ملاک دینی یا غیر دینی بودن علوم مبتنی بودن موضوع آن بر خدا است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نخستین کنگره بین المللی قرآن و علوم انسانی از صبح امروز در مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) قم آغاز به کار کرده و هم اکنون در حال برگزاری است.

حضرت آیت الله جوادی آملی استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم در پیام تصویری به این همایش با بیان این که سه مطلب باید در علوم انسانی و قرآن مورد توجه قرار بگیرد، ابراز داشت: علوم انسانی فرع بر علم دینی و خود علم دینی فرع بر معرفت شناسی کامل به جامعه است.

وی افزود: برخی از اهالی حس و تجربه دین را اصلا علم نمی دانند می گوید افراد در اعتقاد به خدا آزاد هستند ولی این قابل اثبات نیست و فقط مثل افرادی هستند که می گفتند ایمان نمی آوریم تا خدا را ببینیم؛ این افرادی که اسرائیلی فکر می کردند صریحا می گویند خدا قابل اثبات نیست.

استاد برجسته درس خارج در ادامه با تأکید بر این که این افراد بهشت و جهنم و مبدأ و معاد را انکار می کنند، ابراز داشت: پایین ترین مرتبه علم، حس و تجربه است و از آن بالاتر علم ریاضیات و بالاتر از آن تجریدی فلسفی و کلامی و در نهایت عرفان و شهودی است.

وی عنوان داشت: در برابر چندین پندار باطلی نمی توان بحث از علم دینی کرد، بنابراین قبل از این که ثابت کنیم علم دینی داریم باید ثابت کنیم دین داریم و آن با معرفت شناسی حسی و تجربی قابل اثبات نیست و به هرحال در کنار سفره قرآن و عترت هستیم می دانیم، معرفت شناسی درجات فراوانی دارد و به خدا و مبدأ و معاد با برهان ایمان آورده ایم.

حضرت آیت الله جوادی آملی با اشاره به این که برای افراد اهل ایمان بحث از علم دینی و بحث از علم انسان شناسی دینی معنا پیدا می کند، ابراز کرد: قرآن کریم چند بیان دارد، نخست آن که هرچه مصداق شیء است مخلوق خدا است و هرموجودی که هستی او عین ذات او نیست معلول است و نیاز به سبب دارد که انسان و غیر انسان و آسمان و زمین این چنین هستند.

وی ابراز داشت: در نهج البلاغه می خوانیم که هرچیزی که غیر از خدا باشد معلول است، امام رضا(ع) نیز در حوزه علمیه خراسان به این مسأله اشاره کرده است؛ قرآن کریم علاوه بر اثبات این نظام علّی تأکید می کند که همه این اشیاء آیت و نشانه خالق هستند.

استاد برجسته تفسیر و علوم قرآن در ادامه یادآور شد: مطلب دیگری که همه می دانیم آن است که علم مجموعه مسائل است، ولی وجود اعتباری برای علوم قائل هستیم و آن گاه در مورد تمایز علوم بحث می کنیم؛ برای این که بدانیم علم دینی داریم یا نداریم در مورد تمایزات علوم بحث می کنیم که آیا علم اساسا می تواند دینی باشد یا نه.

وی با تأکید بر این که تمایز علوم در پنج احتمال قابل تصور است، یادآور شد: همان مسأله معروف را می توانیم متذکر شویم که تمایز علوم به تمایز موضوعات است، یا برخی گفته اند محمولات، یا اهداف و اغراض یا سنخیتی که بین آنها وجود دارد موجب تمایز است.

حضرت آیت الله جوادی آملی عنوان داشت: همه محمولات، اهداف و اغراض و سنخیت ها به موضوع بر می گردد و وقتی تمایز علوم به تمایز موضوعات شد به استاد و شاگرد و حوزه تدریس ربطی ندارد و اگر علمی داشتیم که موضوع او خدا، اسم خدا، وصف خدا، فعل، قول و حکم خدا باشد یقینا دینی است.

وی تصریح کرد: در مورد خدا و اسم و وصف او سخن گفتن غیر از دین نمی تواند کارایی داشته باشد، بنابراین کلام و فقه و تفسیر همه دینی هستند چون به همین موارد برمی گردد؛ دریا شناسی، هواشناسی و هرچه در ساختار عالم است مخلوق خدا بوده این هم می تواند علم دینی باشد چون از فعل خدا بحث می کنیم.

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه با بیان این که حتی نویسنده ای مطالبی می نویسند که دینی است ولی خود او دین مدار نیست، ابراز داشت: کفر و شرک و اسلام استاد در دینی یا غیر دینی بودن علم دخلی ندارد ولی علوم دیگر اگر مطابق با احکام دین باشد دینی است و اگر مطابق با احکام دینی نباشد، دینی نیست./1330/پ۲۰۳/ق