سرنوشت پدر معنوی وهابیت چه شد؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی، کارشناس حوزوی تاریخ اسلام، در برنامه پرسمان تاریخی که از رادیو معارف پخش می‌شد، به بحث وهابیّت پرداخت و گفت: پدر معنوی وهابیت و مؤسس آن، «احمد بن تیمیه حرانی» بوده است که در قرن هفتم هجری در شام زندگی می‌کرد.

وی افزود: او عالم بزرگی بود و به علوم زمان خودش تبحّر و تسلّط داشت، اما بسیار گستاخ و هتاک بود و با هر کس که بحثش می‌شد، آسمان و زمین را به هم می‌دوخت تا طرف را محکوم کند، او بسیار مغرور بود.

این کارشناس حوزوی افزود: ابن تیمیه، با علمای اهل سنت مقیم شام، در دو سه مورد اختلاف نظر پیدا کرد، یکی در مورد آیه شریفه «اَلرَّحْمَن عَلَی الْعَرْشِ السْتَوَی» که مضمون آن، این است که خدا بر عرش، تسلط پیدا کرد و اختیار عرش دست او است.

وی ادامه داد: ابن تیمیه، حنبلی و اهل حدیث بود، (اهل حدیث هم تمام آیات و روایات را به ظاهر آن معنا می‌کنند)  بنابراین نظرش این بود که چون عرش، در لغت به معنای کرسی است، پس معنای این آیه، این است که خدای رحمان بر عرش، نشسته است.

وی خاطرنشان کرد: علمای آن زمان این را نپذیرفتند و این یکی از موارد اختلاف ابن تیمیه و علمای زمان خودش است و الآن هم وهابیت همین را می‌گویند و کتمان هم نمی‌کنند، آن‌ها می‌گویند خدا بر عرش نشسته و حتّی تخت او جیر جیر هم می‌کند؛ همان گونه که یکی سوار بر محمل می‌شود، جیرجیر می‌کند؛ یعنی صدایی هم برای تخت خدا  قائل هستند.

حجت‌الاسلام پیشوایی ابراز داشت: وهابی‌ها، به صراحت می‌گویند خدا گوش، پا، دست و چشم دارد؛ چون در آیه «یَد اللهِ فَوْقَ اَیْدِیهِمْ» آمده است که خدا دست دارد، یا آنجا که خدا به حضرت نوح (ع) می‌گوید «این کشتی را زیر چشمان ما بساز» به این معناست که خداوند (نعوذ بالله) چشمی همانند چشم ما دارد.

وی ادامه داد: آنها می‌گویند خدا گوش دارد؛ به دلیل اینکه او مساله شنیدن را در سوره مجادله به خودش نسبت می‌دهد «قَدْ سَمِعَ اللَّـهُ قَوْلَ الَّتِی تُجَادِلُکَ فِی زَوْجِهَا وَتَشْتَکِی إِلَى اللَّـهِ وَاللَّـهُ یَسْمَعُ تَحَاوُرَ‌کُمَا إِنَّ اللَّـهَ سَمِیعٌ بَصِیرٌ‌« ای رسول الله! خداوند، گفتگوی تو را با زنی که پیشت آمده بود و از شوهرش شکایت داشت شنید؛ وهابی‌ها می‌گویند: حتماً خدا گوش دارد که می‌شنود.

وی با بیان اختلاف دیگر ابن تیمیه با علمای زمان خودش افزود: مورد اختلاف دیگر او با علما، استناد به حدیث نبوی بود، حدیث می‌گوید «لَا تَشُدُّوا الرهَالَ الّا اِلَی ثَلَاثَهِ مَسَاجِدَ» سفر کردن جایز نیست مگر برای زیارت سه مسجد: مَسْجِدِی هَذَا وَ مَسْجِدُ الْحَرَام وَ مَسْجِد الایلِیَا» یعنی برای زیارت این‌ها می‌توان سفر کرد.

وی ابراز داشت: ابن تیمیه نتیجه گرفت که اگر کسی سفر کند، برای قبر رسول خدا (ص) و نیتش خود پیامبر (ص) باشد، جایز نیست، سایر انبیا و اولیا را هم تعمیم دارد و گفت سفر برای زیارت قبور جایز نیست.

این کارشناس تاریخ اسلام در مقام پاسخ به این عقیده وهابی‌ها، گفت: این حدیث، اهمیت مسأله را می‌گوید؛ یعنی می‌خواهد بیان کند که سزاوار است انسان برای زیارت این سه مکان، سفر کند، به عبارت دیگر؛ دیدار و نماز خواندن در یک مسجد عادی اولویت ندارد، اما این سه مسجد، در اولویت هستند و باید به آن‌ها سفر کرد، اما وهابیت به گونه‌ای دیگر تفسیر کرد.

حجت‌الاسلام پیشوایی، با ذکر نتیجه اختلافات ابن تیمیه با علمای معاصر خودش ابراز کرد: او با علمای دیگر، مجادلات زیادی داشت و دولت شام یک بار او را تبعید کرد، اما پس از چند سال دوباره برگشت.

وی در پایان خاطرنشان کرد: دو نفر از علمای معاصر ابن تیمیه، بر نظریه او ردیه نوشته‌اند؛ یکی تقی‌الدین سبکی بود که کتابی برای نفی تحریم سفر، برای زیارت قبر رسول(ص) نوشت و دیگری هم قاضی حنایی، که نظرات او را رد کرد، تا جایی که علمای شام به صبر علمای شافعی، مالکی و حنفی اعتراض کردند و دولت او را زندانی کرد و در نهایت، در زندان اهل سنّت، از دنیا رفت./9194/پ202/ی