عدالت اجتماعی از دیدگاه اختیارگرایان بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، چهارمین جلسه از  سلسله ‌نشست‌های علمی انجمن اقتصادی حوزه علمیه قم با عنوان «نقد و بررسی عدالت اجتماعی از دیدگاه اختیارگرایان» با حضور حجت‌الاسلام سید هادی عربی، پژوهشگر حوزه اقتصاد اسلامی به عنوان ارائه دهنده مقاله و حجت‌الاسلام علیرضا لشکری به عنوان ناقد نظریه فوق، در سالن همایش‌های انجمن علمی حوزه علمیه قم برگزار شد.

حجت‌الاسلام عربی نظریه‌پرداز و ارائه دهنده مقاله در این جلسه مکتب‌های لیبرالیسم در حوزه اقتصاد را به لیبرالیسم راست، لیبرالیسم چپ یا اختیارگرایان و لیبرالیسم سوسیالیسمی تقسیم کرد و گفت: طرفداران لیبرالیسم مخالف هرگونه قانون و نظم در حوزه اقتصاد و توزیع درآمد برابر هستند.

این پژوهشگر حوزه اقتصاد اسلامی اظهار کرد: لیبرالیسم راست فعالیت و نظریات خود را در آمریکا گسترش می‌دهد و این مکتب در حقیقت بازگشتی به عقاید و نظریات قرن بیستم این مکتب دارند و قائل به لیبرالیسم سنتی و کلاسیک هستند.

وی در ادامه به نقد و بررسی مکتب اختیارگرایان پرداخت و ابراز داشت: «فریدریش آوگوست فون هایک» اقتصاددان و فیلسوف سیاسی معاصر و از نظریه‌پردازان مکتب اختیارگرایان است، وی قائل به وجود بازار آزاد و مخالف نظریه سوسیالیسم در اقتصاد شناخته می‌شود.

حجت‌الاسلام عربی بیان کرد: «هایک» بیش از سی کتاب و 200 مقاله و سخنرانی در مخالفت با اقتصاد سوسیالیستی دارد، وی در سراسر جهان به‌عنوان قهرمان بازار آزاد و مخالف دخالت دولت در اقتصاد شناخته می‌شود.

پژوهشگر حوزه اقتصاد اسلامی به تبیین نظریات «آوگوست فون هایک» پرداخت و گفت: «هایک» مخالف هرگونه قانون و اصلی در توزیع درآمد برای اشخاص در حوزه اقتصادی است و با این نظریه که هر فردی به اندازه ظرفیت، کارکرد، تلاش، شایستگی‌اش درآمد کسب می‌کند، مخالف است.

وی با بیان این که «هایک» ارائه قانون در جامعه را مخالف آزادی اشخاص می‌داند، تصریح کرد: این نظریه پرداز غربی قائل است که ارایه  الگوی و برنامه برای توزیع درآمد در جامعه سبب می‌شود که دولت به سازمان و نهادی کوچکی تبدیل شود و اداره کشور با چنین الگویی غیر ممکن است.

حجت‌الاسلام عربی ابراز داشت: «هایک» بدبینی شدید به دولت دارند و قائل است که دولت یک نهاد اجتماعی است که در فعالیت‌های حوزه اقتصادی اهداف و منافع سیاسی را جست‌وجو می‌کند؛ بنابراین ایجاد فرصت‌های برابری در حوزه اقتصاد از سوی دولت غیرممکن می‌داند.

پژوهشگر حوزه اقتصاد اسلامی اظهار کرد: «هایک» به این نظریه اعتقاد دارد که اگر فرصت توزیع درآمد برابر در جامعه به دولت داده شود لابی‌ها و گروه‌های خاصی در کشور به وجود می‌آید که از امکانات دولتی برای منافع شخصی خود استفاده می‌کنند و این امر سبب اختلاس و بهره‌وری شخصی از منابع عمومی و دولتی می‌شود.

