نقش حوزه در تحقق سیاست‌های کلی علم و فناوری
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مرکز خبر و اطلاع رسانی جامعةالمصطفی، حجت الاسلام مهدی رجائی، معاون پژوهش المصطفی و رییس دبیرخانه حوزوی مرکز الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت با تبیین سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه «علم و فناوری»، گفت: علم و فناوری یکی از بحث‌های مهم و مبنایی در پیشرفت کشور است و از جمله عرصه‌های مهم آن به شمار می‌رود.
معاون پژوهش جامعةالمصطفی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب در منویات خود، چهار عرصه فکر، علم، معنویت و زندگی را برای پیشرفت ذکر کرده‌اند که باید بر آن اهتمام ویژه داشت.
وی به نقش حوزه و روحانیت در تحقق سیاست‌های علم و فناوری اشاره کرد و ابراز داشت: حوزه‌های علمیه جایگاه مناسبی برای تحقق این سیاست‌ها داشته و در محورهای گوناگون آن می‌توانند نقش آفرینی کنند.
محور اول سیاست‌ها
حجت الاسلام رجائی به نقش حوزه‌های علمیه در تحقق محور اول سیاست‌های کلان علم و فناوری شامل «جهاد مستمر علمی با هدف کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان» اشاره کرد و ابراز داشت: اصل جهاد به نگرش و رفتار انسان‌ها بر می‌گردد و با گذشتن از خواسته‌های نفسانی و از خودگذشتگی می‌توان این اصل را در جامعه پیاده کرد و برای تحقق مرجعیت علمی و فناوری در جهان راهی جز حرکت جهادی نداریم.
رییس دبیرخانه حوزوی مرکز الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت ادامه داد: ما در دفاع مقدس بالاترین سطح روحیه جهادی را داشتیم و متأسفانه این روحیه به مرور زمان کم رنگ شد، ولی خوشبختانه هم اشخاص و هم فرهنگ آن وجود دارد و باید تلاش کرد آن را در جامعه افزایش داد و تقویت کرد.
مرجعیت علمی حوزه در علوم انسانی اسلامی
معاون پژوهش جامعةالمصطفی با اشاره این‌که بخشی از علوم وجود دارد که حوزه علمیه به صورت مستقیم در آن نقشی نداشته و در کنار آن می‌باشد، گفت: علوم اسلامی و انسانی، از علومی هستند که حوزه مستقیم با آن درگیر بوده و اگر بخواهیم در این دو بُعد به مرجعیت علمی جهانی برسیم، باید تلاش‌های بیشتری صورت بپذیرد.
وی خاطرنشان ساخت: در علوم اسلامی، حوزه‌های علمیه پیشتاز هستند و تا حدودی مرجعیت علمی را نیز کسب کرده‌اند؛ به ویژه جامعةالمصطفی العالمیه که در بُعد بین المللی کارهای بسیاری را انجام داده است؛ البته رقابتی در جهان اسلام وجود دارد که باید برای آن برنامه داشت و در این مسیر تلاش های بسیار کرد.
این کارشناس حوزوی تصریح کرد: از ابعادی که جمهوری اسلامی ایران می تواند در آن به مرجعیت علمی دست پیدا کند، علوم انسانی است که با غنایی که در مباحث اسلامی، شیعی، روش اجتهادی و ... وجود دارد، می توانیم در حوزه علوم انسانی و مباحث نظری تولیدات ارزشمندی داشته باشیم.
توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادی
رییس دبیرخانه حوزوی مرکز الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت با اشاره به توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادی در دانشگاه های کشور، یادآور شد: امروز ما پیشرفت خوبی در این زمینه داشته و با روحیه جهادی که در دانشجویان شاهد هستیم، دور از دسترس نیست که به این افق مد نظر مقام معظم رهبری برسیم.
