عضو هیأت علمی مرکز فرهنگ قرآن مطرح کرد؛
پیش نیازهای فهم قرآن
خبرگزاری رسا ـ عضو هیأت علمی مرکز فرهنگ قرآن گفت: رسالت قرآن این است که زمینه شادکامی و حیات طیبه را برای انسان‌ها فراهم کند، بنابراین اگر بپذیریم قرآن شاه راه سعادت و نیکبختی برای همه انسان‌ها است، این فراگیری هدایت قرآنی استثنا بردار نیست و برای همه سطوح اجتماعی قابل تعمیم است.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به رغم باور و اعتقاد همه مسلمانان به قرآن و معجزه بودن آن و نیز اعتقاد به اینکه قرآن بهترین وسیله جهت هدایت و سعادت انسان در زندگی و حیات اخروی است، اما قرآن هنوز جایگاه خود را در بین مسلمانان پیدا نکرده است و مراجعه به قرآن نیز به دلیل ناآشنایی با مفاهیم و پیش نیاز های فهم آن نتیجه مطلوبی برای ما ندارد.
از این رو برای شناخت بهتر و ارتباط وثیق و مطلوب، مصاحبه ای را با حجت الاسلام حسینی عضو هیأت علمی مرکز فرهنگ قرآن انجام دادهایم که از منظر فرهیختگان محترم می‌گذرد.
لطفا بفرمائید به چه دلیل مطالعات قرآنی را به عنوان مبنای پژوهش‌های خود انتخاب کردید؟
بنده شروع تحصیلات حوزوی را با علاقه ای که به قرآن داشتم و انگیزه وافری که برای فهم قرآن داشتم شروع کردم و برای این وارد حوزه شدم که قرآن را بفهمم از آن رو که سعادت و رستگاری را مرهون پیروی از دستورها و راهبردهای قرآنی می‌دانستم. برای تحقق این هدف جایی را بهتر از حوزه نمیشناختم. احساس نیازی عمیق به فهم قرآن و انس با آن موجب روی آوردن به مطالعه و پژوهش و تحصیلات حوزی شد.
چه دغدغه و عواملی باعث شد این مسیر را ادامه بدهید؟
تا امروز که بیش از 25 سال از آن تاریخ می‌گذرد همیشه این سؤال برای من مطرح بوده که چه مؤلفه‌ها و نکاتی را اساتید در ذهن ما ایجاد کردند که باعث شد جایگاه قرآن را عظیم بدانیم و به دنبال آن برویم. این‌ها دغدغه‌های من بود که باعث شد به عنوان اصول و قواعدی آن‌ها را بررسی کنم. و در سال‌های نسبتا طولانی تدریس که بیش از 15 سال است، این دغدغه همراه من بود که بتوانم، پیش از ورود به تفسیر و محتوای قرآن، عوامل و دلایل انس با قرآن را با عنوان پیش نیاز فهم قرآن مطرح نمایم . به همین مناسبت متنی فراهم آمد که در آن هر مطلبی که، احساس ضرورت فهم قرآن را بیان میکرد شناسایی شد و برای متعلمان در حوزه و دانشگاه بازگو گردید. حاصل آن کار مجموعه ای است که با عنوان پیش نیازهای فهم قرآن فراهم شد.
می‌توان آن را اصلی‌ترین مؤلفه‌های انس و ارتباط مطلوب با قرآن دانست. بدان معنا که اگر در مخاطبان انگیزه و بستر لازم فراهم باشد، بازگویی این مقدمات می‌تواند در حد قابل قبولی احساس نیاز به قرآن را منتقل کند. و از منظرهای مختلف تصویری از عظمت، شکوه و نیاز عمیق انسان به این کتاب هدایت بخش یعنی قرآن ارائه دهد.
آیا دعوت به انس با قرآن برای همه اعضای جامعه قابل تعمیم است؟
بله بسته به فهم افراد قرآن می‌تواند برای آن‌ها راهگشا باشد، ما معتقدیم که این رسالت قرآن است که زمینه شادکامی انسان‌ها و حیات طیبه را برای انسان‌ها فراهم کند. بنابراین اگر بپذیریم قرآن شاه راه سعادت و نیکبختی برای همه انسان‌ها است، این فراگیری هدایت قرآنی استثنا بردار نیست و برای همه سطوح اجتماعی قابل تعمیم است و روش زندگی و دستورالعمل‌های لازم را توصیه می‌کند.
