گزارشی از نشست تخصصی «نقد و بررسی سریال تاسیان»
نشست تخصصی «نقد و بررسی سریال تاسیان» با حضور کارشناسان و منتقدان حوزوی سینما و تلویزیون در خبرگزاری رسا برگزار شد.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست تخصصی «نقد و بررسی سریال تاسیان» که روز چهارشنبه از ساعت ۱۵ تا ۱۷ در سالن شهید دهقانی خبرگزاری رسا برگزار شد، فرصتی برای تحلیل و ارزیابی چالش‌های موجود در تولیدات سینمایی و تلویزیونی ایران بود، یکی از نکات مثبت این سریال که در این نشست مورد تأکید قرار گرفت توانایی آن در به تصویر کشیدن اختناق دوران پهلوی بود، سریال «تاسیان» در برخی سکانس‌ها توانسته است فضای سرکوب و ظلم آن دوران را به‌خوبی نمایان سازد، امری که با توجه به تاکیدات رهبر معظم انقلاب در مورد ضرورت نمایش واقعیت‌های تاریخی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند، با این حال، نقدهای زیادی نیز به این سریال وارد شد.
در این نشست کارشناسان بر ضعف‌های موجود در نمایش تاریخ انقلاب تأکید کردند و بر این نکته تأکید داشتند که بسیاری از آثار سینمایی و تلویزیونی نتواسته‌اند به درستی از عهده پاسخگویی به انتظارات جمهوری اسلامی برآیند، همچنین سریال‌های نمایش خانگی نیز مورد انتقاد قرار گرفتند به‌ویژه به دلیل محتوای ضعیف و بی‌هدفشان که اثرات منفی بر هویت فرهنگی جامعه می‌گذارد، در کنار این نقدها به کمبود نظارت مؤثر در این حوزه اشاره شد و بر لزوم بازنگری در رویکردهای تولید و نظارت بر آثار رسانه‌ای تأکید گردید.
حجت الاسلام مهدی رادنیک دبیر ستاد راهبردی هنر‌های تصویری حوزه علمیه در این نشست با ابراز امیدواری نسبت به سالی پربار برای سینمای کشور، تأکید کرد: واقعیت این است که انتظارات جمهوری اسلامی از سینما و رسانه‌های ملی، همچنان برآورده نشده و در بسیاری از حوزه‌ها با خلأ جدی مواجه هستیم.
تولیدات هنری پیش و پس از انقلاب: چالش‌ها و دستاوردها
دبیر ستاد راهبردی هنر‌های تصویری حوزه علمیه با بیان اینکه آثار نمایشی آیینه‌ای از فرهنگ جامعه هستند، تصریح کرد: پیش از انقلاب تولیدات هنری از لحاظ محتوایی قابل دفاع نبوده و نشانی از سلامت فرهنگی در آنها دیده نمی‌شد؛ اما پس از انقلاب، شاهد تولدی دوباره در عرصه هنر بودیم که متأسفانه با وجود تلاش‌ها هنوز نتوانسته‌ایم به اقتضائات ایران اسلامی و آرمان‌های انقلاب اسلامی پاسخ درخوری بدهیم.
حجت‌الاسلام رادنیک با اشاره به ضعف‌های موجود در تولیدات نمایشی خاطرنشان کرد: در مجموع آثار سینمایی و تلویزیونی کشور نتوانسته‌اند حق و دین خود را نسبت به انقلاب، دفاع مقدس و هویت ملی ادا کنند؛ گرچه در این میان برخی آثار خوب نیز خلق شده‌اند.
نمایش خانگی: رقیب سینما با آثار ضعیف و بی‌هدف
وی جریان نمایش خانگی را رقیب سینما دانست و افزود: متأسفانه آنچه در نمایش خانگی عرضه می‌شود، نه‌تنها از آثار سینما و تلویزیون ضعیف‌تر است بلکه در بسیاری موارد آشفته، بی‌هدف و ناتراز به نظر می‌رسد، برخی مدعی‌اند در سینما و تلویزیون محدودیت وجود دارد اما در نمایش خانگی با خیال راحت به بیان موضوعات مختلف می‌پردازند؛ در حالی‌که این تولیدات نه از عمق برخوردارند و نه اثری ماندگار خلق کرده‌اند.
