حرکت پرشتاب دشمن را در فضای مجازی کند کنیم

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، فضای مجازی و استفاده از اینترنت یکی از مباحث جنجال برانگیز در جامعه است که موافقان و مخالفانی نیز در بین روشنفکران و متخصصین این حوزه دارد. برای بررسی این موضوع گفت‌وگویی را با حجت‌الاسلام اسلامی عضو هیأت علمی پژوهشکده فقه و حقوق انجام شده است.

به عنوان اولین سؤال لطفا بفرمائید نظر حضرتعالی درباره استفاده از اینترنت و فضای مجازی چیست؟ در خصوص استفاده از اینترنت و ورود به فضای مجازی باید نکاتی را مدنظر داشته باشیم و اصول چهارگانه ای را رعایت کنیم:

1. فضای مجازی فضای بسیار پرمخاطره و آلوده ای است. اگر کسی منکر این قضیه است و می گوید نه فضای مجازی غالبا سالم است باید جای دیگر با او بحث کنیم. بنابراین کلیت فضای مجازی آلوده است.

2. مراقبت در برابر خطرات، شرط زندگی سالم است. بنابراین هر جا خطرات زیاد است باید مراقب باشیم و در مقابل خطرات چاره اندیشی کنیم.

3. سلامت روحی و روانی و ذهنی مهم تر از سلامتی جسم و بدن و مهم تر از تامین نیازهای مادی و جسمی است. این اصل هم مورد توافق همه است که تامین نیازهای روحی نسبت به نیازهای جسمی ارجحیت دارد، زیرا استضعاف فکری خطرناک تر از استضعاف جسمی است.

4. قدرت انتخاب صحیح را نباید از بین برد. یعنی وقتی گزینه های بسیاری روبه روی انسان است و انسان باید گزینه صحیح را انتخاب کند. اگر زمینه انتخاب اشتباه را فراهم کنیم این خطاست . باید زمینه انتخاب صحیح برای افراد ایجاد شود و انتخاب صحیح ملازم نیست با کثرت گزینه ها و این طور نیست که اگر گزینه ها زیادتر باشد بهتر بتواند انتخاب کند. بلکه انتخاب مشکل تر می شود چنانکه در حدیث امیرالمومنین علی (ع) در نهج البلاغه داریم که «اذا کثر الجواب خفی الثواب». بنابراین بازگذاردن راه های انتخاب مختلف در برابر مخاطب کمکی به او برای یک انتخاب درست نمی کند که ما بیاییم و همه راه ها را برای او باز بگزاریم. فرض ما بر این است که باید به نسل جوان و جامعه قدرت انتخاب صحیح را بدهیم نه اینکه قدرت انتخاب صحیح را از او بگیریم.

باید این را اضافه کنم که گزینه های مختلف در برابر افراد گذاشتن کمک به رشد افراد نمی کند. این قضیه مورد مناقشه است و برخی این را قبول ندارند و می گویند وقتی انتخاب زیاد باشد رشد انسان بیشتر است اما نظر بنده این است که مجرد آزاد گذاشتن افراد ملازمه ای با رشد آنها ندارد بلکه باید قدرت انتخاب را سلب نکنیم و در عین حال به انتخاب گزینه صحیح کمک کنیم. اگر مخاطب را گیچ کنیم و در برابر او پاسخ های فراوانی قرار دهیم این فضای باز به ضرر او تمام می شود.

در مسیر استفاده درست از اینترنت و فضای مجازی چه اقداماتی را باید انجام دهیم؟

برای جلوگیری و یا کاهش آسیب های فضای مجازی بر جامعه و مخصوصا نسل جوان، باید اقدامات مختلفی را انجام دهیم که ما به چند مورد آن اشاره می کنیم:

از اقدامات مقابله جویانه دشمن درس بگیریم

1. از اقدامات مقابله جویانه خود دشمن درس بگیریم. در هیچ جای دنیا اینترنت و فضای مجازی آزاد آزاد نیست. همه کشورها برای محافظت از ارزش ها و فرهنگ های خودشان اقداماتی را در جهت محدود کردن اینترنت انجام می دهند و این در همه کشورها انجام می شود و کسی نمی تواند منکر آن شود. همان طور که مرزهای جغرافیایی را با مرزبان ها کنترل می کنند در فضای مجازی هم کنترل می کنند و اگر چیزی با سیاست های انها موافق نباشد آن را محدود می کنند.

