اهمیت فقه سیاسی و جایگاه آن در تمدن اسلامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام احمد رهدار، مدیر مؤسسه فتوح اندیشه شب گذشته در مدرسه علمیه معصومیه(س) در سلسله نشست های طلبه عصر انقلاب با موضوع مدخل تاریخ تحولات فقه سیاسی، به تبیین اهمیت این بحث پرداخت و اظهار داشت: با توجه به مقتضیات زمانی و مطرح شدن مباحث فقهی مضاف به ویژه فقه سیاسی مطالعه و بررسی تاریخ فقه سیاسی از اهمیت به سزایی برخور دار است.

وی افزود: مطالبه رهبر معظم انقلاب برای کارکردن حوزویان در زمینه فقه حکومتی، فقه اجتماعی و فقه سیاسی، ما را به این سمت می کشاند که ظرفیت فقه را در این عرصه بسنجیم و ببینیم در حال حاضر کجای نمودار حرکت سیاسی هستیم.

محقق علوم اسلامی با بیان این که معمولا فقها با علوم سیاسی آشنا نبوده و کسانی هم که علوم سیاسی خوانده اند در زمینه فقه سر رشته ندارد، گفت: کسانی هم که با هر دو علم آشنا باشند معمولا نمی توانند در بستر تاریخ اسلام این دو علم را باهم ادغام کنند و بهره لازم را ببرند.

فقه ما هنوز در بحث تمدن اسلامی وارد نشده است
حجت الاسلام رهدار فقه سیاسی را یکی از مباحث میان رشته ای دانست و اضافه کرد: تا کنون کتابی پیرامون تاریخ سیاسی نوشته نشده است و هر مطلبی بیان شده در مورد موضع گیری سیاسی فقها بوده است نه خود فقه؛ اگر بتوانیم این سلسله مباحث را با موفقیت به انجام برسانیم، کاری نو و کم نظیر خواهد بود.

وی فقه سیاسی را در طول تاریخ به سه بخش عمده تقسیم بندی کرد و گفت: قرن هفتم تا هشتم دوره تولید گزاره سیاسی، از دوره صفویه تا انقلاب اسلامی تولید تئوری سیاسی و از انقلاب تا به امروز دوره تولید نظام سیاسی بوده است؛ این سیر کاملا تکاملی و رو به جلو است؛ در چشم انداز فقه سیاسی رسالت فقها این است که فقه ما را در تمدن سازی اسلامی وارد کنند اما هنوز این مهم محقق نشده است.

مدیر مؤسسه فتوح اندیشه در تشریح ارتباط فقه با سیاست، ابراز داشت: چرا ائمه اطهار(ع) در میان تمام عالمان به علوم اسلامی مختلف تنها اطاعت از فقیه را از ما خواسته اند؟ متکلمین، مفسرین، محدثین و مورخین علم همه اینها از متن دین است اما تنها فقه دارای یک ویژگی خاصی است که دارنده این علم می تواند رهبریت جامعه را به عهده بگیرد.

این فعال سیاسی ادامه داد: این مباحث به گونه ای نیست که در درون فقه حل شود؛ اگر بارها در درس های رایج فقه شرکت کنید و مسأله های فقهی را یاد بگیرید پرسش هایی از این دست مطرح نمی شود، این بحث نزدیک به فلسفه فقه بوده و جزو علوم معرفتی درجه دو و علوم مضاف قرار می گیرد.

اساتید مجرب کفایه هم با اندیشه سیاسی آخوند آشنا نیستند
حجت الاسلام رهدار در تبیین فاصله و تفاوت میان مسأله فقهی و تاریخ فقهی، گفت: چه بسیار اساتیدی در حوزه وجود دارند که کفایه را به نحو احسن تدریس می کنند اما نتوانسته اند با نظریات سیاسی آخوند خراسانی آشنا شوند، شاهد این مدعا این است که جریان روشفنکری در سال گذشته دو کتاب زهرآگین پیرامون اندیشه های سیاسی آخوند نوشت و کمترین حساسیتی از جانب اساتید مشاهده نشد زیرا اطلاعاتی در این زمینه نداشتند.

وی با اشاره به اقبال برخی فارغ التحصیلان رشته های فنی دانشگاه ها برای تغییر رشته و وارد شدن در علوم انسانی و حوزه های علمیه، اظهار کرد: این مسأله تا اندازه ای قابل دفاع است اما افراط در این زمینه درست نیست و ناشی از یک درک غیر سیستمی از نظام اسلامی است.

نظام اسلامی در همه عرصه ها نیاز به متخصص متعهد دارد
مدیر مؤسسه فتوح اندیشه در ادامه گفت: نظام یک سیستم و شبکه است، اگر فاکتورهای اساسی در این شبکه قطع شود در خروجی این نظام تأثیر خواهد گذاشت؛ مثلا در بحث انرژی هسته ای، نظام ما باید از جنس خود انسان هایی را که هم متعهد و هم متخصص هستند داشته باشد تا در این زمینه شکست نخورد زیرا که عدم پیروزی در این زمینه موجب شکست کل نظام است.

حجت الاسلام رهدار در بخش دیگر سخنان خود به بررسی تحولات فقه سیاسی در 10 مکتب مختلف تاریخ فقه شیعه پرداخت و بیان داشت: اولین شخصی که در قامت فقیه و پایگاه فقهی که امروزه به آن مرجعیت می گویند، ظهور پیدا کرد شیخ طوسی درکتب بغداد بود، این آغاز تدوین فقه شیعه است؛ بعد از آن شاهد ظهور مکتب حلّه هستیم.

شهید اول برای نخستین فردی بود که چراغ فقه سیاسی را روشن کرد
وی بروز فقه سیاسی را در مکتب جبل العامل و با وجود شهید اول(ره) دانست و گفت: از این زمان به بعد فقه ما کم کم سیاسی می شود حال آن که فقیه هنوز سیاسی نیست؛ همواره فقه و فقیه وصف هایی جدا گانه داشته اند، امروزه نیز فقه ما حکومتی شده اما هنوز فقیه حکومتی نشده است.

مکتب نجف با بازبینی در ادبیات حوزوی توانست پیچیدگی های عصر خود را مدیریت کند
این محقق و پژوهشگر تغییر ادبیات پیچیده حوزوی در مکتب نجف را دلیل موفقیت حوزه در این دوره دانست و ابراز داشت: آنها موضوعات تخصصی را با قلم اجتماعی ارائه دادند اگر مکتب نجف این بازبینی را نداشت قطعا نمی توانست پیچیدگی های عصر خود را مدیریت کند؛ نقطه اوج این دوره زمان صاحب جواهر و شیخ انصاری است که نقطه ثقل فقه شیعه محسوب می شود.

حجت الاسلام رهدار تحولات دوران مکاتب اصفهان، صفویه و کربلا را تشریح کرد و گفت: در عصر غلبه مکتب کربلا جهان اسلام ویژگی هایی پیدا کرده است که با تمام دوران متفاوت بوده و در جهانی که غرب در جای جای آن ورود فیزکی ونرم افزاری پیدا کرده بود روی کار آمدند.

وی مکتب سامرا را ذیل مکتب نجف دانست و تصریح کرد: برون داد این مکتب ماجرای مشروطه بود؛ هرچند علمای مشروطه مقیم نجف بودند اما تفکر آنها همسو با علمای پیشین سامرا است.

این پژوهشگر حوزوی گفت: در خاتمه به مکتب قم می رسیم که شاخص علمای آن امام(ره) است؛ ویژگی مکتب قم این است که کم کم وارد بحث نظام سازی شد./928/پ201/ج