بحران معنویت در عصر حاضر و راه‌های برون رفت از آن از منظر قرآن و روایات
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه« بحران معنویت در عصر حاضر و راه‌های برون رفت از آن از منظر قرآن و روایات» به قلم «مظفر اسماعیل زاده»به بررسی عوامل بحران فکری و روانی انسان در عصر حاضر پرداخته است.
بر اساس این گزارش نویسنده نقش معنویت در زندگی و کمبود معنویت و راه‌های برون رفت از ین معضل در زندگی بشر را بررسی کرده است.
چکیده
بشر در همه ادوار زندگی خود، گاهی مبتلا به وضعیتی می‌شد. که دور نمایی مبهم، پوچ و نامفهوم از زندگی، در مقابل خود می‌دید و از این حالت در تشویش و اضطراب بود.
بشر عصر حاضر نیز، با همه پیشرفت‌های متنوعی که داشته، در خود احساس اضطراب و تشویش می‌کند و از این اضطراب در رنج است. احساس می‌کند گمشده با ارزشی در زندگی او وجود داشته که باید آن را پیدا کند، امروزه از این حالت به بحران معنویت تعبیر می‌شود.
فرو رفتن در دریاها، تسخیر فضا، اکتشافات و اختراعات گوناگون او، نتوانسته است آرامی روحی و درونی او را به سکون و آرامش تبدیل کند. احساس تنهایی، ناهماهنگی ساختارها با فطرت وجود، وجود شکاف‌های طبقاتی در اجتماع، تزلزل و انهدام خانواده، توسل به خشونت در صحنه‌های اجتماعی، مانند خیابان‌ها، مدارس، ورزشگاه‌ها، رو آوردن به مذاهب و افکار ملت‌های دیگر، مسافرت به سرزمین‌های دور، برای فرار و خلاصی از این وضعیت است.
همچنین گسترش شدید روابط جنسی نامشروع، پناه آوردن به انواع مواد مخدر، رو آوردن به موسیقی، تجمل و خوش‌گذرانی با انواع لَغویات، و در یک کلام خستگی و ناامیدی در زندگی، از جمله نمادهای روشن بحران معنویت است که همه حکایت از تلاطم روحی و فکری انسان امروزی دارد.
انسان، برای خروج از این حالت خسته کننده و سرسام‌آور، به هر وسیله و دستاویزی که احساس می‌کرد می‌تواند او را از این مشکل خارج کند.متوسل شده تا روح خسته و متحیر خود را آرام نماید.
در این رساله بعد از تبیین ماهیت معنویت و آثار آن در انسان، به عوامل بروز این بحران مانند مادی‌گرایی، انکار و فراموشی معاد، جهل، فقر، عدم شناخت جایگاه انسان در نظام خلقت و عدم هدف در زندگی، غرق شدن در اعمال خلاف دین و فطرت از منظر قرآن و روایات، و در ادامه به راه‌های خروج از این حالت، مانند انتخاب یک جهان بینی صحیح و کامل، تقویت خدا محوری، شناساندن جایگاه انسان در نظام آفرینش، تحکیم و تقویت مبانی اخلاقی فردی و اجتماعی، و در بعد اجتماعی، به تقویت امور اخلاقی، فرهنگی و علمی اجتماع، عدالت زمامداران، اشتغال زایی و تقویت وضعیت اقتصادی اجتماع، از منظر قرآن و روایات پرداخته شده است.
یافته نهایی این تحقیق آنست که آن گمشده انسان، شناخت خود، ایمان به خدا، ایمان به هدفمند بودن خلقت و اعتقاد به جهان آخرت است.
نتیجه گیری
توحید و انسان شناسی از مباحث مهم و پر جنجال مباحثات اسلامی و غیر اسلامی است. شناخت خدای حقیقی و شناخت صحیح انسان کشف استعداد‌های این موجود و جایگاه او در نظام خلقت، از محورهای اساسی سعادت انسان است، فراز و شیب‌های متعدد فکری و اعتقادی بشریت در دوره‌های مختلف، نشان از اهمیت و تأثیر عقیده و ایمان، در سرنوشت او و شناخت حقیقت شخصیت اوست.
