تک فرزندی؛ انتخابی لوکس یا آینده سوز؟

حجت‌الاسلام رسول ساکی دبیر شورای راهبری جمعیت و خانواده حوزه‌های علمیه، در گفت وگو با خبرنگار گروه جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا با اشاره به مشکلات و معضلات تک فرزندی گفت: در حال حاضر، تعداد قابل توجهی از خانواده‌های ایرانی به سمت تک‌فرزندی گرایش پیدا کرده‌اند؛ گرچه این وضعیت هنوز شامل اکثریت خانواده‌ها نمی‌شود، اما سهم قابل توجهی را تشکیل می‌دهد. این مسئله، آسیب‌ها و پیامدهای مختلفی را به همراه دارد؛ برخی از این آسیب‌ها متوجه والدین است، برخی متوجه فرزند، و برخی دیگر نیز بر جامعه تأثیرگذار خواهد بود.

 

وی در ادامه افزود: بخشی از این آسیب‌ها در زمان حال قابل مشاهده‌اند و بخشی دیگر در آینده نمایان خواهند شد. یکی از آسیب‌های حال حاضر برای والدین، دشواری در مراقبت لحظه‌به‌لحظه از فرزند است. زمانی که خانواده تنها یک فرزند دارد آن کودک طبیعتاً سطح خودکنترلی پایین‌تری نسبت به فرزندان خانواده‌های چندفرزندی خواهد داشت و به همین دلیل بار اصلی مراقبت و تربیت بر دوش والدین خواهد بود.

 

حجت‌الاسلام ساکی ابراز داشت: در حوزه آموزش نیز وضع به همین منوال است. برای مثال، آموزش مهارت‌هایی مانند حرف زدن، راه رفتن و دیگر توانایی‌ها برای فرزند اول، نیازمند صرف وقت و انرژی قابل توجهی از سوی والدین است؛ در حالی‌که در مورد فرزندان بعدی بسیاری از این مهارت‌ها به شکل طبیعی و حتی بدون توجه خاص والدین آموخته می‌شوند.

 

دبیر شورای راهبری جمعیت و خانواده حوزه‌های علمیه اظهار داشت: از آسیب‌های بلندمدت این سبک فرزندآوری، می‌توان به سندروم آشیانه خالی اشاره کرد. خانواده‌ای که تنها یک فرزند دارد، با خروج آن فرزند از خانه خواه به دلیل تحصیل، سربازی، ازدواج یا هر علت دیگری به‌نوعی دچار خلأ عاطفی و احساسی می‌شود. این مسئله در برخی موارد به بحرانی عمیق برای والدین تبدیل می‌شود و نباید فراموش کرد که خانواده‌های بسیاری نیز بوده‌اند که تنها فرزند خود را به دلایل گوناگون از دست داده‌اند و پس از آن، نتوانسته‌اند این خلأ را جبران کنند.

 

وی یکی دیگر از آسیب‌هایی که متوجه کودکان تک‌فرزند را نداشتن هم‌بازی در منزل عنوان کرد و افزود: این مسئله موجب می‌شود کودک بیش از اندازه به والدین وابسته شود و آن‌ها را تحت فشار قرار دهد؛ اما از جایی به بعد والدین دیگر توان پاسخ‌گویی به تمام نیازهای عاطفی و روانی کودک را نخواهند داشت. در نتیجه، برخی خانواده‌ها برای جبران این کمبود، فرزند خود را به سمت رسانه‌ها سوق می‌دهند و این جایگزینی رسانه به جای خواهر یا برادر، خود آغازی است بر بسیاری از آسیب‌های روان‌شناختی که متخصصان در زمینه مصرف رسانه‌ای کودکان هشدار داده‌اند.

 

حجت‌الاسلام ساکی ادامه داد: افزون بر این، کودکان تک‌فرزند ممکن است در معرض زودرنجی، ضعف در مهارت‌های ارتباطی و ناتوانی در مدیریت تعارض‌ها قرار گیرند. کودکی که برادر یا خواهر دارد، در فضای خانه مهارت‌هایی چون قهر و آشتی، دفاع از خود، و حل اختلاف را به‌طور طبیعی فرا می‌گیرد؛ اما فرزندی که در خانه تنهاست و در واقع "پادشاه خانه" تلقی می‌شود، در مواجهه با زندگی مشترک ممکن است همین انتظار سلطه را از همسر داشته باشد.

 

دبیر شورای راهبری جمعیت و خانواده حوزه‌های علمیه در پایان خاطرنشان کرد: وای به روزی که دو تک‌فرزند با یکدیگر ازدواج کنند. هر دو ممکن است تصور کنند که محور اصلی خانواده‌اند و در مواجهه با اولین اختلاف، تاب تحمل یکدیگر را نداشته باشند. در چنین شرایطی، کار به مشاوره و حتی دادگاه خانواده خواهد کشید.