در مقاله بانوی بی نشان بررسی شد؛
سبب پنهان ماندن قبر حضرت فاطمه
خبرگزاری رسا – پس از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله چه حادثه‌ای رخ داد که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها به شدت از اغلب اصحاب و توده‌های همراه آنان رنجیده خاطر و روی‌گردان شد، به گونه‌ای که حاضر نشد آنان حتی در تشییع جنازه وی هم شرکت کنند؟
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بانوی بی نشان یادداشتی است از حجت‌الاسلام اسدی عضو هیئت علمی مرکز فرهنگ قرآن که در آن به علل پنهان ماندن قبر حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها پرداخته می‌شود.
مقدمه
شاید برای هر مسلمانی این پرسش پدید آید که چرا مزار فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها همچنان بی نام و نشان است. بانویی که بیش از هرکس دیگری محبوب پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بود، به گونه ای که براساس روایات شیعه و سنی، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، وی را «ام ابیها»، «پاره تن خویش» و آزار و اذیت او را مایه رنجش و آزار و اذیت خویش خواند.
هرگاه پیامبر خدا به سفر می رفت، فاطمه سلام‌الله‌علیها آخرین فردی بود که با وی وداع می کرد و در بازگشت نیز نخستین کسی بود که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به دیدار وی می شتافت.
فاطمه سلام‌الله‌علیها از منظر قرآن کریم نیز جایگاهی بس بلند و بی همتا دارد. به اتفاق شیعه و سنی وی بدون شک یکی از برجسته ترین افراد «اهل بیت» و «ذوی القربی» است که قرآن کریم به طهارت و پاکی، محبت و دوستی و رعایت حقوق آنان تاکید می کند. حال با این همه تاکید و توصیف که تنها نمی از یم مناقب و فضایل این بانوی بزرگ و اول اسلام است، چرا هیچ نشانی از قبر آن یادگار گرامی و دردانه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر جای نمانده است؟
چگونه است که مسلمانان جزئی‌ترین مسائل مربوط به برخی افراد، اماکن، حوادث و دیگر چیزهای مربوط به صدر اسلام را که اغلب به مراتب اهمیت کمتری دارند، به دقت در منابع تاریخی و حدیثی خویش ثبت و ضبط کرده اند، اما نشان دقیق و روشنی از مزار و مرقد دختر دردانه رسول خدا در دست نیست؟
فارغ از صحت و سقم دیدگاه‌ها و گزارش‌های موجود در این زمینه، گروهی محل دفن او را قبرستان بقیع، شماری میان مزار و منبر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و دسته ای دیگر درون خانه خود آن بانوی گرامی دانسته اند که بعدها در زمان عمربن عبدالعزیز و با توسعه مسجد نبوی، درون آن قرار گرفت، اما محل دقیق دفن در کجای این سه مکان قرار دارد، گزارش و روایت معتبری در این‌باره وجود ندارد و به درستی روشن نیست.
اصرار بر پنهان ماندن قبر فاطمه سلام‌الله‌علیها
موضوع مهم‌تر و شایان توجه این که براساس گزارش های حدیثی و تاریخی، امام علی علیه‌السلام بعد از آنکه فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را شبانه و مخفیانه به خاک سپرد، آثار قبر وی را کاملا از بین برد تا به هیچ وجه جز برای کسانی که در مراسم تشییع حاضر بودند، شناخته نشود.
آن حضرت افزون بر اینکه قبر فاطمه سلام‌الله‌علیها را هم‌سطح زمین قرارداد، در اطراف آن هفت و بنا به نقلی دیگر چهل قبر صوری و ظاهری درست کرد تا امکان شناسائی محل دفن زهرا سلام‌الله‌علیها به کلی از بین برود. امام علی علیه‌السلام فردای آن شب حتی با برخی تلاش های صورت گرفته برای شناسایی و نبش قبر فاطمه سلام‌الله‌علیها به شدت برخورد کرد.
توضیح اینکه مسلمانان در پی آگاهی از دفن شبانه دختر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و محروم شدن از حضور در مراسم کفن، دفن و نماز وی، در کنار قبرستان بقیع اجتماع کرده و خود را به این سبب مورد ملامت قرار دادند. برخی از یاران نامی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از جمله خلیفه دوم بر آن شدند که به وسیله زنان، قبرها را شکافته و ضمن شناسائی قبر فاطمه سلام‌الله‌علیها خود بر پیکر وی نماز بخوانند، ولی امام علی علیه‌السلام تهدید کرد که اگر چنین کاری بکنند، خون آنان را بر زمین خواهد ریخت و آنها در پی این تهدید منصرف شدند.
تلاش برای پنهان ماندن قبر زهرا سلام‌الله‌علیها در دوره های بعدی تاریخ نیز ادامه یافت و محل آن همواره مورد اختلاف بود. براساس برخی گزارش ها، همه کسانی که از محل دفن دختر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله آگاه بودند، تا حدود سال شصت هجری از دنیا رفته بودند و فقط زنی به نام رقیه، کنیزخود حضرت زهراسلام‌الله‌علیها باقی مانده بود.