انگیزه های تمایل به قرآن چیست؟
به نظر میرسد بتوان به صورت گوناگون و متنوع انگیزه های ارتباط با قرآن را لیست کرد. بعضی ممکن است به صورت عادت به قرآن مراجعه کنند و این ارتباط را که معمولا با قرائت عاری از توجه و به معنا انجام می‌گیرد، به صورت یک نوع وظیفه تحمیلی و فرهنگی باشد. و بدیهی است که در این صورت هیچ شاخصه ویژهای او را جذاب نمیکند. طبیعتا در این رویکرد ما ارتباطی مناسبی و موثری با قرآن نخواهیم داشت.
گاهی ممکن است قرآن را در کنار دانش‌های موجود یک دانش بدانیم مانند فیزیک، شیمی و .. و تفسیر را هم یک دانش کنیم که طبیعتا آسیب‌های خود را دارد.
انگیزه مطالعات و ارتباط با قرآن از سوی برخی ممکن است، انکار قرآن باشد و چون دیانت مسیحیت و یهودیت را پذیرفته‌اند اصل برای آن‌ها باطل بودن قرآن و رجوع آن‌ها هم به دلیل نفی و انکار قرآن باشد. برخی هم ممکن است به دلیل اهمیتی که در زبان فرهنگی ما وجود دارد از اهمیت جایگاه ویژه قرآن صحبت کرده‌اند که این هم تقلیدی تحمیلی است. چون دیگران گفته‌اند که قرآن منبع مهمی است به آن رجوع می‌کنند اما خود فرد به جایگاه آن پی نبرده است. بعضی ممکن است به عنوان یک شغل به آن نگاه کنند و مانند شغل‌های دیگری که وجود دارند آن‌ها هم دنبال قرآن می‌روند مانند معلم حفظ قرآن، تجوید و تفسیر و .... .
رویکرد دیگر آن است که برای وجاهت بخشیدن به نظریه شخصی خود به قرآن مراجعه کرده و از آن استفاده کنیم و نظر خود را با استناد به آیات توجیه کنند. که این دسته در حقیقت روش تفسیر به رای را برگزیده‌اند که بسیار مورد نکوهش قرار گرفته است و خطرناک‌ترین کار در ارتباط با قرآن محسوب میشود و در روایات از نبی اکرم (ص) آمده است که:
«من فسر القرآن برأیه فقد کفر» هر کس قرآن را تفسیر به رای کند کافر شده است. (وسائل الشیعة ج 27/ 204).
در حالی که ما باید اندیشه های خود را با قرآن محک بزنیم نه قرآن را موید خود و زینت بخش سخنان خود قرار دهیم. در رویکرد مطلوب، ایمان به غیب و قیامت باوری پیش شرط ورود به ساحت قرآن است و در پرتوی این باور است که می‌توان جایگاه قرآن و عظمت آن را دریافت و از رهنمودهای نورانی آن در عرصه های مختلف، شناختها، اخلاقیات و رفتار و در حوزه های خرد کلان زندگی فردی و اجتماعی قرآن را سرلوحه خود قرار داد. و معیارهای نغز و بی بدیل آن را در قهر و آشتی‌ها دوستی و دشمنی‌ها و سایر اعمال و رفتار بکار گرفت.
منظور از غیب باوری چیست؟
منظور از غیب باوری حقیقتی است که همه به آن باور داریم. این کاملا روشن است که وقتی حقیقتی به باور تبدیل نشود نمی‌توانیم آن را در مناسبات خود وارد کنیم. به عبارت دیگر غیب باوری یعنی باور به استمرار خود و یا اعتقاد عمیق به وجود جهانی دیگر به نام جهان آخرت.
عناصر مراجعه به قرآن چیست؟
1. نیاز اضطراری به قرآن با این پیش فرض که قرآن نه تنها یکی منابع هدایت و تربیت انسان است که تنها نسخه هدایتی است.
2. عنصر دوم اینکه به استمرار و ادامه خود معتقد باشیم و زندگی را به دنیای مادی محدود نسازیم.
