اسلام برای تعلیم و تعلم استاندارد دارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، عبدالرحیم گواهی رییس گروه آینده نگری علم و فناوری فرهنگسان علوم امروز بعد از ظهر در نخستین همایش استاندارد آموزش و آموزش استاندارد در چرخه آموزش کشور که در فرهنگستان علوم برگزار شد، با اشاره به ملاحظاتی پیرامون استاندارد از منظر اسلامی گفت: آموزش نیز مانند سایر مفاهیم، محصولات، و مقولات بشری چیزی است که می توان در مورد آن به وجود «استاندارد» درباره آن قائل شد، معلوم نیست واژه استاندارد در اینجا در مقام یک صفت است؟ یعنی در کنار« آموزش خوب یا آموزش بد » و غیره چیزی هم به نام «آموزش استاندارد» و در مقابلش نیز «آموزش غیر استاندارد» داریم.

وی با اشاره به دلیل انتخاب موضوع و هدف بحث، عنوان کرد: وجود اظهار نظرهایی درباره جدایی مطالب علمی از مباحث دینی چنانکه گویی بین علم و دین تعارض و تباینی ماهوی وجود دارد! همه تلاش و مقصد ما هم در اینجا این است که بگوییم اصلاً چنین مرزبندی وجود ندارد و علم و دین هیچ حد و مرز تمایز آمیزی با یکدیگر ندارند چه رسد به تباین و تنافر و تضاد و تزاحم و تقابل.

رییس گروه آینده علم‌نگری و فناوری فرهنگستان علوم با اشاره به برخی تاملات و ملاحظات در باره «استاندارد» و آموزش و سایر مسائل پیرامون، اظهار داشت:  اساساً نحوه نگرش و جهان بینی افراد نسبت به هرچیزی یک امر پیشینی است که قبل از شروع انسان به اندیشه و تأمل، و تجربه و علم آموزی، نسبت به چیزی وجود دارد، هرچند که پس از هر تأمل و تجربه علمی نیز به نحوی پسینی تقویت یا تضعیف می شود.

گواهی گفت: نباید بی‌دلیل از تعابیری نظیر علم دینی در برابر علم سکولار یا روانشناسی اسلامی در برابر روانشناسی فیزیکال و غیره وحشت داشت و در برابر آنها جبهه‌گیری کرد، علم دینی مجموعه اصول و پرنسیپ‌ها و قوانین و مقررات و ضوابط و فرمول هایی است که از ذهن یک آدم دیندار، خداباور و الهی در مواجهه با عالم و آدم برون می تراود و علم سکولار مادی ماتریالیستی، اومانیستی و غیره نیز علمی است که از ذهن افرادی با آن گرایشات دیگر در مواجهه با طبیعت و قوا و عناصر طبیعی برون می تراود.

رییس گروه آینده‌نگری علم و فناوری فرهنگستان علوم اظهار داشت: از آن جایی که استاندارد امری غیرتکوینی و غیر تشریعی است، لذا خداوند تبارک و تعالی ایجاد و پالایش آن را  برعهده عقل و شعور، و شور و مشورت، و تدبیر و تفکر، و اندیشه و تدبر، و نظم و محاسبه و مراقبه بشری قرار داده است.

گواهی بیان داشت: هرچند علی الظاهر «استاندارد» ناظر به سعی و کوشش، کار و تولید فکری، جسمی، مادی، صنعتی و غیره بشری است، اما ما در امور عبادی مثل نماز و روزه و حج و غیره نیز نظم و مقررات و ضابطه و الگومندی‌های خاص خود را داریم بنابراین نمی‌توان گفت ضابطه و استاندارد صرفاً ناظر به امور مادی زندگی انسان است و ابعاد و جوانب معنو ی آن را در بر نمی‌گیرد.

وی ابراز کرد: اگر استاندارد را به طور کلی منوط و مربوط به کار انسان اعم از کار و تولید جسمی و یا روحی، مادی و یا معنوی بدانیم، شایسته است متذکر شویم که مقوله کار در اسلام، و انجام مسؤولانه، درست، ضابطه مند، و منطبق با شرایط و قرارداد تعهد شده و امضا شده بین کارگر و کارفرما، نه تنها در عرف جامعه اسلامی، بلکه در شرع مقدس اسلام و فقه اسلامی- شیعی نیز مورد تاکید فراوان قرار گرفته است.

