توسل به یک «مُهره سوخته»؛ آخرین حربه ریاض برای مداخله در عراق

به گزارش خبرگزاری رسا، به نظر می رسد که عربستان سعودی همچنان قصد ندارد به نقش آفرینی مداخله جویانه خود در روند سیاسی عراق پایان بخشد. آخرین اخبار و گزارش ها حاکی از آن است که یکی از مقامات عربستان سعودی قصد دارد به زودی طی سفری به بغداد، ضمن دیدار با مقامات عراقی، با سران احزاب و جریان های سیاسی این کشور نیز به گفتگو بنشیند.

در همین ارتباط، منابع آگاه نزدیک به «عبدالعزیز الشمری» سفیر عربستان در عراق اعلام کرده اند که این مقام سعودی «ثامر السبهان» نام دارد. وی مشاور دولت سعودی در امور خلیج فارس است و قصد دارد به منظور انتقال پیامی از سوی «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی به مقامات بغداد، به عراق سفر کند. این درحالی است که السبهان مدتی قبل سفری نیمه کاره به عراق داشته و در این سفر با رهبران فهرست ها و ائتلاف های انتخاباتی این کشور هم دیدار کرده است.

سفر قریب الوقوع ثامر السبهان به عراق در چارچوب سلسله مداخلات مقامات ریاض برای تأثیرگذاری بر روند سیاسی این کشور متناسب با اهداف عربستان سعودی، قابل تفسیر است. برهمین اساس، پیامی هم که قرار است توسط السبهان به مقامات بغداد منتقل شود، نمی تواند بی‌ارتباط با مسأله انتخابات و تشکیل دولت آینده عراق باشد.

سابقه مداخلات عربستان سعودی در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ عراق به دیروز و امروز بازنمی‌گردد و یک مسأله کاملا قدیمی است. همین مقام سعودی که قرار است به بغداد سفر کند، خود متهم ردیف اولِ مداخله در امور داخلی عراق و همچنین انتخابات این کشور محسوب می شود و خاطره تحرکات مشکوک و خارج از موازین دیپلماتیک وی از اذهان عمومی پاک نشده است.

السبهان که هم اکنون به عنوان وزیر مشاور دولت سعودی در امور خلیج فارس فعالیت می کند، پیشتر سفیر ریاض در بغداد بود. سلسله مداخلات وی در امور داخلی عراق و تلاشش برای ایجاد تفرقه میان مذاهب و قومیت های مختلف در این کشور موجب شد تا وزارت خارجه عراق در نامه ای به مقامات سعودی رسما از وی به عنوان یک «عنصر نامطلوب» یاد کرده و او را اخراج کند.

مداخله در زمان حضور در سفارت ریاض در بغداد

وی در زمان تصدی پست سفارت ریاض در بغداد بارها و در مناسبت های مختلف به صورت بسیار عجیب و حیرت انگیز، رسما از وجود اختلافات عمیق میان شیعیان و اهل تسنن عراق سخن می گفت، حشد الشعبی را آماج حملات لفظی قرار می داد و برای روند سیاسی عراق نسخه می‌پیچید تا اینکه دولت بغداد حدود یک سال پیش یعنی در شهریور ماه سال گذشته به حضور این مقام سعودی در کشور خود برای همیشه پایان داد.

وی پس از خروج از بغداد هم مأموریتش برای مداخله در امور داخلی عراق را فراموش نکرد و این‌بار، انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۸ عراق را عرصه مناسبی برای اعمال مداخله خود دید. این مقام سعودی در قامت مشاور دولت در امور خلیج فارس، با نام بردن از برخی لیست های انتخاباتی، رسما حمایت خود از آنها را اعلام کرد تا این‌بار برای افکار عمومی ثابت شود که این مقام به اصطلاح دیپلماتیک مأموریت ویژه ای را از سوی ریاض در عراق بر دوش دارد.

درست به دلیل وجود همین سوابق تیره و تار در پرونده سیاسی السبهان در عراق است که افکار عمومی این کشور نگران نفوذ مجدد این شخصیت سعودی در عرصه سیاسی عراق هستند و تقریبا اطمینان دارند که سفر قریب الوقوعش به بغداد نیز با هدف تکمیل مأموریت مداخله در روند سیاسی عراق به منظور تأمین منافع و مصالح ریاض، انجام خواهد شد.

