مناسبات امنیت و آزادی از دیدگاه فقهای معاصر

بر اساس این گزارش هدف محقق تأثیر و تأثری که بین امنیت و آزادی است را بررسی کرده است

مقدمه

موضوع رساله حاضر، مناسبات امنیت و آزادی از دیدگاه فقهای معاصر است.

به عنوان سؤال اصلی، رابطه بین امنیت و آزادی از دیدگاه فقهای معاصر«در صد سال اخیر» مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، فرضیه رساله، رابطه تعاملی و تأثیر و تأثری بین امنیت و آزادی از دیدگاه فقهای معاصر بوده و روش بحث توصیفی و تحلیلی است.

برای آزمون فرضیه، در فصول سه‌گانه رساله، امنیت، آزادی و ابعاد آن «سیاسی، اقتصادی، قضایی، فرهنگی» از حیث مفهوم، موارد و قلمرو، و ساز و کارهای تأمین آن از منظر فقهای عظام با توجه به منابع فقهی و گفتار آن‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

در پایان به عنوان نتیجه‌گیری از مقایسه و نسبت سنجی بین نظرات و اقوال فقها در باب امنیت، آزادی و ابعاد مطرح شده آن می‌توان گفت، به حیث دستاورد تحقیق، فرضیه رساله«رابطه تعاملی و تأثیر و تأثری بین امنیت و آزادی در حدود اسلام و قوانین الهی از دیدگاه فقهای معاصر» به اثبات رسیده است.

این دست آورد می‌تواند پاسخی باشد به شبهات ذیل: فقها فاقد دیدگاه مدون امروزی درباره دو مفهوم متحول و پیچیده امنیت و آزادی بین آن‌ها در ابعاد مختلف آن است،  عده‌ای از فقها امنیت خواه بوده و قائل به تقدم امنیت بر آزادی هستند همانند فقهای عصر مشروطه و عده‌ای بر عکس نظر دارند،  در اسلام و دیدگاه فقها وجه دنیایی امنیت و آزادی، معنوی نادیده گرفته شده است، لذا به محققان گرامی پیشنهاد می‌شود به خاطر دفع چنین شبهات و امثال آن و دفاع از کیان فقه و فقاهت سعی کنند فعالیت‌های تحقیقی خود را به این سمت و سو هدایت دهند و در باب امنیت و آزادی و رابطه آن دو در ابعاد گوناگون که به خاطر زیاد نشدن حجم رساله مورد بحث قرار نگرفته است و همین طور رابطه هر یک از این دو مفهوم کاربردی با سایر مفاهیم دیگر مانند:عدالت، قدرت، سیاست، مصلحت و امثال آن بحث و تحقیق کنند.

چکیده

طرح مسأله و بیان سؤال اصلی تحقیق:

امنیت و آزادی از جمله مفاهیم کاربردی، معتبر و با ارزشی است که از اهمیت زیاد برخوردار بوده و از حقوق خداداد انسان محسوب می‌شود با توجه به اینکه دشمنان اسلام دین مقدس اسلام را به استبداد و خشونت متهم می‌کنند و مانع اهمیت و آزادی در جهان میدانند و خود شعار امنیت و آزادی سر می‌دهند، در مقابل فقهای معاصر از«مرحوم نائینی، امام خمینی(ره) و غیره» که در زمان غیبت کبری حاکمان اصلی در نظام سیاسی اسلام محسوب می‌شوند.

ضمن بها دادن به امنیت و آزادی این دو مقوله را در ابعاد گوناگون به رسمیت شناخته‌اند، زیرا فقها با بینش اسلامی، خلقت انسان را بر مبنای کمال و تعالی مادی و معنوی میدانند لذا با هدف تکامل و تعالی انسان و حفظ ارزش‌های اسلامی و قوانین الهی تعریف خاص از امنیت و آزادی ارائه و ابعاد و قلمرو این دو مقوله را معین و روابط بینشان را تعیین نموده‌اند.