یکی از این فراز و نشیب‌های مهم و اساسی همان است که از آن به بحران معنویت بشریت عصر حاضر تعبیر می‌شود بحرانی که انسان در آن احساس کمبود و عدم رسیدگی تام به یکی از ابعاد مهم وجود خود می‌کند احساس خلأ پوچی و بیهودگی در زاویه مهم از زندگی روحی خود می‌کند، یکسان گری‌های بشر در بعد زندگی مادی اگر می‌توانست او را از این مخمصه نجات دهد و او را با چنین چالش‌هایی رو به رو نکند هرگز به چنین تلاطم فکری مبتلا نشد چون می‌بینیم عمارت‌های بلند و زیبا، زندگی همراه با تجمل و راحتی و بهره‌مندی از لذت‌های متنوع، او را آرام و مطمئن نماید.بنابراین لغزش از مسیری دیگر و دروازه‌ای دیگر است.
حرکت انسان به سوی کمال، همیشه با آرامش و بدون اعوجاج نبوده است.در بعضی از دوره‌ها، انحرافاتی داشته و باز مدتی به مسیر اصلی برگشته است، از انحراف در قرن اخیر به اوج خود رسیده و از آن به بحران معنویت بشریت عصر حاضر تعبیر می‌شود. آنچه که دانشمندان و متفکران را واداشته که در این موضوع قلم برانند و چاره‌اندیشی نمایند.
طولانی شدن این انحراف از سیر اصلی کمال یابی انسان است . انسان بسوی کمال در حرکت است و این ناموس خلقت است که انسان باید قله‌های بلند معنویت و انسانیت را تصاحب کند و نباید این انحراف‌ها او را از مقصد اصلی دور نماید بنابراین به جاست که متفکران، نگران روند حرکتی فعل بشریت بوده چون طولانی‌تر شدن این روند، ضرر او را در رسیدن به قله کمال، بیشتر و حرکتش را کندتر می‌کند.
پی بردن به علل این اعوجاج و انحراف، باعث شده است که هر کدام از اندیشمندان با ارائه مباحث مختلفی سعی در تبیین این بحران و انحراف بنماید، به انتقاد گرفتن مکاتب دینی و فکری و ناکارا بودن قوانین و مقررات آنها در تعریف و تبیین موضوع خدا و وجود انسان و هدف او از زندگی و یا اساساً تعریف و تبیین هدف از نظام خلقت، از جمله مسایل مهمی بوده و هست که در عصر حاضر آن را می‌بینیم و می‌شنویم. آنچه که بیشتر در میان این اندیشه‌ها و تفکرات، عوامل و راه حل‌ها مشاهده می‌شود پرداختن به مباحث فکری و روحی است.
پرداختن به اندیشه و نوع نگاهی است که مکاتب و افکار و ادیان مختلف به موضوع خدا، انسان و نظام خلقت دارد از این رو تشخیص تفکر صحیح و منطقی، از تفکر غیر صحیح و غیر منطقی که همه بحران‌ها و انحرافاتی که دامن‌گیر بشر شده به جهت عدم تشخیص فکر صحیح از فکر غلط است.
از این رو، با نگاه وحیانی و بعد از اثبات توحید که مبنای همه تفکرات اسلامی است، می‌توان راه صحیح و مستقیم و تفکر منطقی را از آموزه‌های قرآن و به تبع آن از گفتارهای معصومین دین اسلام یافت در
این آموزه‌ها که مبتنی بر تفکر عقلانی، الهی است، خدا، نظام خلقت، جایگاه انسان در آن و هدف از حیات را می‌توان به راحتی بدست آورد. می‌توان علل و عوامل این انحرافات و بحران‌ها را تشخیص داد تا از آن پرهیز شود. و می‌توان به واسطه رهنمودهای آنان جامعه منحرف شده از مسیر اصلی زندگی را به راه اصلی کشاند.