هیچ کشوری و هیچ فرهنگی نمی تواند نسبت به دیگران خنثی باشد چون اگر خنثی باشد دیگر فرهنگی وجود ندارد. فرض داشتن فرهنگ این است که با فرهنگ های دیگر تمایز داشته باشد. بنابراین اگر خود غربی ها با گسترش اسلام مقابله می کنند و به اصطلاح خودشان با موج گسترش اسلام و تشیع مقابله می کنند. ما از آنها بیاموزیم و ما هم همان طور رفتار کنیم. اگر چیزی با مبانی آنها سازگار نباشد جلوی او را می بندند و در اینترنت جلوی او را می گیرند، ما هم باید این کار را کنیم و حالا که آنها از فرهنگ خودشان محافظت می کنند چرا اسلام از خودش محافظت نکند.

باید جلوی حرکت سریع دشمن در فضای مجازی گرفته شود

2. اگر نمی توانیم جلوی تهاجم فرهنگی دشمن را بگیریم و نمی توانیم جلوی فساد را بگیریم، لااقل حرکت پرشتاب آنرا کند کنیم. یعنی اگر شی مضری هست که ما نمی توانیم از آن استفاده نکنیم حداقل جلوی پیشرفت آن را بگیریم و آن را محدود کنیم. بنابراین موج فساد که در اینترنت وجود دارد و اکثر اجناسی که در آن وجود دارد فاسد است اگر بتوانیم جلوی آن را بگیریم خوب است ولی اگر نتوانستیم لااقل کندش کنیم.

با یک مثال این موضوع روشن تر می شود، می دانید که امروزه توجه به محیط زیست زیاد است و یکی از دلایل آن این است که چرخه حیات و سیستم زندگی و محیط زیست به هم ریخته و یکی از علت های آن کم شدن پوشش گیاهی است وقتی راه آن را می پرسیم می گویند باید درخت در جلوی این سیل کاشته شود و همین درخت کاری موجب می شود که سرعت سیل کمتر شود و قدرت مقابله ایجاد شود. وقتی در مقابله سیل می توان این کار را انجام داد چطور می گوییم نمی توان در مقابل اینترنت مقابله کرد؟ اگر نمی توانیم جلوی آن را بگیریم لااقل حرکتش را کند کنیم.

 برخی در مسأله ماهواره و اینترنت می گویند چون امکان فیلتر کردن وجود ندارد باید آن را آزاد بگذاریم، این مغالطه است و درست نیست. بلکه باید سرعت ورود آن را کمتر کنیم تا در این فرصت بتوانیم در مقابل آن اقدامات فرهنگی انجام دهیم. در غرب برای مقابله با حملات احتمالی یک نیروی واکنش سریع متشکل از نیروهای زبده نظامی ایجاد شده است، فلسلفه ایجاد این نیروها در غرب این است که می گویند برخی جاها لازم است که شما آنقدر سریع حرکت کنید که قدرت فکر کردن و تصمیم گیری را از دشمن بگیرید و نگذارید حتی دشمن فکر کند که چگونه با شما مقابله کند.

همین سیاست را در فضای مجازی هم پیش گرفته اند و متأسفانه برخی ها در داخل کشور به این قضیه کمک می کنند، در حالی که اگر ما درست فکر کنیم می بینیم که غربی ها در دکترین تهاجمی شان در واقع راهی را پیش گرفته اند که در اصل پیشنهاد قرآن است. اولین کسی که نیروی واکنش سریع ایجاد کرده در اسلام امیرالمومنین علی (ع) است. خداوند در سوره عادیات می فرماید: «وَالْعَادِیَاتِ ضَبْحًا؛ فَالْمُورِیَاتِ قَدْحًا؛ فَالْمُغِیرَاتِ صُبْحًا؛ فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا؛ فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا. (العادیات/5-1)

آنجا حضرت امیر شبانه کمین کرد و قبل از آنکه دشمن آماده دفاع شود حضرت امیر(ع) آنها راغافلگیر کرد. بنابراین این قضیه عقلایی است که شما اگر می خواهید بر دشمن پیروز شوید باید حرکت شما در مقابل او سریع تر باشد، بنابراین سرعت عمل بسیار مهم است. ما در فضای مجازی وقتی کنترلی نداریم و نظارتی نداریم، در واقع داریم به دشمن کمک می کنیم و می گوییم حالا که دشمن زورش زیاد است خوب در را باز کنیم تا او وارد شود. در حالی که ما باید به مقابله با دشمن بپردازیم و از فرهنگ و عقاید خودمان دفاع کنیم.

مشورت با اهل فن و نظر

3. با اهل فن و اهل نظر باید مشورت کرد. مسئولین اجرایی و وزرای مرتبط از اهل نظر باید مشورت بگیرند . باید سوال کنیم که چگونه فناوری های جدید را گسترش دهیم. آیا باید دسترسی های همه افراد به اینترنت یکسان باشد؟ این سوال و سوال های دیگر باید با مراجع تقلید، علما و متخصصین به مشورت گذاشته شود. اگر مسئولی بخواهد راجع به این مسائل سلیقه های شخصی خودش را که وجهه قانونی هم ندارد، اعمال کند. این یک نوع استبداد به رای است و این اشتباه است.

