همایش اخلاق و ادیان؛
نشست تخصصی اخلاق در اسلام برگزار شد
خبرگزاری رسا ـ نشست تخصصی اخلاق در اسلام از سلسله نشست‌های تخصصی همایش بین‌المللی اخلاق و ادیان در قم برگزار شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست تخصصی اخلاق در اسلام از سلسله نشست‌های تخصصی همایش بین‌المللی اخلاق و ادیان عصر چهارشنبه 9 اسفندماه در سالن اصلی همایش‌های بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء قم برگزار شد.
در این نشست که محمد لگنهاوسن، ابراهیم الآتی و حجت‌الاسلام واعظ جوادی، هیأت رئیسه آن را برعهده داشتند، مقاله‌های نقش نیت در ارزش اخلاقی، اخلاق دینی و واقع‌گرایی اخلاقی، اخلاق معیاری، راهی طی نشده در پژوهش‌های اخلاقی، خود عالی و اخلاق واقعی، دین و اخلاق، مقایسه رویکرد کرکگور و اشاعره بررسی شد.
نقش نیت در ارزش اخلاقی
حجت‌الاسلام مجتبی مصباح
چکیده: علی رغم مساعدت فهم عرفی با تأثیر نیت در ارزش اخلاقی و تأیید متون دینی، این تأثیر کمتر مورد تحلیل دقیق قرار گرفته است. این نوشتار با تحلیل نیت، این تأثیر را در دو سطح بررسی کرده است. در سطح نخست، با محدود ساختن رفتار به رفتار جوارحی و برابر نهادن نیت و رفتار، به این نتیجه رسیده است که نیت علاوه بر آنکه در تحقق فعل اختیاری نقش دارد، تعیین کننده مقدار ارزش رفتار اختیاری بر حسب کمالی است که متعلق نهایی نیت فاعل است، و دامنه آن را رفتار تعیین می‌کند. در سطح دوم، با عمیق فعل اختیاری به افعال جوانحی، به این نتیجه رسیده است که نیت به عنوان نوعی فعل درونی و اختیاری که افعال اختیاری بیرونی تجلی آن محسوب می‌شوند، تنها چیزی است که اصالتا ارزش غیر اخلاقی دارد.
این نوشتار ، از مبانی الهیات اسلامی و علم النفس فلسفی استفاده کرده، مدعای خود را با روش عقلی به اثبات رسانده و در پایان، از قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام به عنوان مؤیداتی برای نتایج حاصل استفاده کرده است.
اخلاق دینی و واقع‌گرایی اخلاقی
محمد لگنهاوسن
چکیده: هدف از این مقاله کشف روابط بین اشکال مختلف رئالیسم اخلاقی و برخی دیدگاه‌ها درباره اخلاق دینی است به ویژه اخلاق دینی در سنت اسلام، اگرچه بخش اعظمی از آنچه که مطرح خواهد شد از منظر اخلاقی سایر ادیان نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در ابتدا نگاه کوتاهی به تاریخچه ظهور رئالیسم اخلاقی در قرن بیستم خواهیم داشت. در مرحله دوم به بررسی وجه تمایز انواع عمده رئالیسم اخلاقی می‌پردازیم. در مرحله سوم بحثی درباره هریک از این انواععمده رئالیسم اخلاقی از نوع افراط‌گرایانه تا نوع محافظه‌کارانه آن خواهیم داشت و دیدگاه‌های دینی اخلاقی را که سازگار با رئالیسم و یا در جهت نفی آن است بررسی خواهیم کرد.
به هر حال یک اخلاق‌شناس دینی در هر مورد، چه تأیید و چه انکار رئالیسم بایستی بهای آن را بپردازد. نهایتا بحث خواهیم کرد که موضع‌گیری فیلسوفان بزرگ مسلمان از منظر ابن سینا و ملاصدرا از نقاط بسیاری با موضع غیرواقعیت‌گرایان مصادف است.
اخلاق معیاری، راهی طی نشده در پژوهش‌های اخلاقی
حجت‌الاسلام محمد مطهری
چکیده: به نظر می‌رسد راهی طی نشده در حوزه پژوهش‌های اخلاق اسلامی قابل تبیین است که آثار عمیقی در رفتار فرد می‌تواند داشته باشد. این حلقه مفقوده را می‌توان «اخلاق معیاری» نامید که در میراث اخلاقی ما جز اشاراتی بر آن نمی‌توان یافت. اخلاق معیاری تلاش می‌کند «کارنامه اخلاقی فعلی فرد» را در اختیار او قرار دهد و معیارهایی برای شخص فراهم آورد که به کمک آن نه تنها هر فرد بتواند نفس خود را محک بزند که آیا خلق نیکویی مانند صداقت را به واقع داراست و یا واقعا از خلق سوئی مانند حسن مبراست، بلکه از وضعیت کلی اخلاقی خود نیز آگاه شود. برخی آیات قرآن و روایات از همین زاویه ما را نسبت به امور اخلاقی توجه داده‌اند و با این حالاخلاق معیاری به عنوان شاخه‌ای مستقل در اخلاق مورد توجه قرار نگرفته است. این بحث در تلاش است جایگاه، ویژگی‌ها و چالش‌های پژوهش در باب اخلاق معیاری را تبیین کند.
