آسیب ها و راهکارهای پیشگیری از آسیب در پایداری خانواده

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، حجت الاسلام دکتر مسعود آذربایجانی، استاد تمام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در آیین اختتامیه «همایش ملی پایداری و کارآمدی خانواده»  در دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان  با اشاره به بحث هویت جنسیتی و تحولات پژوهشی در حوزه روان‌شناسی جنسیت گفت: براساس یافته‌های معتبر و مطالعات گسترده، مردانگی یک مرد در کنار زنانگی یک زن معنا پیدا می‌کند و زنانگی یک زن نیز در کنار مردانگی مرد رشد می‌یابد و این پیوستگی دو جنس اساس تکامل شخصیت انسانی را تشکیل می‌دهد.

فضیلت ازدواج در زندگی انسان

وی ادامه داد: امروز هم در فضای دانشگاهی و هم در شبکه‌های اجتماعی شبهات بسیاری درباره ضرورت ازدواج مطرح می‌شود، ازدواج هم یک امر عقلانی و خیراخلاقی، و هرکس که ازدواج را زیر سؤال می‌برد در واقع یکی از مهم‌ترین ساختارهای رشد انسانی را انکار کرده است.

استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: روایات متعددی درباره فضیلت ازدواج وجود دارد که بر اساس آن‌ها استکمال دین در سایه ازدواج تحقق پیدا می‌کند و ازدواج فرد را از نظر اخلاقی، انگیزشی، شناختی، هویتی و معنوی به سطحی می‌برد که هیچ‌یک از وضعیت‌های مجردی قادر به فراهم‌کردن آن نیست.

حجت الاسلام آذربایجانی اظهار کرد: از جمله دلایل خیر اخلاقی برای اهمیت ازدواج عبارتند از فراهم کردن زمینه یگانگی، انس و الفت زن‌ و مرد در ساختاری مقبول و مشروع، خیر انسانی بنیادین برای ارتقای طبیعت جنسی و اجتماعی، رشد اخلاقی و معنوی، افزایش مسئولیت‌پذیری، ایجاد امنیت روانی، تولید نسل سالم، کاهش خشونت‌های اجتماعی، کاهش تمایل به روابط انحرافی، ایجاد سرمایه اجتماعی و تقویت ساختار مدنی جامعه، روح ازدواج چیزی فراتر از یک قرارداد اجتماعی است و در حقیقت یک ساختار رشد اخلاقی محسوب می‌شود.

وی در خصوص ازدواج شرعی و مدنی افزود: آنچه ازدواج را معتبر می‌کند پذیرش عمومی و وجدان اخلاقی جامعه است؛ بنابراین نمی‌توان ازدواج را از چارچوب اخلاقی، معنوی و اجتماعی‌ جدا کرد. «ازدواج سفید» نامی بی‌مسما برای زوجیت است، چرا که ازدواج باید در وجدان فردی و جامعه، به‌صورت همزمان رسمیت داشته باشد و قداست آن حفظ شود؛ در غیر این صورت کارکردهای اخلاقی و اجتماعی‌ خود را از دست می‌دهد.

خانواده معنوی بر مبنای تلاش مشترک برای رستگاری شکل می گیرد

عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تصریح کرد: «خانواده معنوی» نظامی است که از سوی دو انسان بالغ، عاقل و غیرهمجنس با میثاقی محکم، متقن و مقدس شکل می‌گیرد؛ این تعریف برخلاف هنجارسازی‌های برخی کشورها در زمینه روابط همجنس در نظر گرفته شده است.

وی در ادامه عنوان کرد: خانواده معنوی بر مبنای تلاش مشترک برای رستگاری، زندگی پاک، رشد اخلاقی و پرورش نسل توحیدی شکل می‌گیرد و در آن تعاملات مبتنی بر پیوند عقلانی و عاطفی میان اعضا ایجاد می‌شود؛ همچنین با تولد فرزند یا به‌ سرپرستی گرفتن فرزند در خانواده‌هایی که امکان تولید نسل ندارند، گسترش یابد.

 حجت الاسلام آذربایجانی خاطرنشان کرد: تحلیل روانشناختی ما در خانواده این است که عمل به تعامل تبدیل شود؛ زیرا با شکل‌گیری خانواده عملکرد هر یک از اعضا در تعامل با دیگری صورت می‌گیرد، بر اساس تعاملات عقلانی و عاطفی خوداسو، یعنی در چارچوب ایمانی راسخ، شرایط ارتقای شایستگی‌های انسان را عمل صالح فراهم می‌شود که زمینه‌ساز تعادل و تعالی خانواده است.

استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه خانواده یک سیستم معنوی است، تصریح کرد: سیستمی که هدف، ورودی‌ها، پردازش، خروجی‌ها، بازخوردها و حتی «سطل آشغال» دارد؛ یعنی باید ظرفیت حذف عناصر ناکارآمد و مزاحم را داشته باشد. هر سیستم به بسته‌بودن، حفظ مرزها، حفظ تعادل، حرکت به‌سوی تعالی و حساسیت نسبت به ورودی‌ها تمایل دارد و خانواده نیز از همین قواعد پیروی می‌کند.

