نظریه علمی آموزشی پرورش مآل نقد و بررسی شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، دومین نشست از سلسله نشست های آموزش تفکرمحور در علوم اسلامی با عنوان «نشست تخصصی تبیین نظریه علمی آموزشی پرورش مآل» همراه با رونمایی رسمی از کتاب « نظریه علمی آموزشی پرورش مآل» به قلم حجت الاسلام والمسلمین علی اکبر صادقی رشاد، شامگاه بیستم اردیبهشت ماه در هتل ولایت برگزار شد.

در این نشست، پس از تبیین نظریه آموزش پرورش مآل از سوی حجت الاسلام والمسلمین رشاد، اساتید حاضر به نقد و بررسی این نظریه پرداختند.

حجت الاسلام واسطی: مؤلفه های نظام و شیوه سنجش مهارت تفکر و مسأله شناسی در نظریه پرورش مآل مشخص نیست

حجت الاسلام حمید واسطی، معاون پژوهش مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام در این باره گفت: در کتاب، ذکر شده که نظریه پرورش مآل بایدبه نظام تبدیل شود اما برای تحقق این اتفاق باید نکته های اصلی نظام از جمله فرآیندها که در این مسیر، حرف اصلی را می زنند، در نظریه وجود داشته باشد.

وی افزود: از سوی دیگر، در بررسی یک نظام آموزشی، سیستم سنجش و ارزیابی، مهم و نقطه گلوگاه است و سنجش و ارزیابی هر گونه تعریف شود کتاب و سیستم و دیگر ابزارها نیز بر آن اساس شکل خواهد گرفت بنابراین شیوه سنجش مهارت تفکر، مسأله شناسی، مرتبط کردن مسائل با صحنه زندگی در بخش شاخصهای سنجش و ارزیابی نظریه، نیاز به برجسته سازی دارد.

پژوهش به معنای فعال سازی تفکر در آموزش مسائل عبادی اخلاقی نیز مؤثر است

حجت الاسلام واسطی تصریح کرد: تفکیک پرونده علمی مهارتی از پرونده پژوهشی یا در نظرگرفتن طیف کیفی نمره ها، سرنخ هایی از تفکیک پژوهش از مهارت در این نظریه را نشان می دهد؛ بدین معنا که تا یک سطحی باید انتقال دانش به افراد صورت گیرد و سپس به سمت پژوهش برود در حالی که اگر پژوهش را فعالسازی تفکر برای حل مسأله بدانیم، حتی در آموزش مسائل عبادی و معنوی و مهارتی اثرگذاری خوبی خواهد داشت.

حجت الاسلام مرویان حسینی: نظام پرورش مآل بیشتر فرآیند محور است تا نتیجه محور

در ادامه، حجت الاسلام مرویان حسینی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: در شاخصهای یک نظام آموزشی، پنج ملاک شاخص ورود، فرآیند، برون داد، خروجی و پیامد لازم  است اما سه شاخص اخیر در نظریه پرورش مآل ابهام دارد و مشخص نیست؛ نظام پیشنهادی در این نظریه، یک ساختار فرآیند محور را مبنا قرار داده است نه نتیجه محور؛ چرا که از 38 ویژگی که در فصل سوم مطرح شده بیش از نیمی از انها به فرآیند و چگونگی تحصیل در نظام آموزشی پرورش مآل اشاره می کند.

لزوم بهره مندی نظریه از یک الگوی مفهومی

وی اضافه کرد: چهار جزء تولید معارف، تربیت نیروی انسانی، تبیین معارف اسلامی و کاربست آنها در مجموعه حوزه های علمیه وجود دارد که به مثابه یک مکعب هستند که و همه اضلاع باید با یکدیگر هماهنگ و مرتبط باشند و با توجه به اینکه هدف از مطالعه، تحقیق و نظریه، ارائه یک نظام است که اجزاء و اصولی دارد، در این نظام، چگونگی روابط درون و برون نظامی مشخص نیست.