دبیر ستاد راهبردی هنر‌های تصویری حوزه علمیه در ادامه با انتقاد از ضعف زیرساخت‌ها در خصوصی‌سازی فرهنگی گفت: متأسفانه جریان فرهنگی خصوصی نه‌تنها موفق نبوده بلکه به دلیل فقدان بسترهای مناسب به بی‌سامانی و سطحی‌گرایی دچار شده است.
حجت‌الاسلام رادنیک با تأکید بر سانسور هدفمند تاریخ معاصر در تولیدات فرهنگی افزود: پس از انقلاب کمتر به تصویر واقعی رژیم پهلوی پرداخته شده و در برخی آثار تلاش شده تا چهره رضاخان که نماد ظلم و استبداد بود تطهیر شود، در ادامه این روند حتی در برخی سریال‌ها چهره ساواک به‌گونه‌ای انسانی ترسیم می‌شود که گویی جای ظالم و شهید عوض شده است.
وی همچنین با اشاره به تولیدات حوزه دفاع مقدس اظهار داشت: متأسفانه بخش قابل توجهی از فیلم‌هایی که در حوزه دفاع مقدس تولید شده‌اند دارای رویکردی ضدجنگ هستند و به نقش خانواده‌های شهدا و روح معنوی دفاع مقدس کمتر توجه شده است.
دبیر ستاد راهبردی هنر‌های تصویری حوزه علمیه تأکید کرد: برخی تولیدات سینمایی صرفاً به مقاطع تاریخی مانند دوره قاجار می‌پردازند و از ادامه تاریخ و نقش‌آفرینی ملت ایران غفلت می‌شود، در نمایش خانگی نیز بیشتر بر اساس سلیقه شخصی سازندگان آثار تولید می‌شود، ما نیازمند تحولی جدی در حوزه هنر هستیم؛ تحولی که هم در زیرساخت‌ها هم در دانش تخصصی و هم در نگاه فرهنگی رقم بخورد.
محسن امامیان کارشناس و منتقد سینما نیز در این نشست در واکنش به پخش سریال «تاسیان» تأکید کرد: نگاه ما به تولیدات رسانه‌ای نباید صرفاً واکنشی باشد؛ بلکه باید کنشی باشد، نباید فقط منتظر ماند تا اثری پخش شود و سپس نقد کرد بلکه لازم است در حد توان خود، وارد میدان تولید محتوا شد و اقدامی در مسیر تبیین و روایت صحیح انجام داد.
این کارشناس و منتقد سینما با اشاره به نوع تصویرسازی از ساواک در این سریال گفت: تا اینجا از سریال «تاسیان» من تطهیر کلیت ساواک را نمی‌پذیرم؛ هرچند درباره فرد خاصی که در حد یک مخبر معرفی می‌شود، ابتدا باید ثابت شود که ساواکی بوده است، نمی‌توان نقش یک مخبر ساده را به تمام دستگاه امنیتی پهلوی تعمیم داد.
امامیان تصریح کرد: آنچه از تطهیر سازمان ساواک می‌توان یاد کرد مربوط به شخصیت رئیس ساواک با بازی مجید مظفری است، اطلاعات من درباره ساواک همان چیزی است که صداوسیما تاکنون نمایش داده و تجربه شخصی‌ام از حضور در کمیته مشترک ضد خرابکاری نیز مؤید این است که شکنجه‌ها و بازجویی‌ها در آنجا تحت آموزش‌های رژیم صهیونیستی صورت می‌گرفته است.
«ساواک» نه تطهیرشدنی است و نه همه اعضایش شکنجه‌گر
این کارشناس و منتقد سینما با تأکید بر اینکه نمی‌توان همه اعضای ساواک را شکنجه‌گر دانست، گفت: برخی از عناصر این سازمان پس از انقلاب بازگشتند، اما این هرگز به معنای تطهیر این سیستم نیست، ساواک به هیچ‌وجه یک سیستم پاک و مطهر نبوده است و در کارنامه آن، ظلم و سرکوب به‌وضوح ثبت شده است.