السبهان؛ شخصیت اطلاعاتی ـ امنیتی

اکنون این سؤال اذهان عمومی را به خود مشغول ساخته که به راستی ثامر السبهان که رد پای وی در مسائل مختلف مربوط به عراق به وضوح دیده می شود، چه کسی است؟ آیا اون یک دیپلمات سعودی همچون هزاران دیپلمات دیگر است یا مسأله فراتر از دیپلماسی و مسائل دیپلماتیک است؟ واقعیت مطلب آن است که سوابق السبهان نشان می دهد که وی نه یک شخصیت دیپلماتیک که یک شخصیت امنیتی ـ اطلاعاتی در ساختار قدرت عربستان سعودی به شمار می رود.

السبهان تاکنون با حکم مقامات ارشد عربستان سعودی مسؤولیت مناصب و پست های بسیاری را بر عهده گرفته است که از جمله آنها می توان به «فرماندهی یکی از شاخه های نیروی پلیس»، «جانشین فرمانده شاخه ای از نیروهای امنیتی سعودی ویژه برقراری امنیت» و «فرماندهی تیم عملیات ضربتی در شهر ریاض»، اشاره کرد.

ثامر السبهان تاکنون مسؤولیت تأمین امنیت و حفاظت از شماری از مقامات نظامی خارجی را نیز بر عهده داشته است. از جمله این افراد می توان به «تام کینگ» و «دیک چنی» وزرای دفاع سابق انگلیس و آمریکا اشاره کرد.

السبهان همچنین سابقه مسؤولیت حفاظت و تأمین امنیت شاهزاده «خالد بن سلطان» را در بین سالهای ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۵ را در کارنامه خود می بیند. این در حالی است که مسؤولیت تأمین امنیت پایگاه های آمریکا، فرانسه و انگلیس در «ریاض» در سال ۱۹۹۵ بر عهده السبهان بوده است.

لذا تمامی سوابق «ثامر السبهان» حاکی از آن است که وی تماما یک شخصیت امنیتی ـ اطلاعاتی است و هیچ سنخیتی با کارهای دیپلماتیک و پست‌هایی از این دست ندارد. ناگفته پیداست که انتخاب چنین شخصیتی برای سفر به عراق نمی‌تواند به صورت اتفاقی و بدون برنامه ریزی قبلی اتفاق افتاده باشد.

ملاقات با شخصیت های عراقی در اردن

این را نیز باید اضافه کرد که طبق گزارش پایگاه «العربی الجدید»، السبهان در راستای دخالت در امور داخلی عراق و جهت دهی به جریان های سیاسی این کشور، طی روز چهارشنبه گذشته در شهر امان، پایتخت اردن با شماری از چهره های سیاسی عراقی دیدار کرده است. در این نشست که پشت درهای بسته و در هتل «فورسیزن» امان برگزار شده است، «جمال الکربولی»، «محمد الکربولی»، «صالح المطلک»، «احمد الجبوری»، «خالد المفرجی» و «مثنی السامرائی» حضور داشته اند.

اینکه عربستان سعودی مجددا پس از کنار گذاشته شدن السبهان از سفارت عراق، بار دیگر در پرونده انتخابات پارلمانی این کشور به وی متوسل شده است، مسأله عجیبی نیست. علت هم آن است که مسؤولان ریاض بر روی دامنه‌دارتر و گسترده تر شدن شدت اعتراضات مردمی در عراق، ایجاد هرج و مرج و به تبع آن، ظهور و بروز خلأ سیاسی در این کشور حساب ویژه ای باز کرده بودند و با تمام این ها، ریاض نتوانست علیرغم حربه های مختلف، معترضان را به سمت و سویی که می‌خواهد، سوق دهد.