وی بیان کرد: این نظریه‌پرداز غربی گفته است که اگر قائل به توزیع برابر درآمد در حوزه اقتصاد شویم، افراد بر اساس شایستگی اخلاقی‌شان کسب درآمد یا به جهت شایستگی عملی پاداش و مزد می‌گیرند، که در هر دو صورت توزیع درآمد استدلال منطقی و عقلانی  ندارد؛ زیرا در صورت اول اشخاص دارای اختیار خود هستند و یک جامعه که بر مبنای اقتصاد آزاد شکل گرفته است، نمی‌تواند بر مبنای اخلاق به کسی پاداش دهد؛ در صورت دوم هم شایستگی عملی افراد غیر قابل تشخیص است و ارزیابی مناسب برای آگاهی از آن وجود ندارد.

حجت‌الاسلام عربی تصریح کرد: اگر توزیع در جامعه بر مبنای شایستگی عملی و اخلاقی باشد، تحمل این جامعه برای محرومان و فقران غیر ممکن است زیرا وضعیت اقتصادی آن‌ها به خاطر عدم شایستگی اخلاقی یا به جهت نبود استعداد و توانایی عملی است و انگیزه کاری افراد کاهش می‌یابد،  بنابراین اگر جامعه بر مبنای اقتصاد آزاد باشد، چنین احساس حقارتی میان محرومان از بین می‌رود و طبق این مبنای جامعه، هر قدر نفع و سود اقتصادی از اشخاص ببرد پاداش و مزد به آن‌ها می‌دهد.

وی با بیان این که «هایک» تحقق عدالت اجتماعی در جامعه را سرابی  بیش نمی­داند، گفت: این نظریه‌پرداز غربی عدالت را وصف رفتار شخصی و اراده افراد می‌داند و  قایل به این است که  دولت‌ها فقط می‌توانند قواعد سلبی را برای جلوگیری از وقوع جرائم تصویب کنند.

این پژوهشگر حوزه اقتصاد اسلامی ابراز کرد: بر اساس نظریه «هایک» فقر و ثروت افراد  طبق قراردادهای بازار شکل گرفته است و نهاد‌های اجتماعی و دولت‌ها نمی‌تواند عدالت اجتماعی برای مردم به ارمغان بیاورند.

حجت‌الاسلام عربی اظهار کرد: بر اساس نظریه «هایک» برقرار کردن نظم و انضباط در بازاری‌های موجود از سوی نهادها و دولت‌ها معنایی ندارد و هیچ سازمانی، نهاد اجتماعی، اندیشمند و پژوهشگری نمی‌تواند عدالت اجتماعی را در بازار و جامعه طراحی و برنامه‌ریزی کند؛ و بازارهای اقتصادی طبق تجربه‌های بشری و خودجوش به پیشرفت و تکامل دست یافته است.

در بخش دیگری از این نشست، حجت‌الاسلام لشکری ناقد نظریه «نقد و بررسی از دیدگاه اختیارگرایان» در نقد سخنان حجت‌الاسلام عربی گفت: این پژوهشگر حوزوی تاریخچه و گزارشی از مکتب اختیارگرایان ارائه کرده است و مناسب بود تحلیل فلسفی و بررسی استدلالی نظریه مکتب اختیارگرایان بیان می شد.

وی با بیان این که نظریات «هایک» مشابه اعتقادات «آزادی انگلیسی» است، گفت: براساس «آزادی انگلیسی» انسان‌ها آزاد  هستند ولی پایبندی خاصی به روش‌ها و شیوه‌های سنتی دارند و مخالفت و تغییر با این روش‌ها را جایز نمی‌دانند.

حجت‌الاسلام لشکری  اعتقادات «آزادی انگلیسی» را مخالف نظریات «آزادی فرانسوی» دانست و بیان کرد: «آزادی فرانسوی» قائل به آزادی مطلق انسان‌ها است و در هر زمانی می‌توان قوانین و روش‌های سنتی را تغییر داد.

ناقد این جلسه ابراز کرد: برخلاف نظر این پژوهشگر حوزوی «هایک» قائل به عقل انسانی در رشد و توسعه بازارها اقتصادی است، زیرا طبق نظریه «هایک» بازارها در طول تاریخ به تکامل خود رسیده‌اند و به طور قطع افرادی در تاریخ بودند که بازارها به وجود آورده‌اند و سبب پیشرفت این بازارها شده‌اند./998/پ201/س