اشارات ناطق نوری به معادیخواه در دادگاه فرقان

گروه فرقان که احتمالا در 1356 تشکیل گردیده بود، در کوران حوادث بهار 1358 با ترور سرلشکر قرنی در 3 اردیبهشت اعلام موجودیت کرد و مدتی بعد در 11 اردیبهشت ماه دست به ترور آیت‌الله مرتضی مطهری زد. در زمستان همان سال اعضای گروه دستگیر و در خرداد 1359 برخی از آنها اعدام شدند. به مناسبت سالروز شهادت آیت‌الله مطهری به دست اعضای این گروه، نگاهی به جریان محاکمه آنان داشته‌ایم.

کشف و دستگیری اعضای گروه فرقان

زمینۀ شکل‌گیری گروه فرقان به اواخر 1355 بازمی‌گردد؛ زمانی که اکبر گودرزی (زادۀ 1335)، موسس و رهبر این گروه، پس از طی دورۀ طلبگی، اقدام به برگزاری کلاسهای تفسیر در محله‌های شمالی و جنوبی تهران کرد. در این جلسات بود که اقدام به جذب نیروهایی کرد که احتمالا از سال 1356 سازماندهی شدند اما در بهار 1358 شاخۀ نظامی تشکیل داده، با بر عهده گرفتن ترور سپهبد قرنی، نخستین رییس ستاد ارتش در دولت موقت، اعلام موجودیت کردند[1]. اعضای این گروه از سویی هواخواه دکتر علی شریعتی و سخت مخالف روحانیان بودند و از دیگر سو باور داشتند که «جمهوری اسلامی را آمریکایی‌ها سرکار آوردند»[2]. از همین رو ترور سران انقلاب را که «عوامل آمریکا و امپریالیسم» می‌دانستند در دستور کار قرار دادند. آنان آیت‌الله مطهری، رییس شورای انقلاب، و سپس حجت‌الاسلام دکتر محمد مفتح، حاج مهدی عراقی و سید محمدعلی قاضی طباطبایی را ترور کردند. گرچه در ترور حجج اسلام عبدالرحیم ربانی شیرازی و اکبر هاشمی رفسنجانی ناکام ماندند[3].

پس از این ترورها، کشف و دستگیری اعضای گروه فرقان در دستورکار قرار گرفت، در شرایطی که اطلاعات سپاه به تازگی تشکیل شده اما هنوز اطلاعات نخست‌وزیری تشکیل نشده بود. از همین رو حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق نوری که در واقع قائم مقام کمیته انقلاب و همکار آیت‌الله مهدوی کنی بود، محمد هنردوست و حمیدرضا نقاشیان (نقاشان) از اعضای تیم حفاظت امام خمینی را مامور به پیگیری این ترورها کرد. همزمان سازمان مجاهدین انقلاب که با هاشمی رفسنجانی مرتبط بود این موضوع را مورد پیگیری قرار داد. سرانجام در 4 بهمن 1358 با کمک نیروهای کلاه‌سبز ارتش، خانه‌های تیمی گروه فرقان مورد حمله قرار گرفت و اکبر گودرزی دستگیر شد[4].

دادگاه گروه فرقان

ساعاتی پس از دستگیری اعضای فرقان و پیش از آغاز دادگاه علنی، به حکم آیت‌الله محمد محمدی گیلانی، محمدعلی بصیری قاتل شهید مطهری را اعدام کردند[5]. اما به روایت ناطق نوری، به زودی آیت‌الله سید محمد حسینی بهشتی، رییس دیوان عالی کشور، ماموریت برگزاری دادگاه فرقانی‌ها را به ناطق نوری سپرد و حجج اسلام عبدالمجید معادیخواه و محی‌الدین انواری را مامور به کمک به او کرد. پس از مدتی، انواری از همکاری با ناطق کناره‌گیری کرد[6]. اما به روایت معادیخواه این آیت‌الله حسینعلی منتظری بود که قضاوت دادگاه فرقانی‌ها را به ناطق نوری و او سپرد[7]. به هر رو ناطق نوری، با تاییدیه بهشتی، اسدالله لاجوردی را به عنوان دادستان دادگاه گروه فرقان انتخاب کرد.‌ نقاشان و هنردوست از طرف ناطق نوری و چند نفر از اعضای سازمان مجاهدین انقلاب از جمله محمدباقر ذوالقدر بازجویی از فرقانی‌ها را بر عهده گرفتند.

