بررسی علل و عوامل کودتای ترکیه/ آمریکا؛ پشت پرده تمام کودتاهای منطقه

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری رسا، نشست تخصصی «جنبش گولن و کودتای ترکیه» با حضور سید اسدالله اطهری کارشناس ارشد مطالعات استراتژیک خاورمیانه و رحیم رییس نیا استاد تاریخ در محل پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار شد.

سیا عامل کودتای سال 1980 ترکیه بود

در بخش ابتدایی این نشست رحیم رییس نیا با پرداختن به تاریخ کودتاها در ترکیه معاصر، گفت: اصولا در منطقه خاورمیانه امپریالیسم دست به کودتا می زند، برای مثال در سال ۱۹۵۳ در ایران و پس از آن برای چندین نوبت در ترکیه این اتفاق افتاده است.

وی افزود: به طور میانگین از سال ۱۹۶۰ تاکنون هر ۱۰ سال یک بار یک کودتا در ترکیه رخ داده است، برای مثال در سال ۱۹۶۰ اولین کودتا به وقوع پیوست.

استاد تاریخ پیرامون کودتای پست مدرن سال 1980 ترکیه، بیان داشت: در سال ۱۹۸۰ کودتای پست مدرن با تذکر نظامی به نجم الدین اربکان صورت گرفت. از قدرت کنار زدن اربکان در این کودتا بدون خونریزی صورت گرفت.

رییس نیا تصریح کرد: به طور قطع می توان گفت پشت صحنه تمام کودتاها در منطقه آمریکا بوده است، برای مثال در کودتای سال 1980  رئیس سازمان «سیا» گفت؛ که این کودتا را افراد این سازمان شکل دادند.

وی در خصوص نفوذ گولن در کودتای اخیر ترکیه گفت: در طول ۵۰ سال اخیر بیش ترین مراکز دولتی، دانشگاهی، دادگستری، بانکی و مالی تحت نفوذ جماعت گولن قرار گرفته‌اند.

وی پیرامون علل شکست کودتای اخیر در ترکیه نیز گفت: یکی از عواملی که باعث شکست این کودتا شد، این بود که مردم از کودتاهای متعدد به تنگ آمده بودند.

استاد دانشگاه در خصوص اشتباهات حزب عدالت و توسعه، بیان داشت: این حزب برای در قدرت ماندن هر کاری را می کند و در سال ۲۰۱۳ بخشی از فسادهای مالی این گروه نیز آشکار شد.

رییس نیا با پرداختن به گذشته ترکیه، یادآور شد: در سال ۱۹۵۲ ترکیه عضو ناتو شد، به نوعی می توان ترکیه را یکی از بنیانگذاران ناتو نیز نامید. زمینه های کودتاها در ترکیه را نیز می توان در جنبش رهایی بخش این کشور را که در سال ۱۹۲۳ شکل گرفت، پیدا کرد.

آتاتورک مدرنیسم آمرانه را دنبال می‌کرد

وی ادامه داد: در آن زمان یک حرکت نظامی اجتماعی به رهبری آتاتورک صورت گرفت. آتاتورک نوعی از مدرنیسم آمرانه را ایجاد کرد، هرچند برخی از افراد انقلاب سال ۱۹۲۳ را نوعی از کودتا می دانند.

رییس نیا در خصوص اقدامات آتاتورک، گفت: آتاتورک ترکیه که محفلی برای طریقت ها، مذاهب و خانقاه ها بود را یکباره تعطیل کرد و کاری کرد که این گروه ها دست به فعالیت های زیرزمینی بزنند.

وی با پرداختن به تاریخ معاصر ترکیه، بیان داشت: ترکیه تا سال ۱۹۵۰ به صورت تک حزبی اداره می شد اما به دلیل فشارهای منطقه ای و جهانی چند حزب دیگر نیز کار را در دست گرفتند تا آنجایی که حزب دموکرات وارد کار شد.

وی اضافه کرد: هرچند حزب دموکرات نیز پس از به قدرت رسیدن به فلسفه وجودی خود پشت کرده و به سمت دیکتاتوری رفت، تا جایی که در سال ۱۹۶۰ ارتش ترکیه علیه این حزب کودتا کرد. اما برخی از روشنفکران این اتفاق را یک کودتا نمی دانند و آن را حرکتی ضد ارتجاعی می نامند.

استاد تاریخ با بازخوانی ریشه‌های فکری گولن، ابراز داشت: ترکیه عثمانی سرزمین انواع و اقسام طریقت ها بود، جنبش گولن هم ادامه همین راه را دنبال می کند.

استاد دانشگاه یادآور شد: در سال ۱۹۶۰ تفکری از سوی «سعید نورسی» شکل گرفت که علیه آتاتورک و جمهوریت عمل می کرد و حتی در آن زمان رساله ای به نام نور را منتشر کرد و از طریق  شاگردان خود آن را برای مردم تبلیغ کرد.