وی ادامه داد: سیستم خانواده مجموعه‌ای از زیرسیستم‌هایی از جمله زن و شوهری، والد و فرزندی و خواهر برادری نیز بهره‌مند است؛ البته سود و زیان هرگونه اختلال در مرزهای این زیرسیستم‌ها می‌تواند به کل خانواده سرایت کند.

شبکه های اجتماعی از ورودی های مخرب برای خانواده هستند

حجت الاسلام آذربایجانی با اشاره به اهمیت مدیریت ورودی‌ها به خانواده اظهار کرد: ورودی‌های خانواده فقط شامل والدین، فرزندان یا همسر نیست، بلکه شامل گذشته فرد، دوستان، رسانه‌ها، محیط کار، مدرسه و خصوصاً شبکه‌های مجازی نیز می‌شود. امروز شبکه‌های مجازی یکی از اصلی‌ترین ورودی‌های مخرب تلقی می‌شوند، البته باید دانست که معنویت خدا‌سو در خانواده، مانند سپر عمل کرده و بسیاری از ویروس‌های اخلاقی و رفتاری وارد شده به‌وسیله این شبکه‌ها را خنثی می‌کند.

استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در خصوص آسیب‌شناسی خانواده ایرانی گفت: بر اساس بررسی پرونده‌های طلاق و تجربه‌های گسترده مشاوره‌ای، آسیب‌ها به چهار گروه اصلی تقسیم‌ شده‌اند. نخستین گروه از آن‌ها «ورودی‌های عاطفی و ارتباطی» هستند که در بیشتر موقعیت‌ها ناشی از دخالت اطرافیان است. با استناد به پژوهش‌های انجام‌شده در تهران و دیگر استان‌ها می‌توان گفت که دخالت اطرافیان در اغلب مطالعات جزء سه عامل اول تا سوم اختلافات خانوادگی بوده است.

وی دومین گروه آسیب‌ها را «ورودی‌های جنسی و روابط خارج از ساختار خانواده» عنوان کرد و افزود: بیش از ۱۵۰ روایت درباره خطر و پیامدهای روابط خارج از چارچوب وجود دارد. این بخش مبنای تدوین «پروتکل ایمنی توجه جنسی» بوده است. سومین گروه «آسیب‌های ساختار و نقش‌ها» است که در آن جابجایی نقش‌ها یا درست ایفا نکردن نقش باعث فروپاشی نظم خانواده می‌شود. این آسیب‌ها در «پروتکل مهر قدرت» بررسی شده‌اند.

 این استاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: چهارمین دسته نیز «خطاهای تعاملی» یا همان اختلاف‌های روزمره ناشی از خطاهای رفتاری ساده هستند، مانند بی‌توجهی، تأخیرهای بی‌دلیل یا عدم اطلاع‌رسانی که مجموعاً در «پروتکل رها ـ آشکارسازی» مورد بررسی قرار گرفته‌اند. 

خانواده در مقابل دخالت های بیرونی باید نفوذناپذیر باشد

وی در ادامه اظهار کرد: در خصوص راهکارهای پیشگیری از طلاق و تقویت بنیان خانواده باید این نکته را در نظر داشت که آنچه امروز بیش از هر چیز ضروری محسوب می‌شود، تقویت «نفوذناپذیری» خانواده در برابر دخالت‌های بیرونی و افزایش «انعطاف‌پذیری» درون خانواده است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تشریح «پروتکل نفوذناپذیری» تصریح کرد: همسران باید مرزهای رابطه خود را دقیق بشناسند، اجازه ندهند اطرافیان درباره زندگی خصوصی‌شان اظهار نظر کنند، بدانند صله‌رحم با دخالت، تفاوت دارد و تشخیص دهند کمک‌های والدین یا دوستان چه زمانی به دخالت تبدیل می‌شود. تعامل‌های روزمره دو نوع‌ هستند، یکی تعامل‌های «بین‌فردی» که مشکلی ایجاد نمی‌کنند و دیگری تعامل‌های «ناظر به شخص ثالث» که منشأ دخالت و آسیب‌ هستند؛ از جمله آنان می‌توان به صحبت‌کردن زن یا شوهر با والدین درباره مسائل خصوصی همسر اشاره کرد؛ بسیاری از اختلافات خانوادگی دقیقاً از همین نقطه آغاز می‌شود.

حجت الاسلام آذربایجانی با بیان «پروتکل ایمنی توجه جنسی» اظهار کرد: تقویت توجه عاطفی و جنسی در فضای داخل خانه برای حفظ خانواده ضرورت دارد تا نیاز به توجه‌طلبی در بیرون از خانه غیرفعال شود. راهکارهایی مانند خودآرایی، آراستگی، نظافت، آماده‌سازی فضا، قدردانی، توجه متقابل و فراهم کردن آرامش را از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از فعال شدن توجه‌طلبی در خارج از خانه هستند.

وی با بیان اینکه بسیاری از خیانت‌ها نه از عشق، بلکه از «کمبود توجه» آغاز می‌شوند و بسیاری از ارتباطات کاری اگر کنترل نشوند، تبدیل به روابط عاطفی ناخواسته خواهند شد، خاطرنشان کرد: آیه 21 سوره روم که بخشی از آن « لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا» می‌باشد، به این نکته اشاره دارد که فلسفه ازدواج، فراهم‌کردن آرامش است و عبارت « وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً» در این آیه تنها به هنگام برقراری آرامش، محقق می‌شود./1304/