سؤال اصلی

چه رابطه‌ای بین امنیت و آزادی از دیدگاه فقهای معاصر « در صد سال اخیر» بر قرار است؟

سؤالات فرعی

تعریف مفهوم و حدود امنیت و آزادی چیست؟

ابعاد امنیت کدامند؟ ابعاد آزادی کدامند؟

فرضیه 

فقها به عنوان کارشناسان احکام و مسائل دینی، ضمن رد کردن امنیت و آزادی وارداتی، به منظور ایجاد استقلال و رشد و تعالی مادی و معنوی انسان، بین امنیت و آزادی رابطه تعاملی و تأثیر و تأثری در حدود اسلام و قوانین الهی برقرار میدانند.

پیشینه پژوهش و نوآوری آن

از جمله مفاهیم با اهمیت و پیچیده در عصر حاضر و در بسیاری از مباحث سیاسی، اقتصادی، قضایی، فرهنگی و غیره موضوع و مفهوم امنیت و آزادی است.

امروزه در دنیای غرب و در حوزه مختلف اندیشه از ناحیه اندیشمندان، صدها و شاید هزاران جلد کتاب و مقاله در زمینه هر یک از این دو مفهوم نوشته شده است.

یکی از چیزهایی که جای آن با گذشت سی سال از انقلاب اسلامی هنوز تا حدود زیادی خالی است تهیه مجموعه کتب و دایرة‌المعارف‌هایی در حوزه تبیین آرایی اندیشمندان اسلامی به خصوص فقها در این زمینه بر اساس مفاهیم عمده سیاسی، اقتصادی، قضایی، فرهنگی و غیره است.

گرچه بعضی از مراکز علمی پژوهشی مانند پژوهشکده فرهنگ و معارف اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی در این اواخر کوشیده‌اند که این خلأ را پر کنند و محققان را به این سمت و سو جهت بدهند که زحمتشان قابل تقدیر است اما به نظر می‌رسد این آغاز راه به حساب می‌آید، آن هم در حوزه هر یک از امنیت و آزادی جداگانه، اما اینکه رابطه امنیت و آزادی و یا رابطه هر یک از این دو مفهوم کاربردی با مفاهیم دیگر، آن هم از دیدگاه فقها کار شده و به صورت کتاب، رساله، و یا حتی جزوه در آمده باشد، به نظر می‌رسد چنین چیزی در خارج هنوز تحقق پیدا نکرده است از این جهت تدوین رساله حاضر می‌تواند کار کاملاً جدید ولو اندک در این مسیر باشد.

ضرورت انجام پژوهش

با توجه به آنکه فقها در عصر غیبت کبری صاحبان اصلی حکومت در نظام سیاسی اسلام هستند و امنیت و آزادی از وظایف یک نظام سیاسی مطلوب در جهت رشد و تعالی انسان به کمال مطلوب است ضرورت دارد که دیدگاه فقها‌ی معاصر نسبت به این دو مقوله«امنیت و آزادی» و مناسبات بین این دو مقوله به بررسی و تحقیق گرفته شود و آنچه که تحقیق در این زمینه را بیشتر ضروری می‌نماید در مرحله اول نیاز کشورهای اسلامی به چنین پژوهش‌های کاربردی در جهت استفاده عملی و اجرایی از نتایج آن در سامانه و نظام سیاسی اسلام است.

در مرحله بعد اینکه بحث از امنیت و آزادی با چنین رویکردی در فقه و معارف اسلامی فاقد کتاب و یا باب مستقلی بوده و هر کدام از این دو مفهوم به صورت جداگانه در حوزه موضوعاتی مانند جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، دفاع فردی و عمومی، برقراری قسط و عدل، قضاوت، اجرای حدود الهی، امانت و امانت داری، حق حاکمیت، حق انتخاب، حق نظارت، حق انتقاد و غیره مطرح شده است، لذا ضرورت تدوین کتاب و رساله مستقل در این زمینه لازم است که نگارنده تا کنون به چنین چیزی در خارج دست پیدا نکرده است.

اهداف پژوهش

تبیین دیدگاه فقها در راستای تثبیت فرضیه رساله«رابطه تعاملی و تأثیر و تأثری بین امنیت و آزادی در حدود اسلام و قوانین الهی از دیدگاه فقهای معاصر» به امید اینکه پاسخی باشد به شبهات کسانی که بر این باورند.