از پیشوایان معصوم شیعه علیهم‌السلام نیز که قطعا از محل دفن آگاه بودند، روایت معتبری در این زمینه وارد نشده است. البته بر اساس روایتی از امام رضا علیه‌السلام آن حضرت را در خانه خود دفن کردند، اما این روایت با روایات دیگری که محل دفن وی را قبرستان بقیع یا میان منبر و مرقد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می داند تعارض دارد وقابل استناد نیست.
بنابراین می توان نتیجه گرفت که ائمه معصوم شیعه علیهم‌السلام عمدا و بر اساس مصالحی محل دفن حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را برای عموم روشن نکرده اند.
نکته دیگر این که حتی براساس رویای صادقه برخی از علمای بزرگ مانند پدر آیت الله مرعشی نجفی، پنهان ماندن قبر حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها براساس حکمت و مصلحت الهی است و همچنان باید پنهان بماند.
سبب پنهان ماندن قبر فاطمه سلام‌الله‌علیها
در این باره چند احتمال قابل طرح و بررسی است:
1- فراموشی در گذر ایام
شاید کسی مرور زمان و فراموشی راویان را سبب گم گشتن قبر فاطمه سلام‌الله‌علیها بداند. در حالی که چنین عاملی نمی تواند در این باره دخیل باشد، چرا که محل دقیق قبر خلیفه اول و دوم در کنار مرقد مطهر پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، مزار همسران و نیز دیگر دختران رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، فاطمه بنت اسد (مادر امام علی علیه‌السلام) ، چهار تن از امامان شیعه علیهم‌السلام و افراد متعدد دیگری در قبرستان بقیع همچنان معلوم است.
همچنین مزار حضرت حمزه علیه‌السلام و دیگرشهدای احد در دامنه کوه احد کاملا معلوم و پابر جاست و مورخان و محدثان نیز در کتاب های خود به ثبت و ضبط آن پرداخته اند، و این در حالی است که شماری از این افراد پیش از فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها رحلت کرده و دفن شده‌اند.
در ثانی نکته مهم‌تر اینکه افزون بر مدفن افراد و شخصیت های یاد شده، جزئیات بسیاری از حواث، اماکن، هویت و ویژگی شخصیت ها و بسیاری از چیزهای دیگر به صورت مفصل و دقیق در منابع تاریخی و حدیثی مسلمانان گزارش شده است، با این که بسیاری از این موارد در مقایسه با محل دفن بانوی نخست اسلام به مراتب اهمیت و ارزش کمتری دارند. پس چرا این موارد به فراموشی سپرده نشده است؟ بنابراین، چنین عاملی نمی تواند موجب گم گشتگی شود.
2- هراس از هتک حرمت
شاید کسی احتمال دهد که چه بسا ترس و هراس از هتک حرمت دختر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله سبب دفن مخفیانه آن حضرت و پنهان نگه داشتن قبر وی بوده است، همان‌گونه که چنین عاملی سبب شد خود امام علی علیه‌السلام را مخفیانه به خاک سپرده شود و مرقد و مزار وی تا زمان هارون الرشید جز برای افرادی خاص معلوم نبود.
اما چنین احتمالی نیز پذیرفتنی نیست؛ چرا که اولا شرایط جامعه اسلامی و شهر مدینه در زمان رحلت دختر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با شرایط آن در سال چهلم هجری که امام علی علیه‌السلام به شهادت رسید کاملا متفاوت بود.
در زمان شهادت علی علیه‌السلام گروهی بسیار متعصب به نام خوارج از میان پیروان خود آن امام همام پدید آمده بودند. خوارج در جریان قضیه حکمیت، آن حضرت را آشکارا متهم به کفر کرده و از وی خواستند که توبه کند. آنان با علی علیه‌السلام درگیر جنگ خونین و نافرجامی (جنگ نهروان) شده و در پی شکستی که متحمل شدند، کینه شدیدی از آن حضرت را به دل گرفتند. آنان علی علیه‌السلام را یکی از عوامل اصلی نابسامانی جامعه اسلامی و جنگ های داخلی می‌دانستند و سرانجام بر همین اساس نیز وی را به شهادت رساندند.
افزون بر آنها، بنی امیه و پیروان آنها نیز دشمنی و عداوت شدیدی با علی علیه‌السلام داشتند. آنها بر اثر تبلیغات گسترده، چنان چهره امام علی علیه‌السلام را تخریب کرده بودند که وقتی خبرشهادت وی در مسجد و هنگام نماز منتشر شد، بسیاری پرسیدند: مگر علی علیه‌السلام نماز هم می خواند!؟ با وجود چنین دشمنان و فضای سنگین تبلیغی بر ضد علی علیه‌السلام طبیعی بود که قبر وی مورد هتک حرمت و تعرض قرار بگیرد.
اما دختر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله چنین دشمنانی نداشت و کسی وی را به کفر و بی نمازی و مانند آن متهم نمی ساخت.
درثانی مخالفان، تا حدود زیادی حساب فاطمه سلام‌الله‌علیها را از امام علی علیه‌السلام جدا می‌کردند. آنان برای ظاهر سازی هم که شده بود ، قبر فاطمه سلام‌الله‌علیها را مورد تعرض و هتک حرمت قرار نمی‌دادند.
