رسیدن به سند چشم انداز 1404 با توجه به اولویت های فرهنگی/دوره سازندگی دوره عقب گرد فرهنگی بود
حجت‌الاسلام و المسلمين محمد محمديان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با بیان اینکه مهمترين تفاوت انقلاب ما با ديگر نهضت ها در فرهنگي بودن اين انقلاب است، اظهار داشت: اساس انقلاب ما، انقلابي فرهنگي است، اگر چه ابعاد سياسي و اقتصادي و ديگر مسائل مختلف نيز در انقلاب وجود دارد اما ما اعتقاد داريم که روح و جوهر انقلاب ما مباحث فرهنگي است به همین جهت وقتي مي‌گوييم انقلاب ما يک انقلاب ديني است، خيلي عميق‌تر از انقلاب فرهنگي بار معنايي دارد.
رئيس نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه‌ها افزود: طبيعي است که وقتي در کشوري انقلاب مي‌شود، ساختارها تغيير مي‌کنند و ارزش‌ها متفاوت مي‌شوند، حتماً در مباحث فرهنگي نيز تغييراتي ايجاد مي‌شود؛ البته سرعت بخشي از تغييرات بيشتر است و سرعت بخش ديگري از تغييرات به دليل محتواي عميق، کندتر پيش مي رود. ما ناچار بوديم از نظر سياسي سريعاً ساختارهايمان را تغيير دهيم و به همين دليل مباحث سياسي مقدم شد، چاره‌اي هم نبود، نه اينکه کار فرهنگي انجام نگرفته است؛ بلکه بايد بپذيريم که در ساختارمند بودن و با نقشه پيش رفتن در حوزه فرهنگ تاخير فاز داشته‌ايم، حداقل بعد از پايان جنگ و به موازات بحث‌هاي سازندگي، لازم بود که ما از همان موقع نقشه فرهنگي خودمان را تنظيم مي‌کرديم. ممکن بود آن نقشه ضعيف‌تر از نقشه مهندسي فرهنگي فعلي مي‌شد، اما اشکالي نداشت.
وی با بیان اینکه در دوره سازندگي فضاي اقتصادي در کشور رونق بيشتري پيدا کرد، ابراز داشت: وقتی در این دوره مباحث توسعه مطرح شد، لازم داشتيم که در همان زمان بحث‌هاي فرهنگي‌مان را شکل مي‌داديم، نقشه آن را مي‌کشيديم و با آن نقشه بقيه نهضت سازندگي را پيش مي‌برديم؛ امروز که بحث پيوست فرهنگي مطرح است، مهمترين پروژه کشور ما بعد از جنگ، طرح سازندگي بود که ما معتقديم اصلاً پيوست فرهنگي نداشت و باعث شد ما نتايج خوبي هم نگرفته باشيم، به همین دلیل مي‌توانيم بگوييم که در دوره سازندگي از نظر فرهنگي، رشد که نداشتيم، بلکه عقب‌گرد هم کرديم.
حجت‌الاسلام و المسلمين محمديان افزود: بعد از دوره سازندگی دوره اصلاحات آغاز شد؛ ما در دوره اصلاحات هم باز نقشه مهندسي فرهنگي نداشتيم، مباحث سياسي اولويت اول شد آن هم در کشوري که بنيان‌هايش مسائل مذهبي و ديني است، بنابراين وقتي مسائل سياسي اولويت اول مي‌شود، ببينيد چه مشکلاتي در فرهنگ به وجود مي‌آيد؛ وضع تا جايي رسيد که رئيس جمهور آن موقع در دانشگاه گفت من صداي دشمن را مي‌شنوم، علتش اين بود که شما بدون آن‌که به بنيان‌هاي فرهنگي کشور توجه کنيد، سياست را اولويت قرار داديد.
وی با تأکید براینکه فرهنگ به مثابه یک سیستم به هم پپوسته است، عنوان کرد: احساس ما اين است اگر فرهنگ را به يک ارکستر و دستگاه‌هاي فرهنگي را به نوازندگان آن تشبيه کنيم، در وضعيت فعلي هر نوازنده‌ايي براي خودشان چيزي مي زنند، با توان خوبي هم مي‌زنند اما هماهنگ کننده‌اي وجود ندارد؛ لذا شما اصلاً نمي‌توانيد صداي اين ارکستر مي‌شنويد را تحمل کنيد چون نوازندگان با هم هماهنگ نيستند؛ هم‌اکنون اين اتفاق در فرهنگ اين کشور در حال رخ دادن است و صدايي را مي‌شنويد که بايد به خاطر آن سالن را ترک کنيد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی کاملاً تعمدي در دولت وجود دارد که اصلاً نقشه مهندسي فرهنگي کشور مطرح نشود و به مرحله اجرا نرسد؛ بنده اوايل حسن ظن داشتم و مي‌گفتم شايد فرصت نيست و در حال مطالعه نقشه هستند؛ اما بعد از دو سال و نيم، آن هم علي‌رغم نظر عده‌اي از دوستان در شوراي عالي انقلاب فرهنگي که مسئوليت اين کار به معاون اول رئيس جمهور داده نشود، چون معاون اول رئيس جمهور در هر دولتي وجهه فرهنگي ندارد و بايد کار اجرايي کند.
