دعوت انبیا برپایه بصیرت و معرفت است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام محمد جواد نظافت روز گذشته در مراسم سوگواری در مؤسسه علمی ـ تحقیقی مکتب نرجس (ع) مشهد به بیان انواع معرفت پرداخت و اظهار کرد: معرفت به دو دسته تقسیم بندی می شود؛ دسته اول معرفت سطحی و رو بنایی است و دسته دوم معرفت عمیق، بنیادین و اساسی. معرفت بنیادین حرکت ساز و شورآفرین است. معرفت ها شامل معرفت النفس (خویشتن شناسی)، معرفه الله، معرفه النبی، معرفت دنیا و فرجام شناسی، که مباحث کلیدی و اساسی است و اگر انسان نسبت به آنها ضعف معرفتی داشته باشد دچار چالش اساسی می شود.

وی در ادامه مبحث معرفت به شناساندن مهم ترین معرفت پرداخت و گفت: «معرفت النفس انفع المعارف»، خویشتن شناسی مهم ترین معرفت است، سود این معرفت از معارف دیگر بیشتر است. معرفت النفس موجب معرفت الله می شود و معرفت الله منجر به شناخت پیامبر می شود. شناخت پیامبر نیز منجر به شناخت ولی می گردد. خودمان را بشناسیم از این طریق به خدا، رسول، ولی و بعد قیامت بهتر پی می بریم. ابعاد خودشناسی؛ سرمایه شناسی و آسیب شناسی است. سرمایه شناسی یعنی استعداد ها و ظرفیت های خدا داده بیشتر از حیوانات است. آسیب شناسی به معنی ضعف ها و بیماری های روحی انسان است.

مهم ترین سرمایه ی انسان عقل است

استاد حوزه علمیه، بزرگترین ثروت انسان را عقل دانست و تصریح کرد: حکمت 38 در نهج البلاغه، امام علی (ع) می فرمایند «بزرگترین و بی نیاز کننده ترین ثروت عقل است.» ثروت های دیگر در پرتو عقل مفید هستند. بعد از عقل، سلامتی و روح بی قرار دیگر ثروت های انسان هستند.

وی در ادامه افزود: دین برپایه عقل است. در روایتی آمده است «خداوند متعال بعد از خلقت آدم، جبرئیل را به سوی آدم فرستاد. جبرئیل به آدم گفت بین دین، عقل و حیا یکی را انتخاب کن و حضرت آدم عقل را انتخاب کرد. جبرئیل به حیا و دین گفت بروید. آنها گفتند ما مأموریم هر جا عقل باشد همان جا باشیم.» کسی که محروم از عقل است نه دین دارد و نه حیا. ممکن است کسی دین داشته باشد ولی حیایش ضعیف باشد یا ممکن است حیا داشته باشد ولی دینش ضعیف باشد ولی کسی که عقل دارد دین و حیا نیز دارد. هیچ ثروتی سودمندتر از عقل نیست.

عقل شمشیر برنده ای در برابر هوس

حجت الاسلام نظافت گفت: عقل شمشیر برنده ای در برابر هوس است. در برابر هوس باید با عقل جنگید. چون خلقت انسان به صورت ترکیبی است، ترکیبی از عقل و شهوت است. بعد نفسانی و بعد ملکوتی، این دو در طول عمر انسان دائم با هم در کشاکش و مبارزه قرار دارند. انبیای عقل را تحریک و شکوفا می کنند، برعکس شیاطین شهوات را تحریک می کنند. از امام صادق (ع) پرسیدند فرشته بهتر است یا انسان؟  فرمودند «اگر کسی عقلش بر شهوت و هوسش غلبه کند از فرشته برتر است. ولی اگر کسی هوس بر عقلش غلبه کند از حیوان پست تر است.» انسان مؤمن بایستی در خلوت، دل شکستگی و اتصال دل از خدا کمک بخواهد تا هوس ها را تحت مدیریت عقل قرار دهد و آن را مدیریت کند. خداوند متعال هوس و شهوت را داد ولی عقل را نیز داده تا هوس را کنترل کند.

وی به جلوه های گوناگون هوس پرداخت و اظهار کرد: هوس گاهی جلوه های پست و گاهی زیبا دارد که هر دو خطرناکند. اگر تعلیم، تعلم و نشر دین خوب است ولی گاهی نشر دین با میل و هوس هماهنگ است. اگر بین دو کار خوب قرار گرفتید باید معیاری برای تصمیم گیری داشته باشید. در هر صنف، جنس و سنی هوس ها متفاوت است و شیطان از راه خودش وارد می شود.

مدیر مدرسه علمیه المهدی (عج) با اشاره به خطبه یک نهج البلاغه بیان کرد: حضرت علی (ع) برای انبیا چند مأموریت قائل شده اند، در ابتدا خدا انبیا را فرستاد تا سرزمین وجود آدم ها را شخم بزند تا عقل مدفون و پنهان انسان را شکوفا کند. عقل به انسان می گوید تو همه چیز را نمی فهمی باید در مقابل خالق تسلیم شوی. تسلیم در برابر رسول نیز باعث شکوفایی عقل می شود. «ای مردم خودتان متولی ادب کردن خودتان باشید.» خود را از عادات زشت برگردانید، از تعصبات، هوسها و عادات زشتی که از دوران کودکی از اجداد و محیط و دوستان گرفته اید برگردانید و گذشته را خراب کنید و از نو بسازید. عقل ها در زیر تعصبات، هوس ها و عادات دفن شده است.