وی در ادامه با نگاهی انتقادی به محتوای سریال «تاسیان» گفت: تیتراژ و لحن کلی سریال نشان می‌دهد که با جریان چپ و مجاهدین خلق همدلی دارد، شیفتگی به چهره‌هایی چون بهرام بیضائی، عباس کیارستمی و حتی علی شریعتی در این اثر مشهود است.
این کارشناس و منتقد سینما افزود: متأسفانه روحانیت به‌عنوان یکی از ارکان اصلی انقلاب تقریباً در این سریال حذف شده است.
امامیان با اشاره به لزوم شناخت اجزای مختلف روایت، اظهار داشت: وقتی شما داستانی را روایت می‌کنید باید از هر جریان و گروه نماینده‌ای بیاورید تا تصویر منصفانه‌ای ارائه دهید، سریال «تاسیان» تلاش کرده قصه‌هایی را تعریف کند و شخصیت‌هایی بسازد اما ساواکیِ سریال فردی است خمار و بی‌ثبات که هرچند در اداره‌اش خشن عمل می‌کند، اما چهره‌ای انسانی نیز از او نمایش داده می‌شود.
بهره‌گیری از سکانس‌های موثر در نمایش اختناق
وی خاطرنشان کرد: با همه نقدها سریال «تاسیان» در برخی سکانس‌ها موفق بوده است و به‌خوبی توانسته اختناق دوران پهلوی را به تصویر بکشد، همان‌گونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند، رژیم پهلوی حتی یک نقطه سفید هم ندارد، باید از بخش‌هایی از اثر که این حقیقت را بازتاب می‌دهند بهره‌برداری کنیم و از آن برای بازخوانی تاریخ و تبیین حقیقت استفاده کنیم.
محسن بنی‌احمدی کارشناس سینما و رسانه در ادامه این نشست با اشاره به وضعیت سریال‌های در حال پخش شبکه نمایش خانگی گفت: نکته‌ای که وجود دارد این است که ما گاهی یک‌طرفه به قاضی می‌رویم و تمام انتقادها را متوجه ساترا می‌کنیم که چرا به این سریال‌ها مجوز داده شده است، در حالی که باید دید این نهاد تا چه اندازه قدرت اعمال نظر و مقابله با محتوای مسئله‌دار را دارد.
وی با اشاره به روند نظارت بر سریال‌های نمایش خانگی تصریح کرد: ایراد اصلی در این است که ناظران ساترا قدرت چندانی ندارند و در نهایت تغییرات اندکی را می‌توانند اعمال کنند، در مورد سریال‌هایی مثل «آبان»، «تاسیان» و حتی «جوکر» ساترا اصلاحاتی را خواسته اما آن‌طور که باید، نتوانسته به یک مداخله مؤثر دست بزند.
«تاسیان» با هویت ایرانی بیگانه است
بنی‌احمدی با انتقاد از محتوای سریال «تاسیان» ادامه داد: این سریال به‌هیچ‌وجه نسبتی با فرهنگ ایرانی و اسلامی ندارد، در آن، سبک زندگی خاصی ترویج می‌شود که با زیست بومی و هویتی جامعه ما در تضاد است، در کنار آن پرداختن به آزادی‌های غیرمتعارف، رقص مختلط و همچنین حواشی مربوط به سبک زندگی شخصی برخی بازیگران عملاً پیام سریال را مخدوش کرده است.
وی یکی از ابعاد نگران‌کننده این سریال را سفیدسازی چهره ساواک دانست و افزود: آزادی‌هایی که در روایت سریال برای برخی مأموران ساواک نمایش داده می‌شود در عمل نوعی تطهیر و عادی‌سازی نقش این سازمان سرکوبگر است، حتی در ماجراهای ساده و جزئی سریال هم نوعی شیطنت برای تغییر چهره این سازمان دیده می‌شود.
بازی رسانه‌ای برای دیده شدن «تاسیان»
این کارشناس رسانه در پایان خاطرنشان کرد: متأسفانه بخشی از دیده شدن این سریال هم نتیجه بازی‌های رسانه‌ای و جریان‌سازی‌های عمدی بوده است، رسانه‌ها با ایجاد جنجال پیرامون آن ناخواسته به دیده شدن سریال کمک کردند، این در حالی است که «تاسیان» تاکنون نتوانسته قصه‌ای منسجم و قابل‌قبول ارائه کند و بیشتر درگیر حواشی و نمادسازی‌های سطحی است.