نکته مهم تر این که اگر چنین عاملی سبب دفن پنهانی فاطمه سلام‌الله‌علیها و مخفی کردن قبر او بود، باید در سده های بعدی تاریخ اسلام و با از بین رفتن بسیاری از ذهنیت ها و تبلیغات منفی ، همانند قبر علی علیه‌السلام، محل دفن حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها نیزبه آگاهی عموم می رسید، در حالی که هرگز چنین اتفاقی رخ نداده است.
3- فریاد خاموشی به بلندای تاریخ
براساس دیدگاه مشهور علمای شیعه و سنی، امام علی علیه‌السلام طبق وصیت خود فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها او را شبانه و پنهانی به خاک سپرد و به جز شمار اندکی از یاران نزدیک، کسان دیگری در تشییع جنازه وی حضور نداشتند.
گزارش‌های معتبر تاریخی نشان می دهد که مسلمانان و اصحاب نامی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله تمایل زیادی برای شرکت در نماز و تشییع جنازه زهرا سلام‌الله‌علیها داشتند، ولی امام علی علیه‌السلام بنا به وصیت دخت گرامی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از این کار ممانعت ورزید.
از جمله بر اساس گزارش منابع حدیثی اهل سنت، امام علی علیه‌السلام خلیفه اول را نیز برای اقامه نماز بر پیکر فاطمه سلام‌الله‌علیها و شرکت در مراسم تشییع وی با خبر نساخت و در پاسخ به اعتراض آنان گفت که خواست خود فاطمه سلام‌الله‌علیها چنین بوده است.
مسلم و قطعی است که دختر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با این کار می‌خواست ناخوشنودی خود را نسبت به کسانی ابراز دارد که حق وی را غصب کرده و به رغم سفارش أکید پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، اهل بیت او را مورد ظلم و ستم قرار دادند.
تشییع و دفن شبانه و پنهانی دختر پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله اعتراض خاموش و رسای آن بانوی گرامی به جریان حاکم و توده‌های همراه آنان بود و حقانیت و مشروعیت دینی آنان را شدیدا به چالش کشید. سبب پنهان ساختن و پنهان ماندن قبر فاطمه سلام‌الله‌علیها و اصرار مستمر امامان شیعه علیهم‌السلام برآن نیز دقیقا در همین راستا قابل ارزیابی و تحلیل است.
قبر بی نشان فاطمه سلام‌الله‌علیها سند جاودنه و خدشه ناپذیری است که از یک سو حقانیت و مظلومیت فاطمه سلام‌الله‌علیها، علی علیه‌السلام و فرزندان آنان و از سوی دیگر ستمگری و عدم مشروعیت جریان مقابل آنان را برای همیشه تاریخ با صدای خاموش و در عین حال بسیار رسا فریاد می‌کند. با این تفاوت که چنین سندی هرگز در گذر ایام از حافظه تاریخ پاک نمی‌شود و کارایی خود را از دست نمی‌دهد.
توضیح اینکه: حادثه دفن شبانه و مخفیانه فاطمه سلام‌الله‌علیها و جلوگیری از شرکت بسیاری از مردم و یاران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در آن، ممکن بود و است به گونه ای توجیه شده و دلایل دیگری برای آن تراشیده شود، چنانکه این توجیهات در لابلای برخی منابع و کتاب ها دیده می‌شود. همچنین می‌توانست به مرور زمان از متن کتاب ها حذف و به فراموشی سپرده و یا به اشکال گوناگون از ورود آن به حوزه معرفت جمعی و آگاهی عمومی مسلمانان جلوگیری شود.
مطالعه و بررسی تاریخ اسلام به خوبی نشان می‌دهد که چنین اقداماتی صورت گرفته است. اما بی نشان بودن قبر فاطمه سلام‌الله‌علیها را چه می‌توان کرد؟ مگر می‌شود به دروغ قبری برای وی ساخت؟ مگر می‌توان بی نشانی و گم گشتگی قبر او را از بین برد؟!
این مساله همواره می‌تواند یک مسلمان آگاه را به چون و چرا واداشته و این پرسش را پدید آورد که پس از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله چه حادثه‌ای رخ داد که دختر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله به شدت از اغلب اصحاب پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و توده‌های همراه آنان رنجیده خاطر و روی‌گردان شد، به گونه‌ای که حاضر نشد آنان حتی در تشییع جنازه وی هم شرکت کنند؟
چرا امام علی علیه‌السلام همه آثار قبر وی را از بین برد؟ چرا در دوره‌های بعد قبر وی را برملا نکردند؟ و چراهای دیگری که پاسخ به آنها بسیاری از حقایق مکتوم تاریخ بر ملا می‌سازد.
مسلمانان چرا شب دفن شد صدیقه کبری؛ چرا گم شد نشان قبر آن انسیه حورا
هنوز از رحلت ختم رسل نگذشته ایامی؛ نگین خاتم پیغمبران بشکست واویلا/9191/پ203/ن
ارسال نظرات