فقها فاقد دیدگاه مدون و امروزی درباره دو مفهوم متحول و پیچیده امنیت و آزادی و روابط بین آن‌ها در ابعاد مختلف آن است.

عده‌ای از فقها امنیت خواه بوده و قائل به تقدم امنیت بر در خاتمه به عنوان نتیجه‌گیری نهایی کوشش می‌شود فریضه رساله تبیین و به سؤال اصلی آن پاسخ داده شود.

یعنی برابر آن است که با توجه به نظرات و فرمایشات فقها در فصول قبل بتوانیم فریضه رساله «تعامل بین امنیت و آزادی در ابعاد مختلف آن از منظر فقهای معاصر» را به اثبات برسانیم به خاطر اینکه بحث را در درست به پایان برسانیم لازم است گزارش اجمالی از فصول ارائه بدهیم.

نتیجه گیری

مناسبات امنیت و آزادی از دیدگاه فقهای معاصر«در صد سال اخیر» است.

سؤال اصلی

بین امنیت و آزادی از دیدگاه فقهای معاصر چه رابطه‌ای برقرار است؟

فرضیه رساله

بین امنیت و آزادی در ابعاد مختلف آن، از دیدگاه فقهای معاصر رابطه تعاملی و تأثیر و تأثری برقرار است. بدین توضیح که اسلام امنیت و آزادی را با مبانی خاص خودش در ابعاد مختلف به رسمیت شناخته است.

به نظر می‌رسد فقهای معاصر به عنوان کارشناسان مسایل دینی ضمن رد کردن امنیت و آزادی وارداتی به منظور ایجاد استقلال و رشد و تعالی مادی و معنوی انسان نسبت بین امنیت و آزادی را در حدود اسلام و قوانین الهی پذیرفته‌اند.

برای آزمون این فرضیه ما در فصول سه‌گانه امنیت و آزادی و ابعاد آن (سیاسی، اقتصادی، قضایی، فرهنگی) را از حیث مفهوم، موارد و قلمرو، و ساز کارهای تأمین آن مورد بحث و بررسی قرار داده‌ایم.

حال در خاتمه به عنوان نتیجه‌گیری تلاش می‌شود از مقایسه و نسبت سنجی بین نظرات و گفتار فقها در باب امنیت و آزادی و ابعاد مطرح شده آن در فصول قبل به عنوان دست آورد تحقیق فرضیه رساله «رابطه تعاملی و تأثیر و تأثری بین امنیت و آزادی از دیدگاه فقهای معاصر» به اثبات برسد.

باید دانست در اینکه برخورداری از امنیت و آزادی حق اولیه انسان‌ها از مفاهیم حیاتی و ضروری برای ایجاد همزیستی مسالمت آمیز و اعطای حقوق شهروندی در جامعه انسانی است.

تردیدی نیست اما در اینکه مناسبات امنیت و آزادی چگونه است در درون جوامع دیدگاه‌های مختلفی پیرامون تحقق هم‌زمان این دو مفهوم وجود دارد. برخی وجود امنیت را منوط به حذف حقوق آزادی‌های شهروندی تلقی می‌نمایند.

دیدگاه دیگر معتقد است که وجود آزادی مخل نظم و امنیت جامعه است، ما به دنبال آن هستیم تا با استفاده از مباحث فصول قبل به دیدگاه سوم یعنی تعامل و تلازم امنیت و آزادی از دیدگاه فقهای معاصر بپردازیم.

بنابراین به صورت کلی همان طور که قبلاً هم اشاره شد می‌توان گفت سه دیدگاه در این زمینه مطرح است که به خاطر تبیین و روشن شدن بحث و منقح شدن دیدگاه فقها، بیشتر آن را توضیح می‌دهیم.

شایان ذکر است پایان‌نامه« مناسبات امنیت و آزادی از دیدگاه فقه‌های معاصر» به قلم محمد حسن فصیحی و با راهنمایی حجت‌الاسلام نجف لک زایی و مشاوره حجت‌الاسلام جواد راثی ورعی برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد فقه سیاسی مجتمع آموزش عالی فقه نوشته شده و در سال1389دفاع شده است./905/پ201/ن