نا امیدی از تحریک اعتراضات مردمی در عراق

بر همین اساس، به دنبال آغاز مجدد رایزنی های سیاسی میان احزاب، جریان ها و گروه های سیاسی مختلف عراق برای تعیین نخست وزیر و تشکیل دولت جدید پس از یک وقفه چند هفته ای به دلیل تظاهرات و اعتراضات مردمی، مقامات عربستان سعودی عملا چاره ای جز متوسل شدن به همان شیوه قدیمی جهت مداخله در مرحله ائتلاف سازی های پساانتخاباتی در عراق، نیافتند و بدین‌ترتیب مجددا مُهره سوخته خود در عراق یعنی ثامر السبهان را روانه میدان ساختند؛ غافل از آنکه مقامات عراقی قصد ندارند از یک سوراخ دو بار گزیده شوند.

در این میان واکنش احزاب و جریان های عراقی در قبال تحرکات مشکوک و البته مخرب عربستان در کشور خود، قابل تأمل به نظر می رسد. به عنوان مثال، می توان به استراتژی جریان حکمت ملی به رهبری سید عمار حکیم در قبال سعودیها اشاره کرد که ضمن خارج کردن «مواجهه و مقابله مستقیم» با ریاض «سیاست ورزی در عین توجه به منافع ملی» را مد نظر قرار داده است.

جریان حکمت ملی با این استراتژی هوشمندانه ضمن تمامی فضاها برای مداخلات خارجی در روند سیاسی عراق را پوشش داده و به عنوان یکی از جریان های تأثیرگذار عراق، بدون هیچگونه واکنش قهرآمیزی در قبال ریاض، به نوبه خود ابتکار عمل را از سعودیها گرفته است. به عبارت دیگر، استراتژی «مدیریت اوضاع سیاسی عراق و ممانعت از ورود این کشور به تونل آشوب‌ها، تنش‌ها و هرج و مرج‌های منطقه‌ای» در نحوه برخورد حکمت ملی با عربستان سعودی، همواره مد نظر بوده است.

شکست در جایگزینیِ نقش ایران برای تأمین برق عراق

در هر صورت، آنچه که واضح به نظر می رسد این است که سعودیها نه تنها از فرصت های سیاسی که پیشتر بدان اشاره شد، بلکه از فرصت های اقتصادی نیز برای افزایش نفوذ خود در عراق به منظور تحقق خواسته‌هایشان، بهره برداری می کنند. به عنوان نمونه می توان به مسأله توقف فروش برق از سوی ایران به عراق اشاره کرد که یک مسأله طبیعی در مراودات میان کشورها محسوب می شود اما رسانه های سعودی تلاش کردند از همین فرصت نیز استفاده کرده و به نوعی، از این نمد، کلاهی برای خود در عراق بسازند.

بدین ترتیب، رسانه های وابسته به دربار سعودی در اقدامی کاملا هماهنگ از پیش طراحی شده و با هماهنگی با مقامات ارشد عربستان، مدعی شدند که ریاض با ساخت یک کارخانه انرژی خورشیدی و فروش برق به عراق با قیمت بسیار پایین تری نسبت به ایران موافقت کرده است. سعودیها با این شایعه پراکنی‌ها تلاش کردند این پیام را به بغداد مخابره کنند که چاره ای جز تأمین برق خود از کشورِ جایگزین یعنی عربستان را ندارد.

البته دیری نپایید که این تلاش مذبوحانه با درهای بسته مواجه شد و سعودیها نتوانستند خود را به عنوان جایگزینی برای ایران در زمینه تأمین برق عراق، به دولت بغداد تحمیل کنند. درهمین ارتباط، «سعد الحدیثی» سخنگوی دولت عراق صراحتا اعلام کرد که در زمینه تأمین برق این کشور از عربستان هیچ توافقی با مقامات ریاض صورت نگرفته است.

پایان سخن اینکه تمامی تلاش های عربستان سعودی برای یافتن جای پایی جهت مداخله در امور عراق ـ چه در عرصه سیاسی و چه در عرصه اقتصادی ـ تاکنون با شکست مواجه شده و نتیجه مطلوب ریاض را به دنبال نداشته است و به نظر می رسد که در آینده و با تشکیل دولت جدید عراق در سایه وحدت ملی این کشور، این تلاش ها به صورت نهایی ناکام بمانند./۸۴۷/ب۱۰۱/ع

رامین حسین‌آبادیان/مهر