پیش نیازهای انتخاب همسر

به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، ازدواج مقطعی مهم و سرنوشت‌ساز در زندگی همه‌ انسان‌هاست و انتخاب همسر نخستین گام برای آغاز آن به شمار می‌رود. با وجود اینکه تاکنون کتاب‌ها، مقالات، سخنرانی‌ها و مستندها و فیلم‌های فراوانی درباره‌ این موضوع مهم عرضه شده است، اما همچنان شاهد مشکلات و نابسامانی‌های فراوانی در این عرصه‌ هستیم. متأسفانه از یک سو آمارها از رشد نرخ طلاق در کشور حکایت می‌کند و از سوی دیگر عوامل گوناگونی، کمرنگ شدن عواطف و سست شدن روابط صمیمانه میان همسران را موجب می‌شود.

 یکی از مهم‌ترین عوامل بروز مشکل و اختلال در زندگی مشترک، بی‌توجهی به اصول و قواعد انتخاب همسر است. امروزه تحت تأثیر شرایط جدید اجتماعی و رشد سرسام‌آور رسانه‌های مجازی نحوه آشنایی همسران و نقطه‌های آغازین شکل‌گیری ازدواج تفاوت‌های زیادی با گذشته دارد.

اغلب جوانان بدون مطالعه، اندیشه‌ورزی و مهیاکردن زمینه‌سازی‌های لازم و مفید برای انتخاب همسر، به ازدواج رو می‌آورند و هیجان ناشی از رابطه را جانشین تفکر و تأمل دقیق و عمیق می‌کنند. روشن است که دیری نمی‌پاید که شعله‌های هیجان فرو می‌نشیند و زن و مرد با شخصیت واقعی یکدیگر و نیازها و انتظارات اصلی خود از ازدواج رو به رو می‌شوند. در این هنگام است که اختلافات، تفاوت‌ها و تضادها سربرمی‌آورند و همه‌ ظرفیت‌های رابطه را در خود فرو می‌برند. از این رو توجه به نگرش‌ها، ارزش‌ها، اصول و قواعد انتخاب همسر می‌تواند به شکل‌گیری زندگی سالم و موفق و پیش‌گیری از بروز تضادها و تفاوت‌های گسترده و عمیق میان همسران کمک کند. در نوشتار حاضر پاره‌ای از ملزومات انتخاب درست، آگاهانه و خردپسندانه انتخاب همسر و پیش‌نیازهای چنین امری تبیین شده است. 

مقدمه

با جرأت می‌توان گفت که مهمترین و سرنوشت‌سازترین مقطع حیات ما، انتخاب همسر و تکوین زندگی مشترک است. بر خلاف دو مقطع مهم دیگر، یعنی تولد و مرگ، که تا حد زیادی بیرون از انتخاب‌ها و اختیارهای ما هستند، ازدواج و گزینش همسر، تا اندازه زیادی تحت تأثیر نگرش‌ها، ارزش‌ها و مهارت‌های ماست. ازدواج سالم و موفق، می‌تواند دریچه‌ای به سوی خوشبختی و آرامش و پویایی شخصیت و زندگی ما باشد؛ همچنانکه ازدواج نادرست و ناسنجیده، ممکن است بسیاری از جنبه‌های مثبت زندگی را دچار اختلال و آسیب کرده و سرنوشت ما را به کلی دگرگون کند. ازدواج، در حقیقت، پیوند خوردن زنجیره‌ای از اهداف، ارزش‌ها، نیازها و خواسته‌هاست که سرنوشت تازه‌ای را برای زن و مرد می‌آفریند و آنان را در مسیری تازه و پرفراز و نشیب وارد می‌کند. بنابراین هرگونه تلاش هدفمند و حکیمانه در پدیدآمدن خردمندانه این امر، موفقیت، رضایتمندی، پویایی و سازند‌گی آن را تضمین خواهد کرد.