وی افزود: ما احساس کرديم که اراده‌اي در دولت وجود ندارد که فرآيند اجرايي نقشه مهندسي فرهنگي را شروع کند، چون اينکه ما چطور اين نقشه را اجرا کنيم، خودش يک سال کار مي‌برد که ما يک مدل اجرايي براي عملياتي‌سازي اين نقشه پيدا کنيم؛ چون نحوه اجرايي اين نقشه حتما با نقشه جامع علمي، سند اسلامي شدن دانشگاه و سند تحول بنيادين آموزش و پرورش متفاوت است و جاي بحث دارد؛ این درد دلي است که ما همه جا مي‌گوييم. نقشه‌اي که اين‌قدر برايش زحمت کشيده شده و مهم‌تر از آن اولويت کشور است، اين‌گونه به حال خود رها شده است.
حجت الاسلام والمسلمین محمدیان با بیان اینکه دستگاه‌هاي فرهنگي مختلفي در کشور فعاليت مي‌کنند، اما هماهنگ کننده‌اي بين اين دستگاه‌ها وجود ندارد، ابراز داشت: چقدر از اعتبارات ما در اين دوره کمبود بودجه از بين مي‌رود، چون اراده‌ايي براي اجرايي کردن سند وجود ندارد؛ چندين بار در شوراي عالي انقلاب فرهنگي تذکر داديم اما نه تنها استقبال نشد بلکه ناراحت شدند که چرا اين موضوع را پيگيري مي‌کنيم؛ بالاخره کشور سرمايه‌اي گذاشته، هزاران ساعت کار شده و اين سند تهيه شده است و حتماً ضرري که کشور از اين ناحيه متحمل مي‌شود کمتر از آلودگي هوا نيست.
وی تصریح کرد: ضرري که امروز از نظر رکود اقتصادي بر کشور تحميل مي‌شود، بخشي از آن جنبه فرهنگي دارد؛ رکود اقتصادي، تورم و مسائل اقتصادي ما نيز عقبه‌هاي فرهنگي دارد؛ پروژه‌هاي بزرگي در کشور اجرا شده است، اما بحث‌هاي فرهنگي آن ديده نشده است و بعد تبعاتي ايجاد کرده است که اثرات منفي تبعات آن را ملت تحمل مي‌کند؛ شما اگر فرزندتان را از نظر مالي 100 درصد حمايت کنيد، اما از نظر روحي پريشان باشد، آيا از فرزندتان راضي هستيد؟ قطعا زندگي شما خوب نخواهد چرخيد هرچند از نظر اقتصادي هيچ دغدغه‌اي نداشته باشيد. مهم اين است که وقتي شما به خانه مي‌آييد، فرزندتان را بانشاط ببينيد.
وی با طرح سؤالی مبنی بر اینکه آيا نقشه مهندسي فرهنگي کشور را بايد تنها دولت اجرا کند، ابراز داشت: ببينيد حداقل 50 درصد نهادهاي فرهنگي در دست دولت است، به‌علاوه اينکه تمام بودجه نيز در دست دولت است؛ اگر دولت در اين مسير نيايد، هيچ فايده‌اي ندارد ولی نبايد گفت هيچ فايده ندارد، چون بالاخره اگر چند دستگاه هم در اين حوزه سعي کنند، تاثيراتي دارد، اما زماني نقشه، نقشه است که همه بخش‌ها با هم ارتباط‌شان برقرار شود.
رئيس نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه‌ها عنوان کرد: به نظر مي‌رسد نقش رسانه‌هاي نوين همچون سايت‌هاي اجتماعي در اين نقشه بسيار کمرنگ است، شايد به اين دليل که در زمان تهيه نقشه اين سايت‌ها نقشي را که امروز بازي مي‌کنند، نداشته‌اند و به جاي آن بيشتر به رسانه‌هاي سنتي توجه شده است. آيا با رسانه‌هاي ستي مي‌توان به اهداف نقشه دست يافت؟؛ تفاوتي که امروز با يک يا دو دهه پيش دارد اين فضايي است که به اسم فضاي مجازي ناميده مي‌شود. در اين فضا، واقعاً همه به همديگر وصل شده‌اند؛ امروز شما در دانشگاه و يا مدرسه، نمي‌توانيد يک ديواري بکشيد و بگوييد من همين جا مي‌خواهم کار کنم و با بيرون کاري ندارم.