انسجام و هماهنگی بین دستگاه های مرتبط

4. انسجام: نیروهای مرتبط با این قضیه باید با هم هماهنگ باشند و انسجام داشته باشند. مثلا موفقیت وزیر ارتباطات جدای از موفقیت وزیر آموزش و پرورش و جدای از موفقیت وزارت کشور و وزارت دفاع نیست. چون این مجموعه ها همه مانند دست و پا برای بدن هستند که به هم مرتبط هستند. متاسفانه در نظام ما برخی وزارت­خانه ها خودشان را در برخی اقدامات جدا می دانند. در صورتی که وزارت خانه ها باید با همدیگر هماهنگ باشند و با هم همکاری داشته باشند. بنابراین وزارت خانه ها در کارهایی که به بخش های مختلف جامعه مرتبط است باید انسجام داشته باشند.

داشتن مطالعات و تحقیقات علمی

5. داشتن مطالعات علمی: اگر می خواهیم ببینیم چه سیاستی درست است می توانیم این مورد را آزمایش کنیم. مثلا می توانیم ببینیم در کشورهایی که اینترنت آزاد است چه تاثیری بر روی افراد داشته است. یا می توانیم در یک جا اینترنت را محدود کنیم و تاثیر آن را بیینم. مثلا صد جوان رااز نقاط مختلف ایران در سن دبیرستانی ها یا دانشجویان مقطع کارشناسی انتخاب کنیم و روزی 5 ساعت اینترنت پرسرعت در اختیار آنها بگذاریم و به مدت 5 ماه به طور نامحسوس انتخاب آنها را کنترل و بررسی علمی کنیم. خلاصه آزمایش های مختلفی که می توان در این قضیه انجام داد و نتایج آن را بببینیم و براساس آن سیاست های خود را اعمال کنیم.

ما باید ببینیم کاربران در کدام سایت ها بیشتر می روند . آمارهای جهانی نشان می دهد که تقریباً 95% مخاطبین بین 15 تا 25 سال هیچ هدفی از ورود به اینترنت ندارند و برای اوقات فراغت وارد اینترنت می شود. و معمولا هم دنبال چیزهایی می روند که در جامعه محدودیت قانونی دارد. در واقع هر نوع محدودیت قانونی در هرجای دنیا وجود داشته باشد جوان نسبت به آن حریص می شود و می خواهد از روی کنجکاوی آن محدویت را بشکند. حال اگر کسی فکر می کند این آزادی موجب تعالی است پس در جاهای دیگر دنیا که این محدویت ها وجود ندارد چه جوابی دارد. خود غربی ها هم مثلا برای پوشش، حداقلی را در نظر می گیرند و جوان های غربی دنبال جاهایی هستند که همان حداقل هم نباشد. بنابراین فلیتر کردن و محدودسازی اینترنت در همه جای دنیا وجود دارد و مختص به ما نیست.

در نتیجه لازم است با مطالعات علمی بیینیم کاربراین چقدر از اینترنت استفاده درست می کنند. مثلا نویسنده ها چقدر از اینترنت استفاده می کنند. دانشمندان چقدر از اینترنت استفاده می کنند. دانشجویان، دانش آموزان و ... چگونه از اینترنت استفاده می کنند.

جلوگیری از مغالطات در داوری

6. جلوگیری از مغالطات در داوری: اگر می خواهیم اقدام درست انجام دهیم باید جلوی مغالطات را بگیریم. گاهی در تقبیح سانسور، فیلتر و ممیزی طوری صحبت می کنند که دامنه آن ادب و اخلاق را هم می گیرد. خود ادب یک هنجار است که در فرهنگ های مختلف مبانی مختلفی دارد اما در کل هنجار اجتماعی در هر جامعه ای تعریف شده و نوعی مواجهه و برخورد با مردم است که نام آن را ادب گذاشته اند. این نوع برخورد توسط جامعه به فرد تحمیل می شود و در واقع ادب یک نوع سانسور است.

حتی همین اتاق پرو که در لباس فروشی وجود دارد یک نوع سانسور است. و نشان دهنده ادب است. پس نباید در مورد ممیزی و سانسور طوری صحبت کنیم که این طور القاء کنیم که هر نوع سانسوری بد است و هر نوع فیلتری بد است. خیر، باید کنترل و سانسوری در حد قابل قبول وجود داشته باشد. چون اصلش مورد توافق همه است و بحثها درباره نحوه اجرا و کیفیت آن است و روشن است که نظارت و کنترل در جامعه اسلامی نمی تواند خارج از مقررات دینی باشد./907/د101/ی