ضرورت دستیابی به علوم و فناوری‌های پیشرفته
وی «دستیابی به علوم و فناوری های پیشرفته با سیاستگذاری و برنامه ریزی ویژه» را یکی از بندهای محور اول سیاست‌های کلی علم و فناوری اعلام کرد و ادامه داد: ما در حوزه فناوری از پتانسیل و ظرفیت خوبی برخوردار هستیم و می توانیم به این مرجعیت دست پیدا کنیم که لازمه آن انجام برخی از کارهاست.
حجت الاسلام رجائی با اشاره به ارتباط میان فناوری و ارزش‌ها، افزود: معتقدیم که ارزش‌ها می‌تواند بر عرصه فناوری تأثیرگذار باشد و لازمه تحقق آن این است که اشخاصی که در این عرصه فعالیت می‌کنند، اطلاعات خود را افزایش داده و حوزه‌های علمیه نیز می‌تواند با ارتباط با مراکز دست اندرکار این ارزش‌ها را عرضه کرده و ظرفیت‌ها را بالاتر ببرد.
محور دوم سیاست های ابلاغی
معاون پژوهش جامعةالمصطفی «بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور به منظور دستیابی به اهداف سند چشم انداز و شکوفایی علمی» را دومین محور سیاست های کلی علم و فناوری ذکر کرد و بیان داشت: حوزه های علمیه برای تحقق این سیاست، باید با تشکیل کمیسیون های مختلف، به تبیین ساختارهای آموزشی و پژوهشی خود پرداخته تا بتوانند با شناخت مشکلات موجود، آن را برطرف نمایند.
اصلاح نظام پذیرش دانشجو
این کارشناس حوزوی به موضوع «اصلاح نظام پذیرش دانشجو و توجه ویژه به استعداد و علاقمندی دانشجویان در انتخاب رشته و افزایش ورود دانشجویان به دوره های تحصیلات تکمیلی» به عنوان یکی از از بندهای محور دوم سیاست های کلان علم و فناوری اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: امروز حوزه علمیه در سه مقطع سیکل، دیپلم و سطوح بالاتر طلبه می پذیرد که باید هر سه مقطع را داشته باشیم؛ اما پذیرش در سطح سیکل باید با شرایط ویژه و دروس تکمیلی باشد تا بتوان طلابی را تربیت کرد که بتوانند پاسخگوی نیازهای روز جامعه باشند.
رییس دبیرخانه حوزوی مرکز الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت ادامه داد: طلاب مقطع سیکل باید در کنار دروس اصلی حوزه، دروسی همچون ریاضی، آمار، ادبیات فارسی و زبان دوم را فرا بگیرند تا طلبه ای تحویل جامعه داده شود که مثمر ثمر بوده و کارایی بهتری داشته باشد.
وی با اشاره به نقاط قوت جذب طلاب در مقطع سیکل، یادآور شد: کشف استعدادهای برتر و اثرگذاری بهتر تربیتی بر روی طلابی که با مدرک سیکل وارد حوزه شده اند، از نقاط قوت به حساب می آید و البته باید به این نقاط، این مسئله را نیز اضافه کرد که طلبه ای که در سن 15 سالگی وارد حوزه شود، در سن بهتری می تواند در جامعه حضور پیدا کرده و خدمات داشته باشد.
لزوم طراحی نقشه جامع
حجت الاسلام رجائی به موضوع علاقمندی طلاب در انتخاب رشته تحصیلی اشاره و تصریح کرد: حوزه های علمیه در این زمینه باید ساماندهی مدیریتی داشته و نقشه جامعی را طراحی کنند تا طلاب بتوانند در رشته تحصیلی مورد علاقه تحصیل کنند و البته امکانات آن نیز باید با این ساماندهی مدیریتی مهیا شود.
