سیاهچاله!

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از وطن امروز، با دستور دونالد ترامپ، قانون کاتسا از روز جمعه توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه ایران اجرایی شد. قانونی که به دلیل گستردگی و میزان اثرگذاری‌‌‌‌اش بر اقتصاد و امنیت ایران به مادر تحریم‌ها مشهور شده و بزرگ‌ترین بستر تحریمی علیه ایران است. اجرای مادر تحریم‌ها پس از آن صورت گرفته است که دونالد ترامپ در عمل برجام را پاره کرده و به صورت عملی از توافق ایران و 1+5 خارج شد. به همین دلیل اجرای تحریم کاتسا که تحریم‌‌های تعلیق شده برجام را علیه ایران بازمی‌گرداند، نخستین اقدام عملی دونالد ترامپ در دوران خروج از برجام است.

اصل این طرح که با عنوان تحریم S722 (طرح مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران) مطرح شده بود، خردادماه امسال با 98 رای موافق در سنا تصویب شد. البته چند ساعت مانده به طرح این مصوبه در سنا، نام روسیه نیز برای اعمال تحریم‌‌های جدید به این طرح اضافه شد. این طرح زمانی که به مجلس نمایندگان آمریکا رفت دچار تغییرات جدید شد به گونه‌ای که تحریم‌‌های کره‌شمالی و نیز محدودیت‌‌‌هایی برای اعمال نظر رئیس‌جمهور آمریکا به آن اضافه شد. این طرح 4 مردادماه با عنوان طرح تحریم ایران، روسیه و کره‌شمالی در مجلس نمایندگان و با رای موافق 419 رای در مقابل 3 رای مخالف به تصویب رسید و به قانون HR3364 موسوم شد.

گستردگی محدودیت‌‌های موجود در طرح مصوب در مجلس نمایندگان علیه ایران، روسیه و کره‌شمالی باعث شد این طرح تحریمی با عنوان «مادر تحریم‌ها» مشهور شده و با این عنوان وارد ادبیات سیاسی شود. 6 مرداد طرح جدید به سنا رفت و سنا با 98 رای موافق آن را تصویب کرد. 5 روز بعد یعنی 11 مردادماه دونالد ترامپ این طرح را امضا کرد. بر این اساس رئیس‌جمهور آمریکا از زمان امضا به مدت 90 روز وقت داشت تا این قانون را اجرا کند که این بازه زمانی ۹آبان‌ماه به پایان می‌رسید. اما روز جمعه تنها دقایقی پس از اظهارات ضدایرانی ترامپ، دستورالعمل اجرایی آن صادر شد.  
این قانون چه می‌گوید و با اجرایی شدن این تحریم، چه تبعاتی ایجاد می‌شود؟

مادر تحریم‌ها یک مجموعه کامل از تحریم‌‌‌هایی است که آمریکا به بهانه‌‌های مختلف علیه ایران اعمال می‌کند. مقابله با سیاست‌‌های منطقه‌ای ایران، حقوق‌بشر، تروریسم، برنامه دفاع موشکی، سپاه پاسداران، دفاع و ساپورت مخالفان داخلی در ایران و... مواردی هستند که دولت آمریکا در مادر تحریم‌ها از آنها استفاده می‌کند تا فشارهای اقتصادی و امنیتی بیشتری علیه ایران اعمال کند.

اما به صورت ویژه 2 بخش مربوط به برنامه توان دفاع موشکی و تحریم‌‌های سپاه مهم‌ترین بخش‌‌‌هایی است که فعالان اقتصادی در ایران را نگران کرده است. اگر چه این 2 بخش قانون کاتسا (بخش 4 و 5) به بهانه برنامه موشکی و سپاه اعمال شده اما در عمل به دنبال فروپاشی اقتصاد ایران است. به عبارتی نه‌تنها تحریم‌‌های تعلیق شده در برجام را مجددا علیه ایران اعمال می‌کند بلکه دامنه شمول فعالیت‌‌های اقتصادی قابل تحریم را به حوزه‌‌های خصوصی هم خواهد کشاند.

بخش 4 مادر تحریم‌ها که با عنوان «اعمال تحریم‌‌های بیشتر در پاسخ به برنامه موشک‌‌های بالستیک ایران» درج شده، تمام شرکت‌ها و افرادی که به هر نوعی به برنامه توان دفاع موشکی ایران مرتبط هستند را تحریم می‌کند. در این قانون صراحتا قید شده است شخص یا شرکتی که با «هر فعالیتی» به فعالیت‌‌های دولت ایران در رابطه با برنامه موشک‌‌های بالستیک آن یا هر برنامه دیگر ایران در جهت توسعه و استقرار یا نگهداری سیستم‌‌های شلیک تسلیحات کشتار جمعی از جمله هر تلاشی برای تولید، دستیابی، تملک، توسعه، حمل، انتقال یا استفاده از چنین قابلیت‌‌‌هایی کمک مادی کرده باشد یا خطری مادی ایجاد کرده باشد، در فهرست تحریمی SDN قرار خواهد گرفت.