شخصیت، زادگاه انتخاب

بدون شک ازدواج، با انتخاب آغاز می شود، امّا این انتخاب، بی‌ریشه و به یک‌باره روی نمی‌دهد. حتی کسانی که ظاهرا با یک نگاه، با چند دقیقه گفتگو، یک تصادف، ... به اصطلاح عاشق شده و دست به انتخاب می‌زنند، انتخابشان ریشه‌دار است. ریشه این انتخاب، در شخصیت آدمی نهفته است و این رفتار در حقیقت میوه درخت وجود و شخصیت ماست.

البته از این نظر، همه رفتارهای ما (چه خوب و چه بد، چه زشت و چه زیبا) ریشه در وجود ما دارند و میوه‌های درخت شخصیت ما به شمار می‌روند. قرآن کریم در تبیین این مسئله مهم چنین می‌فرماید: «قل کل یعمل علی شاکلته فربکم اعلم بمن هو اهدی سبیلا».(اسرا/ 84)

ای پیامبر! بگو: هرکس بر پایه شاکله شخصیتی‌اش رفتار می‌کند و خداوند داناتر است که چه کسی هدایت‌یافته‌تر است.

رفتارهای خوب یا بد، درست یا نادرست، زشت یا زیبا، نشانی از میزان سلامت یا بیماری شخصیت ما دارند. بنابراین کسی که خواهان همسری پاکدامن و دارای اخلاق نیکوست، ابتدا باید خود چنین باشد تا چنان همسری را انتخاب کند. طالب خوبان و خوب‌رویان، باید اخلاق‌های نیک و فضیلت‌های الهی انسانی را بشناسد و برای پیراستن خود از زشتی‌ها و ناراستی‌ها و تحقق زیبایی‌ها و خصلت‌های نیکو، به تکاپو افتد و همتی مردانه از خود نشان دهد. برای رسیدن به چنین سطحی از سلامت و بالندگی شخصیت، نخستین و مهمترین گام، خودشناسی و تفکر در ابعاد مختلف شخصیت خویش است. باید در اهداف زندگی، ارزش‌ها، باورها، نیازهایمان بیندیشیم و در این مسئله با خود صادق و روراست باشیم؛ آنچه که هستیم را صادقانه کشف کرده و ارزیابی کنیم. آنچه که هستیم را با ملاک عقل، دین و اخلاق بسنجیم و اگر کاستی و ناراستی یافتیم، شجاعانه و با همت بلند در راه تغییر آن بکوشیم. انتخاب‌های ما شدیداً متأثر از هدف‌ها، ارزش‌ها و نیازهای ما هستند! چه بدانیم و چه ندانیم، چه بخواهیم و چه نخواهیم انسان‌ها، بطور پنهان و نامحسوس، جذب همگنان و همسانان خود می‌شوند. هرچه باورها، نگرش‌ها، ارزش‌ها، اهداف و خواسته‌های ما، متعالی‌تر، ارزشمندتر و خداپسندانه‌تر باشد، انتخاب‌های ما هم منطقی‌تر، خردمندانه‌تر و متعالی‌تر خواهد بود. کسی که تنها به دنبال ثروت، شهرت و زیبایی‌های ظاهری است، هرگز به دنبال ایمان، اخلاق و فضیلت‌های انسانی نمی‌رود و از چنین افرادی سراغ نمی‌گیرد. در انتخاب همسر تنها به زیبایی ظاهر و مال و ثروت و موقعیت اجتماعی او می‌نگرد و از توجه به مسائل مهم شخصیتی و معنوی او باز می‌ماند.

 نوریان مر نوریان را جاذبند                          ناریان مر ناریان را طالبند

خردورزی و بهره‌جستن از تجربه‌ها، پیش نیاز دیگری که برای انتخابی خوب و رضایتبخش لازم و ضروری است و باید به جد آن را دنبال کرد، استفاده از ظرفیت‌های عقلانی و محیطی برای یافتن فرد مورد نظر است.

