روایتی که می توانست جذاب‌تر باشد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حاشیه های زندگی افراد مشهور و صاحب نام همیشه برای مردم جذاب بوده است. این جذابیت وقتی به اوج می رسد که شخصیت مورد اشاره رهبر انقلاب عظیم اسلامی و شخصیتی در جایگاه رهبری جهان اسلام باشد که دلدادگان و شیفتگان بسیاری در داخل و خارج از کشور دارد. اینگونه است که در سال های اخیر، سفرنامه های نگاشته شده از سفرهای رهبر معظم انقلاب با استقبال خوب و گسترده مخاطبان مواجه شده است.
«حافظ هفت» روایتی است از سفر 9 روزه حضرت آیت الله خامنه ای به استان فارس در قالب رمان. شخصیت اصلی این رمان را دو نویسنده که یکی مجروح جنگی و دیگری هم وطنی مسیحی است، تشکیل می دهند. کتاب در کنار ساختار داستانی و تلاشی که برای جذاب سازی و ایجاد تعلیق در داستان کرده است، برخی ضعف های جزیی نیز دارد که بدون آنها، این روایت، جذابیت بیشتری می یافت.
بخش هایی از این کتاب، خصوصا آنجا که به نظر می رسد نویسنده خود در جریان جزئیات ماجرا قرار داشته است، اطلاعاتی جذاب، خواندنی و زیبا را با خود به همراه دارد. اما این روند در تمامی کتاب حفظ نشده و فصل های کتاب از این حیث دارای فراز و نشیب است.
در گام اول به نظر می رسد اگر انتخاب نام کتاب با استفاده از یکی از نشانه های سفر حضرت آیت الله خامنه ای به فارس صورت می گرفت، می توانست جذابیت بیشتری داشته باشد. وجود نام حافظ در کد رهبر انقلاب در ماجرای ترور ایشان در سال 1360، یا اشاره به مراحل هفتگانه عرفان در این کد، با سفر به شهر حافظ شیرازی اگر چه بی تناسب نیست اما خواننده سخت گیر را راضی نمی‌کند.
نوشتن حاشیه های سفر شخصیتی با جایگاه والای دینی و سیاسی کار آسانی نیست. نویسنده برای این کار به جای روایت مستندی از سفر 9 روزه رهبر معظم انقلاب اسلامی به استان فارس، قلم را به سوی رمان نویسی برده و تلاش کرده با استفاده از تخیل و واقعیت، روایتی جذاب از این سفر برای خوانندگان کنجکاو به ارمغان بیاورد. اما این شیوه در کنار تمام محاسنی که می تواند داشته باشد، دارای اشکالاتی نیز هست. کتاب هیچ مقدمه ای ندارد و مستقیم وارد بخش اول این روایت می شود. اینگونه و با اطلاق عنوان رمان بر این کتاب، مخاطب نمی تواند مرز میان واقع و خیال نویسنده را تشخیص دهد و همین نکته از جذابیت و استناد کتاب می کاهد.
کتاب به همین دلیل، به خصوص در فصول ابتدایی، به جای اینکه بیشتر به سفر رهبر انقلاب به فارس بپردازد به رابطه دو نویسنده و شخصیت محوری این داستان مشغول است. این وضع همچنین فصول پایانی را نیز شامل می شود. البته می توان این ضعف را به دلیل حضور تنها چهار روزه نویسنده در جمع همراهان رهبر معظم انقلاب اسلامی در این سفر 9 روزه نیز دانست.
علاوه بر این، کتاب از برخی ضعف های دیگر نیز رنج می برد. قلم این رمان اگر چه در بیشتر نقاط روان و بدون دشواری است اما گهگاه اشکالات و عباراتی مانند ترکیب نادرست «جوان های طلاب» یا اشکال املایی در نگارش «القائده» به جای «القاعده» توی ذوق خواننده می زند. باید به این موارد وجود برخی جمله های نامفهوم که احتمالا تلفیقی از هر دو این موارد است را نیز اضافه کرد، مانند «شاید تو همین راه شهید شدیم و خونوادتون را نبینید»! این موارد اگر چه در مجموع کتاب بسیار کم و اندک است اما بازهم به انتظار مخاطب از کتابی در این سطح، از متن بیش از این است.
از سوی دیگر برخی جزئیات یا اشارات به مذاق خواننده ای که به امید خواندن سفرنامه ای جذاب از سفر رهبر معظم انقلاب اسلامی به فارس کتاب را دنبال می کند، خوش نمی آید. توصیفات اضافی ای مانند جزئیات آرایش و رنگ موی خانم ها و اشاره به رنگ رژ لب همسر نویسنده مسیحی داستان و یا تکه هایی مانند «دستی به مژه های بلند و سیاه ریمل زده اش ...» که نبود آن هیچ لطمه ای به داستان و حوادثی که کتاب در پی بیان آنهاست نمی زند.
از دیگر نکاتی که خط داستانی این کتاب را با چالش مواجه می کند، توصیف های به دور از واقعیت از شخصیت نویسنده مسیحی داستان است. برخی عبارات و سخنان و یا حتی پرسش هایی که از سوی این شخصیت داستان مطرح می شود، غیر واقعی و عجیب به نظر می رسد. سوالاتی که به نظر هر ایرانی فارغ از دین و زبان خود، با توجه به زندگی در فضای کشور، نمی تواند از آنها بی اطلاع باشد. این امر شخصیت مسیحی داستان را کمی غیر واقعی می نمایاند.
داستان در اکثر اوقات عبارات و یا شوخی های رایجی دارد که برای همه نوع مخاطب قابل فهم است. اما به ندرت نیز می توان عباراتی را یافت که حداقل در نگاه نخست می تواند برای طیفی از مخاطبان این کتاب نامفهوم بنماید. از جمله مانند این عبارت که «120 بالا می آید و خمپاره در می کند». این عبارت برای کسی که از رابطه 120 و خمپاره بی اطلاع باشد، نامفهوم و ثقیل خواهد آمد.
نویسنده در این کتاب کاری دشوار را در پیش داشته است. از یک سو کمبود اطلاعات از جزئیات و اتفاقات ویژه این سفر به دلیل دوری از حلقه اول همراهان رهبر معظم انقلاب اسلامی جز موارد معدود و حضور کوتاه مدت چهار روزه از مجموع 9 روز سفر رهبر انقلاب و از سوی دیگر انتشار چند سفرنامه که پیش از این تا حد زیادی خوانندگان علاقه‌مند به این حوزه را از جزئیات سفرهای رهبر انقلاب آگاه کرده بود، نویسنده را در وضعی قرار داده که ترجیح داده برای انتشار حاشیه های این سفر، به جای حاشیه نویسی های معمول، قالب رمان را برگزیند.
روی هم رفته و در کنار اشکالات جزیی که به آنها در متن اشاره شد، کتاب حافظ هفت، زیبایی ها و نکات ناب بسیاری دارد که برای علاقمندان و خوانندگان کتاب، جذاب خواهد بود. اکنون دیگر به نظر می‌رسد، حاشیه نویسی از سفرهای رهبر معظم انقلاب اسلامی به یک سنت خوب تبدیل شده است و با وجود نمونه های موفقی مانند داستان سیستان، نویسندگان بعدی این سفرنامه ها برای ارائه کاری ناب، جذاب و قابل ستایش، مسیر دشواری در پیش خواهند داشت.
کتاب حافظ هفت نوشته اکبر صحرایی توسط انتشارات سوره مهر در 456 صفحه و با جلد گالینگور، به قیمت 7900 تومان عرضه شده است./914/ی702/ع