حجت‌الاسلام علی حاج‌آخوند دبیر سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا در ادامه این نشست در واکنش به پخش بخش‌هایی از سریال‌های نمایش خانگی، اظهار داشت: تاریخ را می‌توان به‌راحتی تحریف کرد و اگر نسبت به این خطر هشیار نباشیم، نسل جدید با ذهنیتی مخدوش از واقعیت‌های گذشته روبه‌رو خواهد شد.
وی با اشاره به واکنش‌ها نسبت به سریال «معاویه» گفت: این سریال به‌دلیل تحریف‌های آشکاری که داشت حتی صدای اهل‌سنت را نیز درآورد، وقتی تاریخ اسلام تا این اندازه دستخوش تحریف می‌شود دیگر چه انتظاری از نمایش تاریخ معاصر می‌توان داشت؟
تحریف‌ها از سازمان مخوف ساواک
حجت‌الاسلام حاج‌آخوند با اشاره به سابقه خانوادگی خود افزود: من از نسل کسانی هستم که پدرم توسط ساواک شکنجه شد، او سه فرزند دختر داشت و مادرم با سختی بسیار و همراه با سه کودک به ملاقات پدرم در زندان می‌رفت، با وجود شکنجه‌های طاقت‌فرسا پدرم هیچ‌گاه کلامی بر زبان نیاورد، ما آن شکنجه‌ها را از زبان مادرم و هم‌بندی‌های پدرم شنیده‌ایم، این‌ها واقعیت‌هایی هستند که امروز در قالب سریال‌ها به‌راحتی تحریف می‌شوند.
وی با اشاره به تاکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی گفت: رهبر انقلاب به‌صراحت فرمودند که باید صحبت کرد تا تاریخ تحریف نشود، اما امروز به‌جای روایت صحیح، شاهد وارونه‌نمایی تاریخ در قاب تصویر هستیم.
دبیر سرویس فرهنگی رسا با انتقاد از فقدان نظارت در شبکه نمایش خانگی تصریح کرد: برای اولین‌بار شاهد نمایش صحنه‌هایی از رقص زنان در سریال «تاسیان» بودیم؛ سریالی که البته بعداً توقیف شد، اما سوال اینجاست که اصلاً چگونه چنین محتوایی از فیلتر نظارت اولیه گذشته است؟ آیا اساساً نظارت اولیه و ثانویه‌ای بر این آثار وجود دارد؟
چرا فرزندان‌مان با تاریخ تحریف‌شده آشنا شوند؟
وی افزود: در حالی‌که فرزندان ما دیگر رغبتی به کتاب‌خوانی ندارند، به‌راحتی جذب سینما و سریال می‌شوند، آنها با دیدن چنین آثاری تصویر نادرستی از نهادهایی چون ساواک در ذهن‌شان شکل می‌گیرد، آیا قرار است روایت جعلی و تحریف‌شده، جای حقیقت را بگیرد؟
حجت‌الاسلام حاج‌آخوند گفت: این سوال جدی ما از ساتراست که اگر قرار است سریالی توقیف شود، چرا از ابتدا به آن مجوز داده می‌شود؟ مسئولیت این آشفتگی فرهنگی بر عهده کیست؟
حجت‌الاسلام محمدحسین پیشاهنگ پژوهشگر و مدرس سواد رسانه در پایان این نشست با اشاره به حواشی و محتوای جنجالی سریال «تاسیان» این اثر را بهانه‌ای برای بازخوانی چالش‌های حکمرانی فرهنگی و رسانه‌ای در جمهوری اسلامی دانست و تأکید کرد: نقد به این قبیل آثار تنها منحصر به امروز نیست بلکه پیش‌تر نیز انتقادات متعددی به جریان تولیدات سینمایی وارد بوده که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت.