این بخش از تحریم به همکاران و حامیان برنامه موشکی بسنده نکرده بلکه در بند 5 از بخش شناسایی موارد تحریمی، صراحتا قید شده است تمام افراد و شرکت‌‌‌هایی که به افراد و شرکت‌های حامی و همکار برنامه موشکی ایران هر نوع خدماتی ارائه می‌دهند، در فهرست تحریمی SDN قرار می‌گیرند. به عبارتی بر اساس این بخش از تحریم جدید، تمام شرکت‌ها، سازمان‌ها، نهادها و افرادی که به «هر نوعی» با وزارت دفاع ایران همکاری می‌کنند و تشخیص داده شود این همکاری آنها موجب کمک به برنامه موشکی ایران می‌شود، در لیست جدید تحریم‌‌های آمریکا قرار می‌گیرند. علاوه بر آن تمام افراد، شرکت‌ها و سازمان‌‌‌هایی که به این افراد و شرکت‌‌های همکار وزارت دفاع خدمات ارائه می‌دهند نیز تحت تحریم قرار می‌گیرند. نکته قابل تامل این است که فهرست SDN جنبه تحریمی دارد و نه تنبیهی. بر این اساس متناسب با نحوه فعالیت همه این موارد، آنها مجازات خواهند شد. از توقیف و بلوکه کردن اموال و دارایی‌ها و نیز لغو روادید گرفته تا قطع همکاری شبکه‌‌های مربوط جهانی با این افراد و شرکت‌ها.

تبعات اقتصادی تحریم سپاه

اما یکی از مهم‌ترین و نگران‌کننده‌‌‌‌‌ترین بخش‌‌های این تحریم مربوط به محدودیت‌‌های بی‌سابقه‌ای است که به بهانه سپاه علیه کشور اعمال می‌شود. این بخش از مادر تحریم‌ها اگر چه می‌خواهد تبعات امنیتی بسیاری در منطقه و داخل کشور ایجاد کند اما در حوزه اقتصاد، به دنبال زمینگیر کردن اقتصاد ایران یا به تعبیر سناتورهای آمریکایی Shut Down اقتصاد ایران است.بر اساس قانون کاتسا، ابتدا سپاه و تمام دفاتر و نهادهای مرتبط با سپاه و همینطور تمام شرکت‌‌های همکار سپاه در فهرست تحریم SDN قرار می‌گیرند. سپس افراد و نهادهایی که به نوعی با سپاه همکاری می‌کنند به موجب دستور اجرایی 13224 باید در لیست تحریمی SDN قرار بگیرند. به موجب این دستور اجرایی ابعاد این تحریم جدید بسیار زیاد و خارج از تصور است.

به عنوان نمونه بیش از 5 هزار شرکت اقتصادی خصوصی با قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) همکاری می‌کنند که بر اساس دستور جدید ترامپ خطر قرار گرفتن آنها در این فهرست جدید تحریمی همه آنها را تهدید می‌کند. یا اینکه اگر بانک مرکزی یا بانک ملی به این شرکت‌ها خدماتی ارائه کند و وزارت خارجه آمریکا این همکاری را شناسایی کند توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا در فهرست تحریمی SDN قرار می‌گیرد. این چالش بزرگ اقتصادی با بندهای 26، 28، 29 و 30 برجام که می‌گوید ایران باید از منافع رفع تحریم‌ها علیه بانک مرکزی و نهادهای ذی‌ربط منتفع شود، در تناقض است.

به همین خاطر به این طرح سیاهچاله تحریم می‌گویند. با توجه به قوانین تحریمی، هر فرد و نهادی که در فهرست تحریمی SDN قرار بگیرد مشمول تحریم‌‌های ثانویه بانکی شده و ارتباط آن با شبکه بانکی جهانی قطع می‌شود. تصویب تحریم‌‌های جدید تمام آثار حداقلی برجام را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به طور خاص بر روابط بانک‌‌های خارجی با ایران اثر منفی جدی خواهد داشت و این روابط به صفر نزدیک می‌شود. از طرفی پدیده خودتحریمی در کشور تحریک خواهد شد یعنی با این طرح آمریکا می‌خواهد نهادهای امنیتی و اطلاعاتی ایران توسط فعالان اقتصادی تحریم شوند.  
دامنه تبعات اقتصادی تحریم سپاه پاسداران بسیار زیاد و غیر قابل برآورد است. تنها در حوزه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص) حدود 160 هزار نفر در سطوح مختلف در حال فعالیت هستند. فعالیت‌‌های سازندگی این قرارگاه شامل حوزه نفت، گاز و پتروشیمی، عمران و صنعت و همچنین محرومیت‌زدایی است.

