مبانی کلامی و راهکارهای اجرایی سنت‌های الهی

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمدصفر جبرئیلی، دانشیار گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مدیر مرکز تخصصی شیعه‌شناسی، در نشست علمی «متی نصرالله» که با حضور جمعی از اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی در 29 خرداد برگزار شد، با موضوع «سنت‌های الهی؛ مبانی کلامی و راهکارهای اجرایی» سخنرانی کرد.

وی با تأکید بر ضرورت نگاه اجتماعی به دین و توجه به ظرفیت‌های تمدنی آموزه‌های دینی، اظهار داشت: از دوره سید جمال‌الدین اسدآبادی (۱۳۱۴ق) و محمد عبده (۱۳۲۳ق) تا متفکرانی چون شهید مطهری، شهید صدر، آیت‌الله مصباح یزدی، آیت‌الله جعفر سبحانی و رهبر معظم انقلاب اسلامی، بحث سنت‌های الهی به‌عنوان چارچوبی برای فهم قوانین حاکم بر تاریخ و جامعه مورد توجه قرار گرفته است.

حجت‌الاسلام جبرئیلی افزود: در قرآن کریم از این قواعد با عنوان «سنت‌های الهی» یا «سنت‌های تاریخی» یاد شده است؛ مفهومی که در نگاه متفکران اسلامی از محدوده انسان فردی فراتر رفته و تا ساحت قوانین تکوینی و نظام علیت گسترش یافته است. این گستره معنایی، امروز در قالب مفاهیمی چون «فلسفه نظری تاریخ» یا «فلسفه الهی تاریخ» بررسی می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به مفهوم‌شناسی «سنت» تصریح کرد: سنت در لغت به معنای روش و سیرت است و در اصطلاح قرآنی، به قوانین ثابت و تغییرناپذیر الهی در عرصه حیات انسانی اطلاق می‌شود.

حجت‌الاسلام جبرئیلی ویژگی‌های سنت‌های الهی در قرآن را چنین برشمرد: اولاً؛ ظهور فعل و اراده خداوند در تاریخ و اجتماع. ثانیاً؛ ثبات و استمرار در طول حیات بشری. ثالثاً؛ عدم پذیرش تغییر و جایگزینی. رابعاً؛ تعلق یافتن به مستحقان و عدم انتقال به غیر و خامساً؛ تحقق در بستر اختیار انسانی و بر اساس کنش ارادی بشر.

وی همچنین با طرح این پرسش که «آیا سنت‌های الهی همان وعده‌های الهی‌اند؟» گفت: برخی مفسران و متفکران این دو را هم‌معنا دانسته‌اند و مصادیقی چون سنت استجابت دعا، پاداش نیکوکاران، عقاب بدکاران، استخلاف صالحان و پیروزی مجاهدان را در زمره وعده‌های قطعی الهی برشمرده‌اند.

حجت‌الاسلام جبرئیلی در بخشی دیگر به سه شرط و راه تحقق سنت الهی اشاره کرد و افزود «تلاش، کار و جهاد به عنوان اولین شرط و دیگری توکل و اعتماد به خداوند و در نهایت دعا از جمله مهمترین مولفه­هایی تحقق سنت الهی است.» وی در پایان سخنان خود به دو مساله محوری دیگر اشاره کرد و افزود، تحمل سختی و حمایت از رهبری جامعه از لازمه­های تحقق شرط به حساب می آید. 

این نشست با تبادل دیدگاه‌های تخصصی درباره نسبت مبانی کلامی سنت‌های الهی و راهبردهای اجرایی آن در سامان‌دهی حیات دینی و اجتماعی به کار خود پایان داد.