ضرورت توجه بیشتر به تفسیر موضوعی استنطاقی برای کشف سؤالات روز

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نخستین کنگره بین المللی قرآن و علوم انسانی از صبح امروز در مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) قم آغاز به کار کرد.

حجت الاسلام محمد فاکر میبدی عضو هيأت علمي گروه قرآن و حديث مرکز جهاني علوم اسلامي در بخش میزگرد تخصصی روش شناسی قرآن و علوم این همایش با اشاره به هویت مطالعات میان رشته ای قرآن و علوم اظهار داشت: نکته ای که ضرورت بیان دارد و بسیار مهم به نظر می رسد آن است که وقتی سخن از روش تفسیری می شود یک مفهومی به ذهن می آید و وقتی بحث از روش شناسی می شود مفهومی گسترده تر.

وی افزود: منظور از روش، راه و شیوه تفسیر است ولی در روش شناسی تفسیر یا علوم انسانی پنج مقوله مورد توجه است که شامل مبادی، مبانی، منابع، قواعد و مسائل می شود، یعنی روش شناسی دانش وقتی مورد بحث قرار می گیرد این پنج مورد باید در کنار هم دیده شود.

حجت الاسلام فاکر میبدی با بیان این که در موضوع قرآن و علوم انسانی و پیشوندهایی که در کنار قرآن می آید نیاز به هویت شناسی دارد، عنوان کرد: ما از این رهگذر می خواهیم از قواعد مربوط به خودش یا از قواعد لازم در آن جا بحث کنیم؛ اجمالا باید گفت که دو مفهوم بسیار مهم و کاربردی در مباحث تفسیری یکی مبانی و یکی قواعد ارتباط مستقیم با بحث دارد.

وی ادامه داد: منظور از مبانی، هست ها و نیست های تفسیر است، و قواعد در مقام اجرا است که در ادبیات تفسیری باید مورد توجه قرار بگیرد، به عنوان مثال اگر کسی در بحث خبر واحد واقعا معتقد شد که در حوزه نظریه پردازی اصلا نمی تواند مفسر آیات باشد این شخص به هنگام تفسیر قرآن نمی تواند به استناد روایت به تفسیر قرآن بپردازد.

استاد حوزه افزود: همین شخص اگر این مبنا را اتخاذ کرد که اخبار آحاد می تواند کاشف مراد الهی باشد این مفسر به هنگام تفسیر باید به خبر واحد توجه کند، بنابراین قواعدی که در امور تفسیری اجرا می شود از مبانی برخواسته است.

وی با اشاره به لزوم توجه به مباحث تفسیر، علوم قرآنی و علوم انسانی به صورت مجزا، ابراز داشت: بعد از تعیین هویت می توانیم سراغ قواعد برویم و با توجه به مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته می توان گفت که مجموعه پژوهش هایی که در رابطه با علوم انسانی و قرآن صورت می گیرد در دایره تفسیر موضوعی استنطاقی قرار می گیرد.

وی تصریح کرد: اگر مجموعه های تفسیر موضوعی را استخراج کنیم شامل 9 گونه می شود که یکی از آنها سنتی است ولی از زمان مرحوم شهید صدر که تفسیر موضوعی برون قرآنی مطرح شد، اصطلاح تفسیر موضوعی استنطاقی به میان آمد.

وی با بیان این که تفسیر موضوع استخراجی، استشهادی، استطرادی و تنزیلی از موارد دیگر تفسیر موضوعی است، عنوان کرد: آن موردی که بهتر می تواند در مقام اجرای تجربیات علمی قرآن پژوهی جواب داده است، آن است که قرآن را به استنطاق می کشیم و از قرآن پاسخ یک سؤال مطرح را به دست می آوریم که جایگاه قدرت، حقوق شهروندی و مسائل جامعه شناختی از نظر قرآن چیست.

وی تصریح کرد: زمانی که بخواهیم از علوم انسانی  و قرآن سخن بگوییم چون تفسیر موضوعی می شود باید از قواعد تفسیر موضوعی با صبغه تفسیر موضوعی استنطاقی بهره بگیریم./1330/پ۲۰۲/ج