آیا حکومت اسلامی می‌تواند مطالبه گر حق‌الله باشد
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از روابط عمومی رادیو معارف، حجت‌الاسلام حکمت‌نیا در برنامه «فقه پویا» به بررسی مسائل کلیدی حق‌الناس پرداخت و اظهار داشت یکی از مباحث مهم اجتماعی وظایف و حقوق مردم نسبت به هم و نسبت به جامعه است. طبیعی است که برای ایجاد هر جامعه باید یک سری قوانین و مقررات وضع شود.
وی ادامه داد: دین اسلام هم برای ساماندهی زندگی بشر، که هم نظم وهم ارتباط انسان با دنیا بعد از حیاتش برقرار مد نظر است، نهادها اصطلاحاتی دارد.
حجت‌الاسلام حکمت‌نیا تأکید کرد: یکی از مهم‌ترین این اصطلاحات دو واژه حق‌الله و حق‌الناس است، این اصطلاحات شامل جنبه‌های اخلاق، حقوقی دنیوی و اخروی و حتی سیاسی و اقتصادی است و محوریت زندگی اجتماعی امروز در تمام جوامع انسانی بر پایه همین دو اصل می‌باشد.
وی تصریح کرد: نکته اینجاست که در اسلام معنی و محوریت بیشتری شامل اصل حق‌الناس می‌شود، به این دلیل که ما معتقد هستیم مرگ پایان حیات و تکامل انسان نیست.
در ادامه برنامه حجت‌الاسلام ناصر قربان‌نیا دیگر کارشناس برنامه دراین‌باره اضافه کرد: قدمت واژه و نهاد حق به قدمت حیات انسان‌ها است و باید دانست که از زمانی که جامعه ایجاد شد، حق حقوق مردم افزایش پیدا کرد و طبیعتا ما به قواعد حقوقی در جامعه نیازمندیم چراکه جامعه به نظم نیاز دارد.
این کارشناس رادیو معارف تصریح کرد لاجرم باید یک نظامی در جامعه باشد تا حدود حقوق تکالیف مردم را مشخص کند و اگر کسی به‌حقوق دیگران تجاوز کرد در راستای احقاق حق مظلوم فعالیتی صورت بپذیرد، بنابراین نمی‌توان نظام اجتماعی و حقوقی را بدون آنکه حق و تکلیف در آن تعریف‌شده باشد، تصور نمود.
حجت الاسلام قربان‌نیا ادامه داد: برخی مدعی‌اند حق یکی از پدیده‌های دنیای مدرن است و گاهی در آثار غربی می‌بینیم که حق تا آغاز قرن 14 میلادی مفهوم شناخته‌شده‌ای نبوده است. برای بار نخست ویلیام اوکام انگلیسی مفهوم حق را در غرب تفسیر نمود نهایتا در دنیای اسلام نیز وارد شد.
وی تأکید کرد: با نگاه اجمالی به ادبیات دینی و قرآنی می‌توان به نادرستی این سخن رسید. گاهی ممکن است گفته شود تجزیه‌وتحلیل مسائل مربوط به‌حق پدیده‌ای جدید هست؛ اما خود مفهوم ابتدایی حق در عالم اسلام قطعا از ابتدا موردتوجه بوده و در قرآن نهج‌البلاغه و دیگر کتب دینی بارها کلمه حق با تعبیر امروزی بکار رفته.
حجت الاسلام قربان‌نیا گفت: به‌گونه‌ای دیگر می‌توان گفت در تمام ادیان و مکاتب الهی و حتی غیر الهی موضوع عدل مطرح‌شده و مشخص است که عدالت بدون مسأله حق قابل‌تعریف نیست.
وی در ادامه به بحث حق شهروندی و حق مسلمان بر مسلمان و سایر ملل پرداخت و گفت: درواقع تعابیر متعددی در این زمینه به‌کاررفته مانند حقوق بشر که تعبیر هیومن رایس است و یا حقوق شهروندی و یا حقوق ملت که در فصل قانون اساسی به آن اشاره‌شده است.
حجت الاسلام قربان‌نیا ادامه داد: در خصوص حقوق بشر باید گفت، انسان به‌عنوان اینکه یک انسان است، دارای حقوق برابر هست و تمامی سازوکارهایی که در نظام حقوق بشر بین‌الملل دیده‌شده در راستای احقاق همین حقوق است. حقوق ملت و حقوق شهروندی هم همان حقوق بشر است اما در فضایی محدودتر مثلا در حد مردم یک کشور یا شهر است.
کارشناس برنامه فقه پویا ادامه داد: برای تشریح بحث باید گفت کلمه حق به دو صورت مضاف‌الیه می‌پذیرد، گاهی مالک حق به‌حق اضافه می‌شود، مانند حق والدین حق مشتری. در اینجا مشتری صاحب حق وذی‌نفع است و گاهی هم موضوع حق اضافه می‌شود، مانند حق حیات یا حق حزانت، در اینجا حیات و حزانت موضوع حق است.
وی در ادامه به بحث حق‌الناس برگشت و گفت: در حق‌الناس هم به همین‌گونه است. به تعبیر دیگر حق‌الناس برابر است با حق یا امتیازی که مردم از آن بهره می‌برند، اما در مورد حق‌الله این مسئله درست نیست چون خداوند متعال غنی بالذات است.
حجت الاسلام قربان‌نیا تأکید کرد: همین مسئله سبب شده که بعضی حق‌الناس را مسأله‌ای حقوقی بدانند، ولی حق‌الله را از مسائل حقوقی جدا کنند. در این خصوص می‌توان گفت که در حق‌الناس علاوه بر اینکه مردم ذی‌نفع هستند مدیریت حق نیز به دست خود مردم است در حق‌الله نیز گرچه خداوند ذی‌نفع نیست ولی مدیریت حق توسط خود خداوند صورت می‌گیرد.
وی در پایان گفت: و ازآنجاکه در حق‌الله ذی‌نفع ممکن است مردم و یا جامعه باشند خداوند اجرای برخی حقوق را به حکومت واگذار می‌کند و مدیریت و پیگیری حق‌الله در قیامت توسط خداوند صورت می‌گیرد؛ و بازهم باید توجه کرد که در حق‌الله خداوند ذی‌نفع نیست و بازهم مردم و جامعه ذی‌نفع‌اند پس باید گفت وجه مشترک بین حق‌الله و حق‌الناس همان مدیریت پیگیری حق است./998/د101/س