در این مرحله: اولاً باید از تمامی خصوصیاتی که دوست دارید در همسر آینده شما وجود داشته باشد، تعریفی روشن و عملیاتی (رفتاری) داشته باشید. مثلا اگر به دنبال همسری پاکدامن و با اخلاق نیک هستید، برای خودتان به روشنی تعریف کنید که مقصودتان از پاکدامنی واخلاق نیک چیست؟ اکتفاکردن به مفاهیم و تعاریف کلی و مبهم، گره‌ای از ذهن شما نمی‌گشاید. مثلاً ممکن است پاکدامنی را به صورت عملیاتی، این گونه تعریف کنیم: زن پاکدامن، زنی است که با مردان نامحرم در چارچوب حلال و حرام شرعی مشخص، معاشرت داشته باشد. البته اینکه چه معاشرت‌هایی حلال و کدام یک حرام است، باید با مراجعه به کارشناسان دینی و کتاب‌های قابل اعتماد فقهی و اخلاقی فهمیده شود.

ثانیاً: از ظرفیت‌های عقلی، علمی و تجربی دیگران، بخصوص مشاوران متخصص در امر ازدواج و خانواده، استفاده کنید و خود را از این امر بی‌نیاز ندانید. خدمات مشاوره پیش از ازدواج در شناخت خود و شناخت مطلوب از کسی که می‌خواهید با او ازدواج کنید، مؤثر و راهگشاست.

امام علی(ع) می‌فرماید: من استقبل وجوه الآراء علم مواقع الخطأ؛ هرکس از اندیشه‌های دیگران استقبال کند، خطاها را بهتر خواهد شناخت! پدر، مادر، برادر، خواهر، دوست ... هرکس به اندازه خود سهمی از تجربه و فهم دارد و می‌تواند برای ما کارگشا و مفید باشد. البته مشورت و مشاورت با دیگران هرگز به معنای سپردن تصمیم به آنها نیست؛ بلکه با استفاده از چنین ظرفیت‌هایی و تأمّل در سخن‌های درست و حکیمانه، خود ما باید بهترین‌ها را انتخاب و براساس آن تصمیمی درست اتخاذ کنیم.

ثالثاً: از افراد عاقل بخواهید که شما را در یافتن خانواده‌ای اصیل و شریف یاری کنند. در جلسات خواستگاری تلاش کنید صادقانه تصویر کاملاً روشن و صریحی از اهداف، ارزش‌ها، انتظارات، نیازها و خصلت‌های شخصیتی خودتان ارائه کرده و از طرف مقابل هم بخواهید این گونه عمل کند؛ از کامل‌گرایی و در پی همسری بدون عیب و نقص‌بودن، بپرهیزید که دست‌کم در این دنیا وجود ندارد؛ مراقب باشید که شخصیت واقعی خودتان را با شخصیت آرمانی اشتباه نکنید. در جلسه خواستگاری باید از آنچه هستید، سخن بگوئید نه از آنچه دوست دارید باشید! هرچند پس از معرفی شخصیت فعلی خودتان، سخن از آرمان‌ها و آرزوها هم پسندیده است.

اطلاعاتی که طرف مقابل از خودش و خانواده‌اش ارائه می‌کند را یادداشت کرده و در فرصتی مناسب و بدون شتاب‌زدگی از منابع مختلفی محک بزنید؛ دوستان صمیمی، هم کلاسی‌ها، همسایه‌ها، خویشان دور و نزدیک، عروس و دامادهای خانواده، منابع خوبی برای راستی آزمایی ادعاها و توصیف‌های فرد از خودش هستند.

دانش‌ها و مهارت‌های زندگی

رفتارهای اجتماعی ما، که اغلب در چارچوب رفتارهای اخلاقی خوب یا بد ظهور می‌کند، همچنانکه ناشی از خصلت‌های شخصیتی و الگوهای فکری- انگیزشی-رفتاری ماست، می‌تواند تحت تأثیر مسائل محیطی و از جمله نوع برخورد و رفتار دیگران باشد. همان‌گونه که می‌توانیم با رفتارهای خوب و انسانی، زمینه رفتارهای خوب را در دیگران تقویت و ریشه‌دار کنیم، ممکن است به سبب رفتارهای بد ما، دیگران نیز با ما بد و ناخوشایند رفتار کنند.

