دیدگاه اسلام در ارتباط با رسانه بر اساس صدق است

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمد مبلغی در هشتمین نشست فقه رسانه در دانشکده صدا و سیمای قم خاطرنشان کرد: این آیه امر چگونگی مواجهه و واکنش جامعه در برابر خبر و تصویر وضعیت رسانه در برابر جامعه را ارائه می کند.

نظریه پردازی نسبت به آیه 6 سوره الحجرات

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: برای نظریه پردازی نسبت به رسانه بر اساس این آیه، باید بدانیم آیا در زمینه مدیریت جامعه اسلامی، اصل بر اصلاح است هر چند به کنار نهادن صدق منتهی شود یا اصل بر اصلاح است با تمرکز جدی و شدید بر صدق.؟

وی با بیان اینکه در این زمینه دو دیدگاه وجود دارد، گفت: بر اساس دیدگاه اول، راه اصلاح لزوما از تمرکز بر صدق عبور نمی‌کند به همین جهت، اگر اصلاح میان دو شخص یا دو طائفه، متوقف بر دروغ باشد دروغ گفتن نه تنها حرام و ضد اخلاق نیست، بلکه عین اخلاق به حساب می‌آید و حتی واجب می‌گردد.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با بیان اینکه بر اساس دیدگاه دوم، اصل بر تمرکز صدق است، خاطرنشان کرد: طبق این دیدگاه، اصلاح از مسیر صدق عبور می‌کند و نقطه عزیمت و خاستگاه جدی و نقطه کانونی برای اصلاح می باشد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تاکید کرد: بر اساس این نظریه، صدق روشن‌ترین و بیّن‌ترین صفت اخلاقی مورد اجماع بشریت است و این امر تا آن جا به پیش می‌رود که حتی مکاتب‌ اخلاقی بر آن تمرکز محسوسی کرده‌اند و این حاکی از آن نگاه روشن، پرعطش و پرپذیرش بشریت نسبت به صدق می‌باشد.

دین صدق را عین اصلاح می‌داند

وی با اشاره به اینکه دین اسلام صدق را عین صلاح و یا عامل اصلی اصلاح می‌داند، گفت: وقتی اسلام اخلاق را به عنوان یکی از زیر بنای حرکت اجتماعی و حتی خود دین قرار می‌دهد نمی‌تواند صدق را به عنوان بدیهی ترین و قطعی‌ترین صفت اخلاقی نادیده بگیرد.

وی افزود: اتفاقا هنگامی که به آموزه‌های دینی می‌نگریم، به خوبی در می‌یابیم که بر اساس این آموزه‌ها، صدق نه تنها اخلاقی است که میزان صفت‌های اخلاقی دیگر نیز به نحوی به شمار آمده است.به این معنا که اگر بخواهیم شاخصه ای برای درستی یک جامعه ارائه کنیم این شاخصه عبارت از وصف صادق بودن است.

استاد برجسته حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: با تمسک به آیه "إن جاءکم فاسق بنبأ فتبینوا أن تصیبوا قوما بجهالة فتصبحوا على ما فعلتم نادمین" می توان به سوالاتی مانند " نوع نگاه به رسانه باید چگونگی باشد؟"، "وفاداری به صدق در رسانه از چه میزان و سطحی برخوردار است؟"، " آیا می توان در رسانه به کذب احیانا دست زد؟" و "آیا نسبت به برخی واقعیت ها در رسانه می توان سرپوش گذاشت؟" پاسخ داد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: اگر آیه را با توجه به این دو دیدگاه فوق، مورد تفسیر و استنباط قرار دهیم به چشم اندازی روشن نسبت به پاسخگویی به این سوالات دست می‌یابیم.