خود عالی و اخلاق واقعی
شجاع میرزا
چکیده: در طبقه‌بندی علم (دیانویا) و حکمت از دیدگاه ارسطو به سه بخش نظری، عملی و شاعرانه؛ بخش نظری مربوط می‌شود به عالم گیتی و دنیای عینی؛ در حالی که بخش عملی و شاعرانه مربوط می‌شوند به جهان و دنیای ذهنی انسان. در اینجا تنها به بررسی دو مورد اول می‌پردازیم چراکه مورد سوم یعنی حکمت شاعرانه بخشی از حکمت عملی محسوب می‌گردد. در فلسفه سنتی یا فلسفه مقدس چنین طبقه‌بندی‌هایی نه مجزا هستند و نه یکسان؛ و طبقه‌بندی حکمت همیشه با شاخصه وحدت و سلسله مراتب مشخص می‌گردد. بدین ترتیب حکمت نظری مافوق حکمت عملی است و زیرمجموعه‌های هر دو به ترتیب سلسله مراتب؛ متافیزیک، ریاضیات و فیزیک که مربوط به حکمت نظری هستند و اخلاق، خانواده و علوم مدنی که مربوط به حکمت عملی هستند می‌باشند. اصل و جوهر والاترین مرتبه حکمت نظری یعنی متافیزیک؛ مطلق است به ویژه بحث مربوط به ماهیت و خویشتن متعالی. واقعیت نخست والاترین مرتبه حکمت عملی یعنی اخلاق مربوط می‌شود به روح انسان کامل تمرکز بر خویشتن.
این مطلب که خویشتن ذهنی چیزی نیست به جز ظهور انعکاس خویشتن متعالی عینی، بلادرنگ اختلافات چندگانه حکمت را به یک کلیت واحد تبدیل می‌کند و اعتبار و سودمندی آن را تضمین می‌کند. احیای مدرنیته و بخش بخش کردن علم و دانش در این کلیت شکاف ایجاد می‌کند و علوم برتری از قبیل متافیزیک و اخلاق را به مخاطره انداخته و این دو علم را بدون محتوای حقیقی و در معرض تبدیل شدن به یک نسبیت‌گرایی ناتوان کننده و نهیلیسم ویرانگر قرار می‌دهد.
دین و اخلاق، مقایسه رویکرد کرکگور و اشاعره
نعیمه پورمحمدی
چکیده: از نظر کرکگور، اخلاق در مرحله دینی ـ که سومین مرحله از مراحل زندگی است ـ محقق می‌شود و مؤلفه اصلی آن تسلیم در برابر امر مطلق دین است. ارزش‌های عام، کلی و عقلی در اخلاق از اعتبار ساقط است. اخلاق از نظر اشاعره در رابطه با مؤلفه حسن و قبح و تکلیف دینی، الهی و شرعی، از حسن و قبح و تکلیف ذاتی و عقلی دوری می‌جوید و حسن و قبح را شرعی می‌داند. از این‌رو در اخلاق کرگکگور و نیز در اخلاق اشاعره، عقل جایگاهی به منزله معیار اخلاق، معرفت اخلاقی، الزام اخلاقی و انگیزش اخلاقی ندارد و این مراتب کاملا در اختیار دین است.
این مقاله ضمن نشان دادن اخلاق دینی کرکگور و اشاعره، اختلاف‌های آنها را نیز در این رویکرد مشترک بیان می‌کند: برخلاف آنکه اشاعره از بدون امر دلالت و حکم اخلاقی را از دین می‌گیرند، کرکگور در اصل برای عقل دلالت عقل دلالت و حکم قایل است اما امر مطلق دین، باعث می‌شود دلالت و حکم عقل به تعلیق درآید؛ نیز برخلاف آنکه کرکگور مفاهیم ارزشی و الزامی اخلاقی را با عقل درمی‌یابد، اخلاق اشاعره حتی در ساحت معنا و مفاهیم اخلاقی نیز به دین وابسته است. /920/پ202/ی
ارسال نظرات