بررسی آرای مرحوم مقدس اردبیلی درباره ولایت فقیه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیت الله سید احمد علم الهدی صبح امروز در ادامه درس خارج فقه خود که با موضوع «جواز اقامه حکم در عصر غیبت» در مدرسه علمیه عالی نواب برگزار می شود، در بررسی آرای فقها پیرامون ولایت فقیه، نظرات مرحوم محقق حلی و مقدس اردبیلی را تبیین کرد.

نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی در ابتدای این جلسه اظهار کرد: تحول در نظرات پیرامون مسأله ولایت فقیه، تحول در نظریه نیست، تحول در متدها است. مبانی نظرات تقریبا فرقی نکرده و اینگونه نبوده که عده ای بیایند بر خلاف مبنای قدما نظری قائل شوند و مبانی فقهای قبلی را رد کنند، اختلافی هم که وجود داشته، در نوع اجتهاد بوده است.

وی با بیان این که مرحوم محقق حلی، مسأله ولایت فقیه را یک مسأله کلامی دانسته، خاطرنشان کرد: دلیل اول ایشان «اجماع» است که باید نوع آن بررسی شود که آیا اجماع محصل است و یا منقول؛ این بحث، بحث پر جنحالی در اثبات ولایت فقیه است که در آینده روی آن بحث خواهیم کرد، البته ایشان کیفیت استدلال به اجماع را بیان نمی کنند و استدلال دیگر ایشان بر سنت است که به مقبوله عمر بن حنظله اشاره می کنند.

آیت الله علم الهدی افزود: عبارت ایشان در نماز جمعه این است که می فرمایند «لایلزم سد باب الجمعه فی حال الغیبه و تحریمها لان الفقیه الشرعی منصوب من قبل الامام عموماً لقول الصادق(ع) فی مقبوله عمر بن حنظله فانی قد جعلته علیکم حاکماً» با وجود این که بسیاری از فقها گفته اند مقبوله عمر بن حنظله ولایت عامه را استدلال نمی کند و بنا بر آن، حاکم به عنوان متولی حکومت نیست بلکه به معنای قاضی است، مرحوم محقق در نماز جمعه به این نکته استدلال می کنند و نظرشان این است که ولایت فقیه حاکم الهی بوده و ولایت بر نماز جمعه دارد.

امام جمعه مشهد مقدس در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که نوع ورود قدما به مسأله ولایت فقیه متأثر از شرایط سیاسی دوره آن ها نیز بوده است، گفت: مثلا در زمان شیخ انصاری مردم شدیدا محکوم قدرت قاجار در ایران بودند و علما مأیوس از این بودند که فقیه بتواند قیام کند. یا مرحوم محقق ثانی و مقدس اردبیلی هم که نظریه بازی نسبت به ولایت فقیه قائل شده بودند، به دلیل شرایط بازی بود که در زمان صفویه برای تشیع ایجاد شده بود.

وی سپس به بررسی آرای مرحوم مقدس اردبیلی پرداخت و اظهار کرد: ایشان فقیه برجسته، زاهد و عابد کم نظیری بود و تنها کسی بود که در بین فقها از ولایت فقیه به «ولایت علی الاطلاق» تعبیر کردند و در واقع قائل به همان ولایت مطلقه ای است که خیلی قوی تر از ولایت عامه است. ایشان به گونه ای بحث می کند که مسأله را یک مسأله کلامی می داند.

آیت الله علم الهدی افزود: در زمان غیبت امام زمان(عج) مردم حکومت می خواهند و اگر این حکومت در دست علمای دینی نباشد، لازمه اش رفتن به زیر حکومت ستم و بروز اختلال در نظم عمومی است. مرحوم مقدس اردبیلی همین مسأله را دلیلی برای تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت می دانند اما این استدلال برای حاکمیت مجتهد جامع الشرایط کافی نیست. در هر حال ایشان اولین فقیهی است که به ولایت مطلقه استدلال می کند./820/201/ب2