است که دوره پایه گذاری حوزه های علمیه بود و مرحله ای بود که علمای بزرگ به تبع هجرت مرحوم حاج شیخ عبدالکریم به قم، در این حوزه تجمیع شدند. در این سالها یک دوره رکودی را در این عرصه شاهد هستیم.

حجت الاسلام تشکری صالح بیان کرد: از آغاز ربع قرن دوم شاهد یک تحول جدی در این عرصه هستیم. این مقطع با ورود علامه طباطبایی به حوزه علمیه قم همراه بود. ایشان با ورود خود درس تفسیر قرآن را در حوزه علمیه قم بنا نهادند و در کنار آن، بحث فلسفه را نیز پیش بردند.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) گفت: این کلاس تفسیر یک اقدام بسیار بزرگ و تحول آفرین در یک سده اخیر بود. کلاس تفسیر مرحوم علامه با توجه به اینکه در آن زمان این کلاس ها و درس تفسیر جایگاه چندانی در حوزه نداشت یک حرکت بزرگ محسوب می شود. ایشان مباحث تفسیری را با قدرت آغاز کردند و به دلیل اینکه فعالان فقه و اصول به ایشان گفتند که چرا با وجود مباحث فقه و اصول به تفسیر روی آورده است، فشار بالا گرفت و درس تفسیر ایشان تعطیل شد. ولی ایشان در حین برگزاری کلاس، نگارش المیزان را نیز آغاز کرد.

وی تصریح کرد: زمانی که این تفسیر نوشته شد، اثر بزرگی درعالم اسلام داشت. این تفسیر، تفسیری نو در علوم و قالب های مختلف بود. نوع شاگرد پروری ایشان نیز موجب شکوفایی بحث تفسیر در حوزه شد.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) اظهارکرد: از ابتدای ربع قرن دوم این سد شکسته شد و کلاس های تفسیر مختلفی در مدارس حوزوی آغاز شد. از طرفی شکل درس های ایشان بازتاب گسترده ای در مراکز اسلامی شیعی و حتی غیر شیعی داشت. این تحول باعث شد که پس از آن رویکرد حضور طلاب در عرصه تفسیر گسترده شد.

وی افزود: پس از آن، شاهد روند انقلاب اسلامی و بازتاب های جهان اسلام هستیم که این مسایل نیز نقش مهمی در رشد تفسیری ما بود. در این دوره مکاتب ضد اسلامی و ضد توحیدی در جهان غرب پا گرفته بود و علما نیز احساس تکلیف کردند و تلاش گسترده ای برای پاسخگویی به این مباحث داشتند و از جمله باعث شد که تفاسیر مختلفی نیز در این زمینه نوشته شود.

حجت الاسلام تشکری صالح بیان کرد: بزرگانی چون امام راحل، مرحوم آیت الله طالقانی، شهید مصطفی خمینی، مرحوم آیت الله مصباح یزدی، آیت الله مکارم شیرازی و... در این دوره دوره تلاش های تفسیری گسترده ای در این حوزه داشتند.

وی ادامه داد: در این دوره، یعنی ربع قرن دوم نگاه قرآنی و اصالت های دینی در مراکز اسلامی در جهان اسلام نیز با محوریت تفسیر قرآن شکل گرفت و این رویکرد در حوزه ما نیز تاثیرات خود را گذاشت.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) تصریح کرد: در ربع قرن سوم که در آستانه انقلاب بود شاهد اقتضائات خاصی هستیم. با شکل گیری حکومت اسلامی در ایران و ایجاد فضای آزاد و گرایش به سمت دین و حوزه های دینی و... شاهد پررنگ شدن فعالیت های قرآنی و عمق یافتن آن هستیم.

وی اظهارکرد: در این دوره بزرگانی چون شهید مطهری و مرحوم علامه و آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله معرفت و... تلاش گسترده ای برای توسعه فعالیت های علمی داشتند. از طرف دیگر بسیاری از رجال حوزه علمیه نجف از سوی صدام بعثی اخراج شدند و به ایران آمدند و بر سرعت رشد علمی این عرصه افزودند.

وی افزود: یکی از تلاش هایی که در این عرصه انجام شد، ورود تفسیر به حیطه درسی در حوزه های علمیه بود. در گذشته فعالیت تفسیری بر اساس علاقه شخصی بود ولی این دروس در نهاد آموزشی حوزه پررنگ نبود. همچنین تفسیر وارد زندگی مردم شد و مباحث حاکمیتی که مطرح می شد و تا پیش از آن عنوان نمی شد، همین امر باعث شد که آثار علمی جدیدی ایجاد شود و شخصیت هایی چون حجت الاسلام والمسلمین قرائتی و سایر اساتید دیگر در جهت توسعه ترویج تفسیر قرآن تلاش شبانه روزی کردند.

حجت الاسلام تشکری صالح بیان کرد: ربع چهارم یعنی از سال ۱۳۷۷ تا ۱۴۰۲ شکل دیگری در توسعه فعالیت های تفسیری به خود گرفت. در این دوره تفاسیر گسترده ای با ابعاد مختلف از جمله تفاسیر هنری، ادبی، فقهی، علمی، فلسفی، جوانان، کودکان و... تولید شد.

وی گفت: در این مرحله شاهد رشد فناوری و پیشرفت های تکنولوژی بودیم که همین امر نیز باعث شد که محصولات و زمینه های جدیدی برای پژوهش قرآنی شکل بگیرد. ایجاد مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نیز در این زمینه یک موهبت بزرگ بود و امروز نیز با پیدایش هوش مصنوعی می توانیم زمینه های جدیدی را در عرصه پژوهش های تفسیری فعال کنیم.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) تصریح کرد: امروزه با وفور امکانات شاهد هستیم که سطح فعالیت ها چندان بیشتر از دوره های دوم و سوم نیست. اگر بخواهیم تصور کنیم که آن شخصیت های بزرگ با این امکانات مواجه بودند به احتمال زیاد شاهد فعالیت های چند برابری به نسبت امروز هستیم.

وی اظهارکرد: در این روزگار شاهد شکل گیری موسسات علمی و پژوهشی قرآنی هستیم، ولی باید مواظب باشیم که در این عرصه موازی کاری نشود زیرا امروز شاهد این امر هستیم. همچنین متاسفانه شاهد تولید برخی آثار ضعیف هستیم که چندان قوی نیست. از جمله مسأله پایان نامه ها که باید روی آن کار بیشتری انجام شود.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) افزود: تقویت روحیه همگرایی و فعالیت های جمعی در عرصه تفسیر و علوم قرآنی و تعمیق بخشی به فعالیت های علمی از نکاتی است که در این عرصه باید رعایت شود.