 بنابر این هرکدام از زن و مرد، در محیط خانه اگر طالب رفتار و اخلاق نیک همسر است، باید بداند که بخشی از رفتارهای زیبا و کریمانه همسران، متأثر و برخاسته از رفتارهای مطلوب و سازگارانه طرف مقابل است. همسران با قدرشناسی، مهربانی، گذشت، احترام به همسر و خانواده او، تأمین نیازهای مشروع و معقول همسر، رعایت حقوق او‌،...در حقیقت موجبات بروز رفتارهای نیک را در همسر خود ایجاد می‌کنند. مطالعه، تجربه‌اندوزی و الگوگیری از افراد عاقل و خوش‌اخلاق، آموختن دانش‌ها و مهارت‌های زندگی سالم و به کاربستن آن عامل بسیار مهم در احساس خوشبختی و رضایتمندی از زندگی است. کم نیستند همسرانی که به سبب فقدان یا کمی آگاهی‌ها و مهارت‌های ضروری و مفید زندگی، رابطه‌ خود را دچار تباهی و فروپاشی می‌کنند؛ در حالی که تنها با آموختن اطلاعاتی ساده و به کاربستن مهارت‌هایی آسان، خصوصا مهارت ارتباط مؤثر، می‌توانند به زندگی دلپذیر و مطلوب خویش دست پیدا کنند. انسان باید خود را همواره نیازمند آموختن و تواناترشدن ببیند و از خودرأیی و خودمحوری بپرهیزد. 

دعا، مهم‌ترین حلقه از زنجیره‌ موفقیت

ما انسان‌ها، بر خلاف تصورمان، موجوداتی ضعیف و کم‌دان هستیم. خداوند در قرآن کریم به این امر اشاراتی دارد: «یُرِیدُ اللّهُ أَن یُخَفِّفَ عَنکمْ وَخُلِقَ الإِنسَانُ ضَعِیفًا»؛(نساء / 28)انسان ناتوان آفریده شده است! «وَیَسْأَلُونَک عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَمَا أُوتِیتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِیلاً».(اسرا/ 85 ) از علم و دانش بهره اندکی نصیب برده‌اید! از یک سو، عقل ما، علم ما، تجارب ما، ظرفیت‌های ارادی و رفتاری ما، ... محدود و از دیگر سو، خواسته‌ها، نیازها، عوامل تأثیرگذار بر شخصیت ما، عوامل دست اندرکار جهان پیرامون ما، بسیار فراوان و حتی نامحدودند؛ پس در این جهان نامحدود، با قدرت محدود نمی‌توان حرکت کرد و به آرمان‌های بلند رسید، جز با پیوند خوردن به قدرت و علم نامحدود! دعا، حلقه پیوند موجود محدود و ناتوان به خدای دانا و تواناست.

در کنار همه تلاش‌ها و تکاپوها و مسئولیت‌پذیری‌ها، هرگز نباید خود را خودمختار و بی‌نیاز از رحمت، لطف و دستگیری خداوند بدانیم. باید بدانیم و باور کنیم که مؤثر حقیقی اوست و سر رشته همه امور در دستان توانای او قرار دارد؛ توسل و اتصال به ارواح پاک اولیای الهی نیز در همین زمینه‌ها معنا پیدا می‌کند؛ توسل، حلقه ارتباط ما با خدا است. در روایات فراوانی وارد شده است که هرکس می‌خواهد ازدواج کند دو رکعت نماز بگزارد و پس از آن از خداوند بخواهد که همسری پاک‌دامن و مایه آرامش و خشنودی او نصیبش گرداند.

تکمیل‌کننده زنجیره دعا و خواستن از خداوند، استمداد از ارواح پاک پیامبر و امامان و اولیای الهی(ع) است که ما را در رسیدن به هدف‌های ارزشمند یاری می‌کند؛ در توسل، روح ضعیف و ناتوان ما به مدد ارواح قوی و تأثیرگذار اولیای الهی، حرکت کرده و بر همت، اراده، الهام و خردمندی ما افزوده می‌شود.

درخصوص این موضوع و برای مطالعه بیشتر می‌توان به کتاب‌هایی چون: جوانان و انتخاب همسر، دکتر مظاهری و بهشت خانواده، دکتر حسن مصطفوی مراجعه کرد./998/د101/ف2

منبع: روزنامه کیهان