وی یادآورشد: از آیه به دست می‌آید که باید تمرکز بر صدق داشت و به همین خاطر، آیه حتی در برابر خبر فاسق که قاعدتا و طبیعتا در معرض سوء ظن قرار دارد امر به تبِّین کرده است و این، یعنی اینکه واقعیت معیار است و باید به سمت تلاس برای کشف حقیقت به پیش رفت.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: اگر واقعیت و حقیقت از سوی اسلام برای فعالیت رسانه‌ای معیار نمی بود معنا نداشت که آیه بر تبّین یعنی کوشش منتهی به واقعیت و حقیقت امر کند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی ادامه داد: صدق نه تنها معیار، بلکه مادر اخلاق است و بیشتر خوبی‌ها ریشه در صدق دارد اگر صدق در جامعه زوال پیدا کند آن جامعه به غدر، حلیه ، مکر ، چاپلوسی و تملق تبدیل می‌شود و قول و عمل انسانها در چنین جامعه‌ای از حالت مطابقت با یکدیگر خارج می‌شود.

وی افزود: نفاق نوعی کذب است به این معنا که شما چیزی را بر زبان جاری کنید ولی برخلاف آن عمل کنید از این رو می‌توان فهمید که اصالت بر صدق است. بر اساس این دیدگاه ، صدق در رسانه این است که واقعیت ها را با رعایت چارچوب‌ها، به جامعه تسریع بدهیم.

تبدیل حاشیه خبر به اصل

وی همچنین با اشاره به اینکه کابردسازی خبر امروز جلوه ها و گونه‌های مختلفی پیدا کرده است، با طرح این سوال که اگر یک رسانه بخش ضعیف و حاشیه تری را به عنوان تیتر و بخش اصلی خبر قرار دهد آیا این کذب است؟، گفت: بر اساس دیدگاه اسلام، آنچه را که رسانه بیان می‌کند باید با واقعیت تطابق داشته باشد.

وی گفت: به همین خاطر بزرگ کردن چیزی که در سخن اصلی حاشیه انگاشته می‌شده است و با در حاشیه بودن آن، سطح آن بالا نبوده است تیتر کردن امر در حاشیه ای ارتقا دادن به سطح آن امر در حاشیه است که نوعی عدم تطابق با واقعیت را تداعی می‌کند البته گاهی یک مطلب در حاشیه در اصل خبر، تیتر شدن آن می تواند واقعیت را آشکار کند و ظاهرا آن کذب نیست.

حجت الاسلام مبلغی یادآورشد: اگر کذب در رسانه به صورت یک رویکرد درآید به خاستگاه و جایگاهی بدل خواهد شد که از آن دروغ به جامعه پمپاژ کند در این صورت آن رسانه، تاثیری جدی در گسترش وضعیت بداخلاقی و فساد در جامعه را برجای می گذارد.

وی ادامه داد: خداوند در آیه "إن جاءکم فاسق بنبأ ..." نفرموده است گوش‌های خود را روی خبر بربندید و خبر را تماما نادیده بگیرید با وجود اینکه مخبر مورد بحث در این آیه، فاسق است می‌گوید در قبال چنین خبری تفحص کنید و این نشان می دهد که دغدغه اسلام، بیش از آنکه به نوع مواجهه با مخبر باشد چگونگی مواجهه با خبرمطرح است.

وی گفت: اگر در این آیه از آغاز تا به انجام، دقت صورت گیرد به دست می‌آید که اسلام در زمینه خبر، و مواجهه با آن راهی جر آنکه در میان عقلا وجود دارد در پیش نگرفته است.

خبر در نزد عقلا

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی در توضیح مطلب فوق اضافه کرد: عقلا، اولا به دنبال کشف واقعیت هستند، ثانیا، برای کشف واقعیت نسبت به خبر حساس می‌شوند و ثالثا، در برابر پاره ای از اخبار که مورد سوء ظن قرار دارند راه تفحص را در پیش می گیرند و این آیه دقیقا این وضعیت بین عقلایی را مورد تاکید قرار داده است.

وی یادآورشد: از این آیه به دست می‌آید که خبر هنگامی که در جامعه عرضه می‌گردد می تواند دارای بازتاب های مهم اجتماعی باشد، این اهمیت خبر را می‌رساند . آیه هنگامی که امر به تبیّن می‌کند نگرانی آن را دارد که در صورت عدم تبیّن و تفحص نسبت به خبر، آسیبی که ریشه در جهل نشات گرفته از خبر دروغ دارد، به جامعه یا بخشی از آن وارد شود. /971/د102/ج