موانع شناخت و انس با قرآن چیست؟
1- مادی گرایی و ماتریالیسم طبیعی انسان: یعنی پنجره‌ها و دیوارهای غریزه و دنیای مادی ارتباط ما را با عالم غیب قطع می‌کند. منشا حرکت‌های ما انتخاب‌های ما و...آگاهی، شوق، نفرت، محبت و ... است و در ایمان هم این مفهوم وجود دارد یعنی ایمان به معنی آگاهی همراه با محبت است. اما سخن از مادی گرایی یعنی انسان در فضایی قرار گرفته که مادیات او را احاطه کرده و غرایز او را به مادیات گرایش می‌دهند وقتی این گرایش به صورت شدید و افراطی باشند هستند انسان در همین دنیا متفق و زمین‌گیر میشود. قرآن خیلی به این مسئله توجه داده. در معرفی یهود و گرایش‌های شدید مادی آنان می‌فرماید:
« وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَىٰ حَیَاةٍ وَمِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا ۚ یَوَدُّ أَحَدُهْ لَوْ یُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ وَمَا هُوَ بِمُزَحْزِحِهِ مِنَ الْعَذَابِ أَنْ یُعَمَّرَ ۗ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِمَا یَعْمَلُونَ » بقره/96
گواه اینکه یهودیان در بند سرای آخرت نیستند این است که آنان را آزمندترین مردم به این زندگی ناچیز دنیا می‌یابی. آنان حتی از مشرکان که سرای آخرت را باور ندارند به زندگی دنیا آزمندترند. هر کس از آنان دوست دارد که هزار سال عمرش دهند و حقیقت این است که عمر هزار ساله یافتن هم او را از عذاب دور نمیکند، و خدا به آنچه انجام می‌دهند بیناست.
البته این برای جایی است که انسان زیاد غرق در مادیات شود و گرنه خود خدا توصیه به استفاده و بهره‌مندی از مادیات دارد مانند:
« یَا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا ۖ إِنِّی بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ»مومنون/51
ما به فرستادگان خود گفتیم: ای پیامبران، از چیزهای پاکیزه بخورید و استفاده برید و به شکرانه نعمت‌های الهی کاری شایسته کنید، قطعا من به آنچه می‌کنید به خوبی آگاهم، مبادا از فرمان من روی برتابید.
این عمده‌ترین آسیب و مانع ما در ارتباط با قرآن است که، ما سهم غرایزمان را بیشتر از حد طبیعی قرار دادهایم.
2- گناه و پیروی از هوای نفس است.
در روایتی از امیرالمومنین علی(ع) نقل شده که فرمود:
«أَیُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیْکُمُ اِثْنَانِ اِتِّبَاعُ اَلْهَوَى وَ طُولُ اَلْأَمَلِ فَأَمَّا اِتِّبَاعُ اَلْهَوَى فَیَصُدُّ عَنِ اَلْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ اَلْأَمَلِ فَیُنْسِی اَلْآخِرَةَ ...»
اى مردم ، آنچه بیش از هر چیز دیگر مىترسم که بدان گرفتار آیید ، دو چیز است ، از هوا و هوس پیروى کردن و آرزوهاى دراز در دلپروردن ... . نهج‌البلاغه/خطبه 452
بدون تردید اگر این موانع شناسایی نشود و قرآن را خوب نشناسیم، مطمئنا ارتباط خوب و ثمر بخشی را نخواهم داشت حتی اگر به ظاهر و بر اساس داشتن برخی اطلاعات لازم، مفسر قرآن باشیم. چون مسیر درستی را برای ارتباط با قرآن انتخاب نکرده ایم. و به تعبیر قرآن اگر ارتباط درست و مطلوبی با قرآن نداشته باشیم، مراجعه به قرآن، نه تنها هدایتی را به برای ما ندارد که، موجب نفرت و خسارت انسان خواهد شد، چنانکه خداوند در قرآن فرموده است: «وَلَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا أَعْجَمِیًّا لَقَالُوا لَوْلَا فُصِّلَتْ آیَاتُهُ ۖ أَأَعْجَمِیٌّ وَعَرَبِیٌّ ۗ قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ ۖ وَالَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ فِی آذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَیْهِمْ عَمًى ۚ أُولَٰئِکَ یُنَادَوْنَ مِنْ مَکَانٍ بَعِیدٍ»فصلت /44./9191/د101/پ
ارسال نظرات