معاون پژوهش جامعةالمصطفی ادامه داد: امروز مسیحیت با روش پزشکی توانسته ورود بسیاری در مردم پیدا کند؛ چراکه تمام مباحث فقط عقلی و استنباطی نیست؛ بلکه با موارد عاطفی نیز می توان مخاطب خود را جذب کرد و مسیحیت با این روش توانسته مخاطبین بسیاری برای خود داشته باشد.
ساماندهی نظام ملی آمار و اطلاعات علمی
رییس دبیرخانه حوزوی مرکز الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت با اشاره به این‌که «ساماندهی نظام ملی آمار و اطلاعات علمی، پژوهشی و فناوری جامع و کارآمد» را از دیگر بندهای دومین محور سیاست‌های کلی ابلاغی علم و فناوری است، ابراز داشت: امروز فعالیت‌های مناسبی در حوزه‌های علمیه در این زمینه صورت پذیرفته، اما هنوز از ایده آل‌های موجود عقب بوده و نیازمند زیرساخت‌های مناسب هستیم.
لزوم افزایش بودجه تحقیق و پژوهش
عضو هیأت علمی جامعةالمصطفی، «افزایش بودجه تحقیق و پژوهش به حداقل 4 درصد تولید ناخالص داخلی تا پایان سال 1404 با تاکید بر مصرف بهینه منابع و ارتقاء بهره وری» را آخرین بند محور دوم سیاست‌های علم و فناوری ذکر کرد و با بیان این مطلب که امروزه بودجه تحقیق و پژوهش در کشور زیر 2 درصد تولید ناخالص داخلی است، گفت: حوزه های علمیه باید به موضوع پژوهش اهتمام ویژه ای داشته باشند و از آسیب هایی که گریبانگیر ما شده است، موازی کاری، عدم مدیریت واحد در حوزه پژوهش، کثرت مؤسسات پژوهشی و عدم تقسیم درست کارها می باشد.
حجت الاسلام رجائی تأکید کرد: دولت باید سهم حوزه‌های علمیه را از تولید ناخالص داخلی مشخص کند تا بتوان در این زمینه فعالیت‌های بهتری داشت.
محور سوم سیاست‌ها
وی با تأکید بر لزوم همکاری حوزه‌های علمیه و دانشگاه برای تحقق محور سوم سیاست های ابلاغی رهبر معظم انقلاب تحت عنوان «حاکمیت مبانی، ارزش‌ها، اخلاق و موازین اسلامی در نظام آموزش عالی، تحقیقات و فناوری و تحقق دانشگاه اسلامی»، به نقش کلیدی حوزه و روحانیت در تحقق این سیاست اشاره کرد وخاطرنشان ساخت: برای تحقق این محور باید مسؤولان دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه با یکدیگر تعامل داشته باشند تا بتوان ارزش‌ها، اخلاق و موازین اسلامی را در نظام آموزش عالی و دانشگاهی اسلامی نهادینه کنند.
محور چهارم سیاست های ابلاغی
رییس دبیرخانه حوزوی مرکز الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت، چهارمین محور سیاست های علم و فناوری با موضوع «تقویت عزم ملی و افزایش درک اجتماعی نسبت به اهمیت توسعه علم و فناوری» را مورد توجه قرار داد و گفت: فرهنگ سازی مهم‌ترین راه برای تحقق محور چهارم سیاست های علم و فناوری است.
این کارشناس حوزوی در تکمیل سخنان خود خاطرنشان کرد: امروزه درک اجتماعی نسبت به استفاده از علم کم است و در این راستا می توان به رتبه پایین سرانه مطالعه در کشور اشاره کرد که نشان دهنده این است که جامعه به یافته ها و علوم روز احساس نیاز کمی دارند.