برغم اینکه امام خمینی گفته بود «نفس عضویت در فرقان محاربه با خدا و رسول است»، به خواست ناطق نوری، لاجوردی در زندان به بحث با فرقانی‌ها پرداخت تا کسانی که بر سر «موضع» خودشانند و«آن‌هایی که گول و فریب خورده‌اند» شناسایی شوند، بلکه در مجازاتشان تخفیف داده شود[8]. همچنین معادیخواه در زندان به گفتگو با فرقانی‌ها پرداخت[9].

با آغاز محاکمه‌ها، برای مقابله با تبلیغات سازمان مجاهدین خلق که گروه فرقان را جعلی می‌دانست، یکی از جلسات دادگاه به شکل علنی برگزار شد[10]. در این جلسه که در سالن اوین و با حضور شمار زیادی از حقوقدانان و خبرنگاران برگزار گردید؛ ناطق نوری، به عنوان رییس و گویا معادیخواه و لاجوردی هم به منزلۀ دادستان پرونده حضور داشتند. تلویزیون هم بخشهایی از دادگاه را پخش کرد. به گفتۀ ناطق نوری «آقای قدوسی یادداشتی به من داد که دادگاه خیلی عالی برگزار شده، تا خراب نشده زود سر و ته آن را جمع کن. من آمدم که جمع و جور کنم، آقای معادیخواه شروع به سوال کردن نمود و من از زیر میز به پای آقای معادیخواه زدم که آقا ولش کن. زود دادگاه را جمع کنیم. فرقانی[ها] هم همچنان بر سر موضع خود بود[ند]. دادگاه خیلی خوب برگزار شد»[11].

به هر رو از میان بیش از 50 عضو دستگیرشده، اکبر گودرزی، سعید مرآت، علی حاتمی، محمد متحدی، حسن اقرلو، عباس عسگری و علیرضا شاه بیک اعدام شدند[12]. اما بسیاری از اعضا که اظهار ندامت کردند، پس از چند سال زندانی بودن، مورد عفو قرار گرفتند، شماری از آنها به سپاه و برخی دیگر به دادستانی انقلاب پیوستند[13].

در زمان حمله به خانه‌های تیمی فرقانی‌ها مقدار قابل توجهی پول، کشف و ضبط شد. ناطق نوری با اجازۀ امام خمینی با این پول چند قطعه زمین خرید و به کسانی واگذار کرد که در کشف این گروه موثر بودند[14].

پی‌نوشت:

[1] کردی، علی، گروه فرقان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1387، صص19، 87، 115-128.

[2] ناطق نوری، علی‌اکبر، خاطرات، ج1، تدوین مرتضی میردار، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چ3، 1392، صص201-202، 208؛ معادیخواه، یادآور، صص39-40.

[3] همان، صص201-202، 208.

[4] همان، صص195، 200، 204-205.

[5]  منتخبی، اکبر، «گفت و گو با عبدالمجید معادیخواه قاضی پرونده رهبر گروه فرقان»، شهروند، ش44، اردیبهشت 1387.

[6] ناطق نوری، ج1، صص205-206.

[7] «فرقانیان، قبل و بعد از دستگیری در گفت و گوی یادآور با حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالمجید معادیخواه»، یادآور، ش6و7و8، تابستان، پاییز، زمستان 1388 و بهار 1389، ص42.

[8] ناطق نوری، ج1، ص206.

[9] «فرقانیان، قبل و بعد از دستگیری»، صص41-42.

[10] منتخبی

[11] ناطق نوری، ج1، صص206-.207.

[12] کردی، صص159، 160، 162.

[13] ناطق نوری، ج1، ص206.

[14] همان، ص208.