رییس گروه آینده‌نگری علم و فناوری فرهنگستان علوم عنوان کرد: اگر چنانچه بپذیریم استاندارد سازی و تحویل جنس استاندارد عبارت است از تلاش برای ایجاد، تولید و تحویل یک محصول سالم، بی‌عیب و نقص، کارآمد، ماندگار، مفید و از هر جهت کامل، در برابر دریافت بها یا کارمزد توافق و ارایه شده، شاید این نزدیکترین تعبیر و معنا به آیه قرآنی « ولا تبخسوا الناس اشیائهم» بوده باشد. در آیه‌ای دیگر خداوند می‌فرماید که اشیاء  اعم از کار و کالای مردم را از ارزش نیندازید.

گواهی طرح این سوال که اساساً مگر عدم رعایت استاندارد نوعی کم فروشی نیست؟ گفت: آیات دیگری مانند «اوفوا بالعقود: مائده 1»، « اوفوا الکلیل و المیزان بالقسط: انعام152»  و « وزنوا بالقسطاس المستقیم: اسرا 35» و بالاخره همه آیاتی که در مورد رعایت کامل‌فروشی و اجتناب از کم‌فروشی به مردم حرف دارند مستقیم و غیر مستقیم به این مطلب می‌پردازند.

وی در ادامه اظهار داشت: در آداب تعلیم و تربیت، اعم از اینکه تعلیم چه چیزی بوده باشد، تعلیم و آموزش استاندارد و یا غیر آن، نیز اسلام سخنان نغز جامعی دارد که باید به کتب مربوط از جمله آداب تعلیم و تعلم در اسلام، دکتر محمد باقر حجتی مراجعه کرد.

رییس گروه آینده‌نگری علم و فناوری فرهنگستان علوم بیان داشت: در فقه معتدل و متین، به غایت مدون، و بی‌نهایت مبسوط و گسترده اسلامی نیز قواعد فقهی متعددی ناظر به جنس و کالا و محصول بین طرفین معامله می‌باشد که بعضی از آنها، از قبیل قاعده «لاضرر»، «خیارغبن»، اجتناب از «غش در معاملات» و غیره حتی به گوش ما افراد غیر اهل فن هم خورده است.

گواهی با اشاره به این نکته که قانون تکامل و انتخاب اصلح نیز، البته به صورت دیگری، در بحث استاندارد مطرح است، عنوان کرد: این خوب تر و بهتر شدن دائمی نیز ما را به یاد کثرت استعمال واژه «خیر» به معنای خوب و خوب‌تر در فرهنگ و معارف اسلامی می‌اندازد که دائماً ما را به سمت و سوی عمل بهتر، تفکر بهتر، عبادت بهتر، و هرچیز بهتر دیگر هدایت می‌کند. جالب است که بدانید واژه «خیر» که می‌تواند بن  مایه  تفکر«استاندارد» قرار گیرد که حدود 160-150 بار در قرآن کریم آمده است.

وی گفت: یکی از دلایل پیشرفت خیره‌کننده ژاپن در سال‌های پس از جنگ دوم جهانی همین رعایت استاندارد بالای تولید و در نتیجه تولید و عرضه یک عده از بهترین و با کیفیت ترین محصولات جهان بوده است، در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است که  خدا رحمت کند کسی را که وقتی چیزی می‌سازد آن را محکم بسازد.

رییس گروه آینده‌نگری علم و فناوری فرهنگستان علوم  در پایان خاطرنشان کرد: همه آنچه گفتیم نه از باب این بود که مثل بعضی ها با ارائه تفسیری ناپخته از «ولا رطب ولا یابس الا فی کتاب مبین: هیچ تر و خشکی نیست که در در کتاب مبین الهی نیست» تلاش کنیم تا همه چیز را با هر عذر و بهانه‌ای به دین بچسبانیم، بلکه صرفاً بدین خاطر بود که بگوییم از آن طرف پشت‌بام افتادن و جدایی کامل و تمام عیار بین علم و دین ایجاد کردن هم خیلی درست نیست./807/پ202/ب4