اهمیت تدابیر و فرآیندها برای اجرای ایده ها در عرصه حکمرانی

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه سلسله نشست‌های حکمرانی در سوره مائده اظهار کرد: در سوره مبارکه مائده، شانزدهمین خطاب «یاایها الذین آمنوا» به موضوع وصیت پرداخته شده است و قرآن توصیه می‌کند فردی که خود را در آستانه انتقال از دنیا به عالم عقبا می‌بیند، وصیت کند.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: وصیت به خودی خود مستحب است و واجب نیست مگر در شرایط خاص و این توصیه به معنای این نیست که وصیت در شرایط عادی امکان‌پذیر نیست؛ بلکه تأکید بر اهمیت وصیت در موقعیت‌هایی است که احتمال بروز مشکلات یا اختلافات پس از فوت وجود دارد.

وی ابراز کرد: این خطاب به دو شاهد عادل دارد که برای وثوق بیشتر انتخاب می‌شوند؛ در شرایطی مانند سفر، اگر دو شاهد عادل مسلمان در دسترس نباشند، می‌توان از غیر مسلمانان استفاده کرد و در صورت شک نسبت به صداقت این دو نفر، ورثه می‌توانند درخواست قسم کنند تا اطمینان حاصل شود که شهادت با روایت آن‌ها مطابقت دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین لکزایی گفت: به این آیات نباید تنها از دید تاریخی نگاه کرد، بلکه باید روح معنای آنها را در نظر گرفت؛ یعنی تدبیر و ارشاد به حکم عقل و آیات تدبیری الزاماً به شیوه اجرا در زمان صدر اسلام محدود نمی‌شوند و باید با مقتضیات زمانی امروز تطبیق داده شوند.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: نظریه روح معنا، که طرح آن توسط علما و نظریه‌پردازان شده، تأکید دارد که اصول شرعی را باید بر اساس شرایط زمانه فهمید و اجرا کرد.

وی عنوان کرد: شهید مطهری به اهمیت توجه به مقتضیات زمانه اشاره دارد و تاکید می‌کند تدابیر باید غیر مداخله‌گرایانه و کم‌هزینه باشند و پیامدهای منفی نداشته باشند و همچنین اهداف و غایات حکمرانی اسلامی هستند که تغییردهنده تدابیر حکومتی‌اند.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: رهبر معظم انقلاب نیز در پیام خود به مجلس خبرگان به اهمیت استفاده از تجارب بشری در کنار اهداف حکمرانی الهی تأکید کرده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین لکزایی اذعان کرد: اهداف الهی همواره باید محور کار و توجه باشد و بایستی تلاش شود تا این اهداف تحقق پیدا کند که برای این منظور، تدابیر مشخصی باید در نظر گرفته شود؛ به‌عنوان نمونه، دستور امیرالمؤمنین علی(ع) به مالک اشتر بیانگر اهمیت تفکیک و تمرکز بر جنس مسائل است؛ یعنی باید بخش ایده‌ها، آرمان‌ها و اهداف را از بخش سیستم‌سازی تفکیک کنیم تا آن اهداف را عملی کنیم، ضمن اینکه سیستم‌سازی نیازمند به‌روزرسانی مداوم سیستم‌های نرم و سخت است تا بتوان آن آرمان‌ها، ارزش‌ها و اهداف دین را محقق کرد.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: در علوم اسلامی، توجه بیشتری به تدابیر لازم است تا به قوانین موجود، خصوصاً در قوه مقننه؛ مثالی که قبلاً نیز طرح شد بحث حجاب است و روشن است که حجاب یک فرمان الهی و واجب شرعی است؛ اما لازم است تدابیر لازم برای شکل‌گیری نظامی مؤثر در زمینه پوشاک و فرهنگی اتخاذ شود و تدابیر باید با اخلاق و بدون مداخله زیاد باشند تا پیامدهای منفی نداشته باشند.

وی ادامه داد: نکات کلیدی در اتخاذ تدابیر اخلاقی این است که حتی با برخورد با مجرمان، اخلاق در تصمیم‌گیری و اجرا رعایت شود و تاریخ اسلام نشان می‌دهد که رهبران با اخلاق و احسان، بسیاری از گمراهان را هدایت کرده‌اند.

حجت‌الاسلام والمسلمین لکزایی اظهار کرد: امیرالمؤمنین (ع) در نامه ۵۳ نهج‌البلاغه تأکید دارد که از افراط و تفریط باید اجتناب کرد؛ عدالت گسترده باشد و رضایت مردم مورد توجه قرار گیرد و به گونه‌ای تصمیم گرفت که رضایت حداکثری مردم در آن بوده و عدالت را فراگیر کند.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: هوشمندی، خلاقیت و کار کارشناسی در تدبیر بسیار مهم است و باید نظرات دانشمندان، کارشناسان و افراد دارای تجربه میدانی ترکیب شود تا مشکلات حل شوند؛ همانطور که تصمیمات پزشکی برای درمان بیماری خاص متناسب با شرایط اتخاذ می‌شود.

وی ادامه داد: در مواجهه با آیات و روایات نگاه تدبیری ضعیف بوده است و امام خمینی(ره) نیز بر این موضوع بسیار تأکید داشته‌اند که باید بین تصمیمات قضایی معصومین و تصمیمات وحیانی فرق گذاشت.

حجت‌الاسلام والمسلمین لکزایی خاطرنشان کرد: در حکمرانی، تدابیر و فرآیندها برای اجرایی کردن ایده‌ها، آرمان‌ها و ارزش‌ها بسیار مهم هستند و این حلقه‌ها برای حرکت از مبدأ تا مقصد ضروری هستند و به اجرای درست مقاصد یاری می‌رسانند، ضمن اینکه برای حفظ دستورات الهی و اتخاذ تدابیر مناسب، مومنین باید توجه داشته باشند که دستورات خدا را به بهترین شکل اجرا کنند.