وی با بیان اینکه پدیده «سینمای بدون مرز» می‌تواند همان کارکرد مواد مخدر در رژیم طاغوت را ایفا کند، گفت: زمانی شاه برای سرگرم کردن مردم، مواد مخدر را ترویج می‌کرد، امروز نیز سینمای ما گاهی همان نقش را ایفا می‌کند با این تفاوت که اثرات مخرب‌تری بر باور و سبک زندگی مردم دارد.
ترویج منکرات با شمایل جذاب
حجت الاسلام پیشاهنگ، بی‌حجابی، رقص و ترویج مشروبات الکلی در برخی سریال‌ها از جمله «تاسیان» را مصداق‌هایی از هنجارشکنی فرهنگی دانست و افزود: این روش ترویجی، مشابه فعالیت‌های شبکه‌هایی چون جم‌تی‌وی است؛ اگر باب این امور در جامعه باز شود بی‌تردید منکرات و آسیب‌های فراوانی در پی خواهد داشت.
این پژوهشگر رسانه‌ای با اشاره به محتوای شبه‌فلسفی برخی سخنرانی‌های شخصیت‌های سریال در دانشگاه و میتینگ‌ها اظهار داشت: در حالی که این سخنان بسیار سطحی و کلیشه‌ای است، سعی دارد تاریخ اندیشه را به تصویر بکشد و با کلیدواژه‌سازی، مخاطب را به دنبال کردن جریان‌های خاص فکری ترغیب کند.
وی در ادامه جریان تمجیدکننده از این سریال را عمدتاً وابسته به طیف چپ فرهنگی دانست و خاطرنشان کرد: وقتی ستایش‌ها از سریالی صورت می‌گیرد که اندیشه خاصی را تبلیغ می‌کند باید به وابستگی‌های فکری این افراد نیز دقت کرد.
هنر بدون محتوا؛ بازیگران در خدمت گیشه
حجت الاسلام پیشاهنگ درباره سطح کیفی بازیگری و داستان‌پردازی این سریال تصریح کرد: بازیگران شاخص در این اثر نتوانستند هنر خود را به‌خوبی نشان دهند و صرفاً با تکیه بر محبوبیت گذشته خود به جذب مخاطب و کسب درآمد اندیشیده‌اند، از سوی دیگر تعلیق و کشش داستان بسیار ضعیف است و فضای کلی قصه برای مخاطب جذابیتی ندارد.
این پژوهشگر رسانه‌ای با اشاره به فضاسازی‌های ابتدایی پخش سریال گفت: «بیانیه‌ها و حاشیه‌هایی که حول قسمت اول شکل گرفت در ادامه مسیر دیگر تکرار نشد، سرمایه‌گذار این سریال استاد فضاسازی است و تلاش می‌کند با ایجاد موج رسانه‌ای، مخاطب را به میدان بیاورد و فروش اثر را تضمین کند.
این مدرس سواد رسانه با انتقاد از ضعف در نظام نظارت بر تولیدات سینمایی بیان داشت: قانون غلطی وجود دارد که اگر اثری با فیلمنامه‌ای مجوز تولید گرفت اما خروجی متفاوتی ساخت کسی نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد مگر آنکه هزینه‌های سرمایه‌گذار را بازگرداند، همین مسئله به پاشنه آشیل سینمای ما بدل شده و عملاً کنترل محتوایی را غیرممکن کرده است.
پیشاهنگ با تأکید بر نیاز به قوانین کارآمد و روزآمد در حوزه حکمرانی رسانه‌ای گفت: ما با کمبود قوانین کارآمد مواجهیم و از سوی دیگر دچار فقر روایت در سینما هستیم، لازم است جلساتی برای بازخوانی نگاه فکری حاکم بر سینما برگزار شود و نگاه تازه‌ای به روایت‌پردازی ارائه گردد.
وی با اشاره به تجربه دفاع مقدس و نقش مردم در پیروزی آن گفت: همان‌گونه که مردم در جنگ نقش‌آفرین بودند امروز نیز سرمایه اجتماعی مردم می‌تواند چاره‌ساز اصلاح عرصه رسانه و سینما باشد، ما نیز باید به عنوان شهروندان نظام اسلامی، سهمی در هدایت و اصلاح جریان سینمای کشور داشته باشیم.
مهدی الهی
ارسال نظرات