رییس نیا تأکید کرد: یکی از شاخه های برآمده از جنبش نور شخص فتح الله گولن بود، او از سعید نورسی به عنوان یک مرد آینده ساز و اندیشه ساز نام می بَرَد و از اصطلاحات و افکار وی نیز استفاده می کند. اصولا گولن از مذهب به عنوان یک وسیله برای زمینه سازی جهت ایجاد نظام باب میل خود استفاده می کند.

ترکیه کشور کودتاها است

در بخش دیگری از این نشست سید اسدالله اطهری، گفت: در منطقه خاورمیانه تنها جایی که کودتا شکل نگرفته، اسرائیل است، البته این به آن معنا نیست که اسراییل یک حکومت مشروع در منطقه است. حتی پس از انقلاب اسلامی در ایران نیز کودتاهای مختلفی شکل گرفته اند.

وی در خصوص چرایی وقوع کودتا در یک کشور گفت: اصولا زمانی کودتا در یک کشور رخ می دهد که آن کشور به بن بست سیاسی رسیده باشد.

پژوهشگر ارشد مطالعات استراتژیک خاورمیانه در خصوص ساختار کشور ترکیه، ابراز داشت: ترکیه را می توان یک کشور کاملا وابسته به ارتش نامید. متاسفانه در ترکیه مردم حرف نهایی را نمی زنند، در این کشور مقدس‌ترین افراد نظامیان هستند و زمانی که در ترکیه صندوق‌های رای جواب نمی دهند یک بخش منظم به نام ارتش وارد می‌شود و کار را پیش می برد.

وی درباره نحوه برخورد مردم با کودتاها در ترکیه، ابراز داشت: اکثر کودتاها در ترکیه با اقبال مردمی مواجه شده اند. هرچند در سال 1980 خشونت های زیادی شرکت گرفت و این کودتا از سوی مردم مورد استقبال قرار نگرفت.

کودتای 1980 ترکیه برای جلوگیری از نفوذ انقلاب شکل گرفت

وی ادامه داد: کودتای ۱۹۸۰ در ترکیه به این دلیل که بتواند جلوی موج انقلاب اسلامی ایران را بگیرد به وقوع پیوست و ناتو نیز در این امر دخیل بود.

وی بیان داشت: به طور کلی می توان گفت؛ ترکیه سرزمین کودتاها و دلیل آن هم عدم احترام به صندوق های رای است، در خصوص کودتای اخیر نیز می توان یکی از علت های کودتا را خود شخص اردوغان نامید، زیرا نوع تفکر عثمانی که او دنبال می کند و دخالت های وی در منطقه باعث زمینه سازی یک کودتا در کشور شده است.

وی با رفتارشناسی از شخصیت اردوغان، ابراز داشت: اردوغان در سال های اخیر تبدیل به یک رهبر کاریزماتیک شده بود که خوشبختانه با اشتباهات پیاپی خود در عرصه داخلی و خارجی این وجهه ایجاد شده را از دست داد.

پژوهشگر ارشد مطالعات استراتژیک خاورمیانه درباره افکار گولن گفت: افکار گولن مبتنی بر دستگاه فکری کانت است و حامیان وی را بورژوازی سبز تشکیل می دهند.

وی ادامه داد: گولن مخالف سرسخت اسلام سیاسی و ایدئولوژیک است زیرا بهترین شکل حکومت را دموکراسی می داند و از نوع حکومت داری ایران و عربستان به شدت انتقاد می کند.

اطهری تاکید کرد: گولن جمهوری را همخوان با قرآن می داند و معتقد است وظیفه جامعه این است که انسان ها ایده آل بسازد. ضمن اینکه او در دعوا میان پادگان و مذهب پادگان را ترجیح می دهد.

اطهری گفت: گولن از زنان حمایت می کند و معتقد به آزادی های اندیشه است و از تمام تفکرات سیاسی حمایت می‌کند. ضمن اینکه می خواهد ترکیه را به عنوان یک الگو معرفی کند.

اطهری در خصوص پیش زمینه های ایجاد حزب عدالت و توسعه گفت: افکار گولن و حتی برخی از تفکرات شاگردان علی شریعتی این حزب را تشکیل داد. گولن در بسیاری از کشورهای جهان مدرسه دارد و حتی در آمریکا بالای ۱۳۰ مدرسه را اداره می کند.

پژوهشگر ارشد مطالعات استراتژیک خاورمیانه با ارزیابی تفکرات گولن، خاطرنشان کرد: گولن معتقد است اول جامعه مدنی را باید تسخیر کرد و بعد به سمت دولت رفت.

وی با بازخوانی کودتای اخیر ترکیه گفت: در سال های اخیر اسلامگراها برخی از حامیان تفکر گولن را کنار زدند و همین می‌تواند یکی از دلایل کودتا باشد.

اطهری در پایان، تصریح کرد: ممکن است برخی از کودتاگران طرفدار گولن باشند، اما با ارزیابی کامل تفکرات گولن به این نتیجه می توان رسید که نمی تواند وی عامل کودتای اخیر ترکیه باشد./856/پ200/ج1