اهمیت تشکیل کرسی‌های نظریه پردازی
معاون پژوهش جامعة المصطفی با بررسی یکی از بندهای محور چهارم سیاست های علم و فناوری با موضوع «تشکیل کرسی‌های نظریه پردازی و تقویت فرهنگ کسب و کار دانش بنیان و تبادل آراءو تضارب افکار و آزاداندیشی»، در توضیح این بند از سیاست ها افزود: نظریه پردازی در کنار کاربردی کردن علوم موضوعیت دارد و اگر طلاب ما با مسئله ای مواجه نشوند، برای حل آن نظریه نمی دهند و علت کمبود نظریه این است که با علوم، کاربردی برخورد نمی کنند و در نتیجه نظریه ای نیز ارائه نمی شود.
حجت الاسلام رجائی افزود: به عنوان مثال در کشور مشکلات بسیاری وجود دارد که طلاب می توانند با دریافت مسئله، نظریه ای برای حل آن ارائه کنند و نکته مهم این است که نگاه حوزه های علمیه باید به علم نافع و کاربردی باشد و اگر به دنبال کاربرد برویم، با مسئله مواجه شده و در نتیجه ناچار می‌شویم نظریه ارائه دهیم.
ضرورت احیای تاریخ علمی و فرهنگی
وی با اشاره به این که یکی از بندهای محور چهارم سیاست های ابلاغی غلم و فناوری به موضوع مهم " احیاء تاریخ علمی و فرهنگی مسلمانان و ایران و الگوسازی از مفاخر و چهره‌های موفق عرصه علم و فناوری" اختصاص دارد، بر لزوم اضافه کردن برخی دورس موردنیاز و کاربردی به نظام آموزشی حوزه تاکید کرد و گفت: امروز متأسفانه طلاب شناخت کمی از فقهای برجسته خود دارند و باید کتابی با موضوع تاریخ فقهای بزرگ علمی تدوین و در دروس طلاب گنجانده شود تا آنان بتوانند به تأسی از بزرگان خود تحصیل را ادامه دهند.
موضوع محور پنجم
معاون پژوهش المصطفی، محور پنجم سیاست‌های کلی علم و فناوری را با عنوان «ایجاد تحول در ارتباط میان نظام آموزش عالی، تحقیقات و فناوری با سایر بخش‌ها» اعلام کرد و اظهار داشت: اگر علم و فناوری با زندگی پیوند بخورد، موجب ارتقای سطح مادی و معنوی جامعه شده و در نتیجه می‌توان جامعه‌ای ایده آل تر داشت.
رییس دبیرخانه حوزوی مرکز الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت تصریح کرد: از جمله راه‌های تحقق محور پنجم سیاست‌های ابلاغی، تحکیم و تعمیق پیوند میان حوزه و دانشگاه است که باید در این زمینه رویکردهای جدیدی را پیاده کنیم تا بتوانیم از این رابطه دستاوردهای جدید و نو داشته باشیم.
محور ششم سیاست‌ها
وی با بررسی ششمین و آخرین محور سیاست های کلی علم و فناوری با موضوع «گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه ای و جهانی به ویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور»، به تجربیات جامعه المصطفی در این زمینه اشاره کرد و گفت: المصطفی خوشبختانه تجربه نسبتا موفقی در این زمینه داشته و می تواند در توسعه دانشگاه های اسلامی در برخی از کشورها نقش بسیار مهمی ایفا کند و با تأسیس این دانشگاه ها می توان نفوذ علمی بهتر و تأثیرگذار داشت.
تأثیر سیاست ها در تحقق الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت
حجت‌الاسلام رجائی همچنین با اشاره به تأثیر سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب در حوزه «علم و فناوری» در تحقق الگوی ایرانی - اسلامی پیشرفت، یادآور شد: ما در این سیاست ها، برنامه ها، شاخص ها و موارد متعدد دیگری داریم که می تواند سرمشق خوبی برای الگوی ایرانی - اسلامی پیشرفت باشد.
رییس دبیرخانه حوزوی مرکز الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در پایان تأکید کرد: الگوی پایه پیشرفت ما در این موضوع، همین سیاست های ابلاغی رهبر معظم انقلاب است./907/د101/ی