از مجموع آنچه در این تحقیق بدست آمد می‌توان این نتیجه و جمع‌بندی را داشت که عامل اصلی بحران فکری و معنوی در انسان عصر حاضر، عاملی فکری و روحی روانی دانست. عوامل مادی در آن در صورتی می‌تواند موثر باشد که چند عامل به کمک هم آنقدر به انسان، فشار فکری وارد کنند که انسان را به انحراف بکشاند.
اما در صورت نفوذ فکری الحادی و عدم شناخت خدا، یا عدم شناخت مقام انسان و یا سردرگمی در هدف زندگی، به تنهایی می‌توان فکر انسان را به بحران و بن‌بست بکشاند و در خود احساس بی‌هویتی، اضطراب و ناامنی کند، همانی که قرآن از آن تعبیر به اعراض از یاد خدا می‌کند و در نتیجه میشت «ضنک» را نتیجه آن می‌‌داند. یاد خدا یعنی تفکر در توحید، تفکر در نظام آفرینش و هدف از خلقت، یاد خدا، یعنی تفکر در حقیقت انسان و هدف از زندگی.
بنابراین آنچه به خاتمه دادن به پوچی گرایی انسان عصر حاضر و نجات او از بن بست بحران فکری و معنوی او کمک می‌کند همانا توجه به عوامل فکری و اعتقادی اوست، توجه به خدا، به هدف زندگی و در یک کلام توجه به عبث نبودن خلقت عالم است. توجه و درک این مطلب که جهان، جهان هدفمند و انسان، شاهکار خلقت است.
فهمیدن این حقیقت که جهان برای او خلق شده است و نباید او، خود را مانند سایر جانداران تلقی کند.باید خلقت خود را خلقت ویژه تلقی کند و به خود ببالد، بداند که اشرف مخلوقات است و نظام خلقت برای پیشرفت او است و پرداختن به امور حیوانی و لذت‌های غیر انسانی، پیروی از هواهای نفسانی، مقام او را تنزل می‌دهد، ایمان به این حقایق، تنها از مجاری آ موزهای انبیای الهی و کتب آسمانی، ویژه قرآن مجید بدست خواهد آمد.
مدینه فاضله و انسان با فضیلت، در مکتب انبیا پرورش خواهد یافت محبت و مهرورزی متقابل، میان جامعه اهل ایمان تحقق پذیر است، توجه به همه ابعاد انسان را، تنها در مکتب اهل‌بیت و دین اسلام می‌توان جستجو کرد، بنابراین، خروج از بی‌هویتی و پوچی در زندگی، در سایه تفکرات الهی، ایمانی محقق خواهد شد.
روی آوردن بشریت به خدا، تنها راه نجات اوست، که قرآن به عنوان نسخه نجات دهنده بشریت « و من اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکا» « کسی که از یاد من روگرداند، برای او زندگی تنگی خواهد بود» و « الا بذکر الله تطمئن القلوب» « آگاه باشید که تنها با یاد خدا قلب‌ها آرام می‌شود» به آن اشاره کرده است.
شایان ذکر است پایان نامه« بحران معنویت در عصر حاضر و راه‌های برون رفت از آن از منظر قرآن و روایات» به قلم « مظفر اسماعیل زاده» و با راهنمایی« حجت‌الاسلام رستم نژاد» و مشاوره « حجت‌الاسلام اسکندر لو» برای اخذ مدرک علمی سطح سه حوزه علمیه نوشته شده است و در تاریخ 1389 دفاع شده است.
علاقه‌مندان به مطالعه این پایان‌نامه می‌توانند به کتابخانه آیت‌الله حائری در «مدرسه عالی فیضیه» مراجعه کنند./905/پ202/ن