حجت الاسلام مرویان حسینی با بیان اینکه نظریه پرورش مآل نیازمند یک الگوی مفهومی که پشتوانه آن و مشخص کننده روابط زیرنظامهای درونی و بیرونی باشد، نیاز دارد، اقدام پژوهی را از امتیازات این نظریه برشمرد و افزود: بسیاری از محصولات فکری این نظریه در مدارس امام رضا(ع) به اجرا گذاشته شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی افزود: همچنین نحوه سنجش آمادگی های تبلیغی، تحقیقی و مدیریتی یک طلبه در این نظام مشخص نیست.

حجت الاسلام رستمیانی: رابطه نظام پرورش مآل با ابزارهای آموزشی روز مشخص نیست

حجت الاسلام رستمیانی، استاد حوزه علمیه اظهار کرد: با توجه به اینکه این نظام، یک نظام تحصیلی معطوف به تقویت اراده و ابعاد روحی روانی دانش پژوه است از این رو چه در حوزه و چه دبیرستان و دانشگاه با فرصتی که در اختیار دانش پژوه قرار می گیرد تناسب ندارد.

وی ادمه داد: از سوی دیگر با توجه به اینکه دانش امروز بر اساس ابزار طراحی می شود، رابطه این نظام با ابزارهای آموزشی روز مشخص نیست.

حجت الاسلام الهی خراسانی: مدلی که شبکه ای از روشها را متناسب با مضامین آموزشی ومحل بهره گیری از آنها نشان دهد، ارائه نشده است

حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی، رییس میز توسعه علوم دفتر تبلیغات اسلامی نیز ضمن تقدیر از نگارش این کتاب، پیشنهاد کرد: اساتید و صاحب نظران به جای تنظیم اسناد جمعی در حوزه مباحث آموزشی حوزه، به تدوین نظریات خود بپردازند در غیر این صورت، در درگیری کمیسیونها و رأی گیریها، نظریاتشان گم خواهد شد و دیگر اینکه مانند حجت الاسلام والمسلمین رشاد از اجرای نمونه و پیاده سازی موردی مدلهای موفق در تربیت محقق و طلبه بهره گیری کنند.

وی با تأکید بر ضرورت تببین روابط نظام آموزشی با محیط خدمت و کارکردهای اجتماعی روحانیت در حیطه سازواره ها گفت: مفاهیمی که در تدوین نظریه به کار رفته است در بسیاری از بخشها مبتنی برمفاهیم درون دینی و در برخی دیگر تا حدی متأثر از فضای فرهنگی حاکم بر حیطه علمی است که تا این حد هماهنگی با فضای روز ضرورت ندارد.

حجت الاسلام الهی خراسانی اظهار کرد: در نظریه پرورش مآل به صورت وسیع و پرمحتوا به روشها پرداخته شده اما مدلی که شبکه ای از روشها را متناسب با مضامین آموزشی ومحل بهره گیری از آنها نشان دهد و درمان و پیشگیری از آسیبها را پیش بینی کند، ارائه نشده است؛ به عنوان مثال باید دید آیا سبک سامرایی در دروس عملی کاربرد دارد؟.

 مشخص نبودن نهادهای اجتماعی که نظام پرورش مآل بر آن استوار است

عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی ادامه داد: انتظار می رود در سازواره یک نظام، نهادهایی که این نظام بر انها استوار است تبیین شود؛ به عنوان مثال مشخص شود آیا در این نظام پرورشی، برای مدارس نقش محوری قائل هستیم یانه؟ یا نهادی به عنوان هماهنگ کننده نظام آموزشی و پزوهشی وجود خواهد داشت؟.

ضعف توجه به روش آموزش تلفیقی به جای تکثرگرا

وی تصریح کرد: رویکرد این نظریه، همچنان متأثر از فضای تکثرگرا در آموزش و پرورش است و رویکرد تجزیه گرایانه نسبت به همه مضامین آموزشی دارد در حالی که در رویکرد تلفیقی که نظام هزار ساله حوزه بوده است و عملا زمان آموزش را کاهش می دهد، هر مضمون، متکفل اهداف همان دانشی که متعلق به آن به نظر می رسد، نبوده و فراتر از آن است. به عنوان مثال در کتاب ادبیات فارسی، آموزش حس وطن پرستی نیز نهفته می شود یا کتب اصول فقه یا منطق حوزه یک هدف تلفیقی در ارتباط با ادبیات عرب را هم دنبال می کرده و نوعی دفترچه تمرین عربی بوده است.