وی با بیان اینکه جامعه ما تحت تاثير چند قشر بسيار مهم فرهنگي است که شموليت آن با هيچ قشر ديگري قابل مقايسه نيست، خاطرنشان کرد: يکي از اين اقشار هنرمندان هستند؛ تمام کارهاي فرهنگي ديگري که ما در بخش‌هاي فرهنگي مي‌کنيم در مقابل تاثيري که جامعه ما از هنرمندان مي‌گيرند، بسيار کم است. مجموع مساجد کشور چقدر است؟ طبق آمار ما هفتاد هزار مسجد داريم، اگر 70 هزار مسجد داريم و متوسط در هر مسجد 100 نفر نمازگزار حضور داشته باشند، 7 ميليون نفر مي‌شود. يعني ما در خوشبينانه‌ترين حالت 7 ميليون نفر از 77 ميليون نفر با مساجد ارتباط دارند؛ حالا بگوييم دو يا سه برابر اين افرادي که در سال به مناسبت‌هاي مختلف در مساجد حضور پيدا مي‌کنند، مجموع مخاطبان ما در مساجد حدود 20 ميليون نفر مي‌شود که حدود يک سوم جامعه است.
حجت الاسلام والمسلمین محمدیان با تأکید بر اینکه برداشت ما از نقشه، کار اورژانسي نيست، ابراز داشت: احساس مي‌کنيم بايد مجموعه کل کشور را ببينيم که در چه اتفاق در حال رخ دادن است، منشأها و لايه‌هاي عميق‌تر را ببينيم؛ لايه رويي را که همه مي‌بينند، هر روز در خيابان چندين بار با صحنه‌هايي برخورد مي‌کنيد که تأسف مي‌خوريد، اينها لايه‌هاي بيروني است و همه مي بينند، حل مشکلات اين لايه‌هاي بيروني همان کار اورژانس است، پليس گذاشته‌اند که کار اورژانسي را در سر چهارراه‌ها انجام دهد، اما نقشه به لايه عميق‌تر مي پردازد؛ يک مثالي مي‌زنند که در بيماري مالاريا، هرچقدر شما با پشه مالاريا بجنگيد کار به نتيجه نمي‌رسد بلکه بايد برويد و آن باتلاقي که مالارياخيز است را بخشکانيد. اين کار اصلي است. البته اگر الان کسي دچار مالاريا شد، کار اورژانسي او بايد سريع انجام گيرد؛ اما سياست‌مداران جامعه بايد باتلاق را بخشکانند.
وی تصریح کرد: يکي از مهمترين اسنادي که داريم سند چشم انداز سال 1404 است؛ براي رسيدن به اين سند که زمان زيادي هم به آن نمانده است، مسائل فرهنگي از اولويت برخوردار هستند؛ يعني اگر بخواهيم به اين چشم انداز به عنوان يک سند اصلي و هدف آرماني مان نگاه کنيم و به آن دست يابيم بايد در حوزه فرهنگ کار اساسي و جدي بکنيم؛ چگونه بايد اين مسير را طي کنيم؟ مقام معظم رهبري نیز در حکمي که براي اعضاي شوراي عالي انقلاب فرهنگي صادر فرمودند به يک نکته جديدي اشاره کرده‌اند که آن هم مجموعه‌هاي مردم نهاد است که «ما فکر مي‌کنيم در نقشه مهندسي فرهنگي هم به آن خيلي توجه کرده‌ايم، اينکه فرهنگ را از جهت حاکميتي حداقلي و از جهت مردمي حداکثري ببينيم؛ يعني حاکميت بايد بيشتر به سرمايه‌گذاري و حمايت بپردازد، فرهنگ را نمي‌توان کاملاً به حاکميت واگذار کرد».
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: ما در کار فرهنگ هيچ چاره‌اي نداريم جز اينکه زمينه فعاليت مردم را فراهم کنيم و مجموعه‌هاي مردمي به صحنه وارد شوند و بار فرهنگ را به دوش بکشند؛ حاکميت نيز بايد سعي کند که نظارت و حمايتش را قوي‌تر کند؛ اما کارگزاران فرهنگي ما بايد مجموعه‌هاي مردمي باشند. اين چاه از خودش بايد آب داشته باشد. چاهي که مدام بخواهيد به آن آب اضافه کنيد، قطعاً بدانيد اين چاه به جامعه فايده نمي‌رساند، الّا در کوتاه مدت.
وی درپایان با تأکید بر اینکه مردم و مجموعه‌هاي مردمي اصلاً نبايد منتظر ما مسئولان شوند، خاطرنشان ساخت: ممکن است بنده به عنوان مسئول يا نفهمم يا حال آن را نداشته باشم يا موانع ديگر داشته باشم؛ الحمدلله بهانه که کمبود ندارد! هميشه مي‌توان عذر درست کرد، اين مسئله مانند بحث زمان جنگ است، واقعاً اگر ما مي‌خواستيم جنگ را با بخش اداري‌مان اداره کنيم فکر مي‌کنم همان‌طور که صدام در مصاحبه‌اش گفت که من يک هفته ديگر در تهران مصاحبه مي‌کنم، اتفاق مي‌افتاد؛ در آنجا ما اصلاً منتظر نبوديم که قانون چيست، ضابطه چيست، اختيارات کجاست، اعتبارات کجاست و تخصيص چيست. مردم به صحنه کار آمدند؛ در بحث فرهنگ هم فکر مي‌کنيم که اين اتفاق بايد بيفتد، اين راهکاري است که امروز به ذهن من مي‌رسد 302/ع/1330/.