بنا بر این با توجه به محتوای این تحریم که به صورت خودکار موجب ایجاد تحریم‌‌های جدید و نیز زایش و تکثیر محدودیت‌‌های جدیدتر علیه اقتصاد ایران می‌شود، تعبیر مادر تحریم‌ها برای آن کاملا درست و فنی است. بر همین اساس کارشناسان می‌گویند تحریم جدید آمریکا علیه ایران، بی‌سابقه‌‌‌‌‌ترین رژیم و بستر تحریمی علیه یک کشور تاکنون بوده است. تحریمی که نه‌تنها در حوزه‌‌های اقتصادی بلکه در حوزه امنیتی نیز به دنبال آسیب رساندن به اقتدار و انسجام امنیتی کشور است.

متن بندهای نقض شده برجام توسط تحریم کاتسا
آنچه دونالد ترامپ جمعه گذشته درباره سیاست دولت آمریکا درباره برجام به صورت رسمی اعلام کرد، به معنای پایان کار برجام با مختصات فعلی در واشنگتن بود. یکی از شواهد پاره شدن برجام در آمریکا، اجرای تحریم‌‌های کاتسا است. با اجرایی شدن تحریم‌‌های کاتسا علیه ایران، مفاد کلیدی برجام که مربوط به تعهدات طرف مقابل است نقض می‌شود. بندهای 26، 28، 29 و 30 برجام با اجرایی شدن تحریم کاتسا به صورت فاحش نقض می‌شوند. با توجه به مختصات کلی که از محتوا و پیامدهای تحریم کاتسا گفته شد، مغایرت این تحریم با بندهای یادشده برجام کاملا پیداست.

بند 26 برجام: اتحادیه اروپایی از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌‌‌هایی که اجرای آنها را وفق این برجام لغو کرده است، خودداری می‌کند؛ فارغ از فرآیند حل‌وفصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام. هیچ گونه تحریم جدید هسته‌ای شورای امنیت و هیچ گونه تحریم جدید اتحادیه اروپایی وجود نخواهد داشت. ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس‌جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌کند؛ فارغ از فرآیند حل‌وفصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره، از اعمال تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای خودداری خواهد کرد. ایران اعلام کرده است تحمیل تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهدات خود وفق این برجام، تلقی خواهد کرد.

بند 28 برجام: گروه 1+5 و ایران متعهد هستند این برجام را با حسن نیت و در فضایی سازنده، برمبنای احترام متقابل اجرا کنند و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و نیت این برجام که اجرای موفقیت‌آمیز آن را مختل کند، خودداری کنند. مقامات ارشد دولتی در گروه 1+5 و ایران تمام تلاش خود را برای اجرای موفقیت‌آمیز این برجام، از جمله در بیانات عمومی خود، به کار خواهند بست. گروه 1+5 همه اقدامات لازم را برای لغو تحریم‌ها به نحو مقتضی به عمل خواهد آورد و از تحمیل مقررات آیین‌نامه‌ای استثنایی یا تبعیض‌آمیز و الزامات شکلی به جای تحریم‌ها و اقدامات محدودیت‌ساز تحت پوشش این برجام، خودداری می‌ورزد.

بند 29 برجام: اتحادیه اروپایی و دولت‌های عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تاثیرگذاری خصمانه و مستقیم بر عادی‌‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهدات‌شان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت‌آمیز این برجام خودداری خواهند کرد.

بند 30 برجام: گروه 1+5 هیچ تحریم یا اقدام محدودیت‌‌سازی را نسبت به افراد یا نهادها به دلیل مبادرت به فعالیت‌‌‌هایی که مشمول لغو تحریم‌های مندرج در این برجام شده است، اعمال نخواهد کرد مشروط بر اینکه این فعالیت‌ها با سایر قوانین و مقررات جاری گروه 1+5 منطبق باشد. به دنبال لغو تحریم‌ها وفق این برجام به نحو مشخص شده در پیوست 2، تحقیقات در دست رسیدگی درباره نقض‌های احتمالی تحریم‌ها یا اقدامات محدودیت‌ساز می‌تواند طبق قوانین ملی مربوط مورد بازبینی واقع شود./۱۳۲۵//۱۰۳/خ