چراغ هدایت عقل ها راهنمایی انبیا است

حجت الاسلام نظافت به خطبه 144 نهج البلاغه اشاره کرد و گفت: امیرالمؤمنین (ع) می فرمایند «کجایند آن عقل هایی که با چراغ هدایت روشن شده اند. چراغ هدایت، راهنمایی انبیاء است.»

وی در ادامه افزود: اگر تغییر نکنیم مرگ خوبی نخواهیم داشت. مرگ یک انتخاب است نه یک تصادف و اتفاق. برای حسینی شدن باید در افکار، حالات و رفتارمان تغییر ایجاد کنیم تا زندگی و مرگ خوبی داشته باشیم. برای این که بدانیم عاقل هستیم یا نه، همین که دانستیم راه گمراهی را از راه رشد تشخیص دهیم یعنی عقل داشتیم و انتخاب کردیم.

مدیر مدرسه علمیه المهدی (عج) به بیان آیه «لا اکراه فی دین، قد تبین الرشد من الغی» پرداخت و گفت: دین جبربردار نیست. دو مسیر در برابر انسان قرار می گیرد، مسیر رشد و مسیر غی. به شهادت آیه ای از سوره اعراف معنای آیه ی «لااکراه» آمده است، انتخاب باید کرد. باید با عقل مسیر حق و باطل را تشخیص داد. اگر فقط خوبی ها را بشناسیم و بدی ها را نشناسیم به بدی گرفتار می شویم. طبق آیه ی قرآن، ما انسان ها را به دو قله هدایت کردیم، قله ی خوبی ها و قله ی بدی ها.

وی در ادامه افزود: عنصر عقل سنجش است، در قیاس مشخص می شود برتری با چیست. در مقایسات ضعف ها و عیب ها مشخص می شود. عقل ناصحی امین است ولی کار نفس کلاه گذاشتن است. اگر از عقل نصیحت بخواهی عقل خیانت نمی کند، عقل خیرخواه است ولی هوس ها گاهی نمی گذارد عقل به درستی عمل کند. عقل با معنویت رابطه مستقیم دارد. طبق خطبه 222 نهج البلاغه حضرت علی (ع) می فرمایند «بنده هایی هستند که خدا با عقل آنها حرف می زند، الهام می کند، اینان اهل ذکرند.» چون ذکر باعث می شود عقل خوبی و بدی را تمیز می دهد. عقل در شناخت محدودیت دارد، نمی تواند نسبت به خدا احاطه کند و احکام فرعی را نمی تواند تشخیص دهد.

زبان و صدر (سینه) نمادهای عقلند

استاد حوزه علمیه مشهد گفت: نخستین نماد عقل زبان است. زبان انسان عاقل پشت دلش است؛ اول فکر می کند و می سنجد بعد حرف می زند. از علامات تمامیت عقل کم حرف زدن است به شرطی که حرف برای گفتن و روی حرف زدن داشته باشد. در خطبه ی 176 نهج البلاغه آمده است «آدمی باید زبانش را در کامش پنهان کند زبان مثل اسب چموشی است که صاحبش را به زمین می زند. ندیدم بنده ای که تقوای سودمند داشته باشد مگر زبانش را نگه دارد.» منافق اول حرف می زند بعد فکر می کند ولی مؤمن ابتدا فکر می کند بعد حرف می زند. عقل ارتباط مستقیم با دین دارد.

وی دومین نماد عقل را صدر (سینه) عاقل دانست و افزود: سینه عاقل مخزن اسرار خودش است. کسی که عاقل است رازش را به کسی نمی گوید. اگر کسی را دوست داری با نرمی و اعتدال با او رفتار کن ممکن است اسرارت را روزی بر سرت بکوبد و دشمنی هایت را کنترل کن اگر زبانت را کنترل نکنی بعد از مدتی که دوست شدی خجالت نکشی.

حجت الاسلام نظافت به نامه 31 نهج البلاغه پرداخت و گفت: امیرمؤمنان (ع) می فرمایند «هر کسی بهتر از دیگران می تواند راز خودش را حفظ کند.» زنان برای مردانشان لباس تقوی باشند و مردان برای همسرانشان. دین فرمان داده با خدا و با امام ( زیارت امام) نجوا کنیم. باید با کسی مشورت کرد که آگاه، امین ، دلسوز و پخته باشد.

وی در پایان اظهار کرد: حرکت امام حسین (ع) حرکت عقلانی بود. حرکت احساسی نبود و عقل به آن فرمان می داد تا برای انسان قابل بهره برداری باشد. معرفت با روضه همراه باشد احساسات غلیان می یابد و با جان عجین می شود. جلسات معرفت در محرم تأثیرگذارتر است چون با احساس همراه شده است./861/201/ب1