حجت الاسلام الهی خراسانی خاطرنشان کرد: بخش مهارتهای نظریه، فاقد مهارتهای حرفه ای است و در آن تنها به دو مؤلفه تعلیم و مدیریت بسنده شده و مهارتهایی همچون قضا و حل دعاوی، حل منازعات و مشاوره های تربیتی نادیده گرفته شده است.

وی همچنین اساتید و خوانندگان را به مطالعه کتاب ناظر به نثر آن که در تبیین محتوای آن مؤثر واقع شده، توصیه کرد.

 منشور مدیریت تربیتی مدارس حضرت مهدی؛ نسخه ای عملیاتی از نظریه آموزش پرورش مآل

در ادامه این نشست، حجت الاسلام محمد الهی خراسانی، مدیر شعبه دانشگاهیان مدارس علمیه حضرت مهدی(عج) به تدوین منشور مدیریت تربیتی با محوریت نظام پرورش مآل در این مدارس اشاره کرد و گفت: این منشور شامل 600 راهکار برای مدیریت تربیتی جامعه طلاب و نسخه ای عملیاتی از نظریه آموزش پرورش مآل است که طی 10 سال تحقیق و بررسی تدوین شده و در آینده نزدیک رونمایی خواهد شد.

حجت الاسلام والمسلمین رشاد: تخطئه آموزش فراگرفت مآل به معنای مطلقا غلط بودن آن نیست

در پایان، حجت الاسلام والمسلمین علی اکبر صادقی رشاد، مؤلف کتاب ضمن یادآوری این نکته که مشکل ما نظام دانشگاه است نه دانشگاهیان، اضافه کرد: بزرگترین خطری که امروز حوزه را تهدید می کند، دانشگاه زدگی آن است زیرا نظام آموزشی دانشگاهی، نادرست و مبتنی بر بدترین الگوهای آموزشی غربی است و در عین حال همین الگوی بد، ناقص هم اجرا می شود.

وی افزود: برای تبدیل نظریه پرورش مآل به نظام، چند جلسه با حضور دانشگاهیان و حوزویان گذاشتیم که نظریه به نظام تبدیل شود اما این امکان فراهم نشد و نهایتا به صورت شخصی و پس از 16 ماه تلاش به این صورت ارائه شد، در عین حال همه نظام واره های اشاره شده در بخشهای سنجش، پذیرش وپژوهش، طراحی و تبدیل به جدول شده است.

حجت الاسلام والمسلمین صادقی رشاد خاطرنشان کرد: همچنین سعی شده است امتداد عناصر نظریه در سراسر نظام رعایت شود و مواردی که مغفول مانده اصلاح خواهد شد.

وی با بیان اینکه تخطئه آموزش فراگرفت مآل به معنای مطلقا غلط بودن آن نیست بلکه در پایه های اول باید تا حدی وجود داشته باشد و بعد به سمت پرورش مآلی پیش رویم، افزود: در صورت تأمین اعتبار، بر اساس این نظریه نظام تحول دانشگاه و آموزش و پرورش نیز قابل تنظیم است.

تدوین دفاتر زی و سنت های طلبگی به منظور انتقال مهارت ها

رییس حوزه های علمیه تهران درباره آموزش مهارتهای حرفه ای در نظریه پرورش مآل یادآور شد: از کارهایی که در حاشیه این نظریه در دست تدوین است، 60 دفتر شامل مجموعه سنتها و زی طلبگی است که مهارتهای مختلف اعم از حجره داری، مباحثه، فرزندپروری، ارتباط با جامعه و غیره را به صورت طبقه بندی شده تبیین می کند./503/930/ب1