تبیین سه گانه «رسانه ملّی»، «رسانه مخالف» و «رسانه برانداز»

به گزارش بین‌الملل خبرگزاری رسا، نقش رسانه و تاثیر آن بر جوامع، از مسائل مهم و حیاتی انسان قرن بیست و یک است تا آنجا که تصور زندگی بدون ارتباطات برای همگان سخت و مشکل است. رسانه دارای وجوه مثبت بسیاری بوده که فرهنگ‌سازی، آگاهی بخشی به ملت‌ها، مقابله با فساد و ساماندهی افکار عمومی تنها بخشی از نقاط مثبت رسانه است.

هرچند که رسانه‌ها نقش بسزایی را در نحوه اندیشه و زیستن افراد ایفا می‌کنند اما همچنان می‌تواند موجودیت اجتماعی انسان‌ها را نیز مورد تهدید قرار دهند. رسانه بسان یک ابزار، ضمن آنکه موجبات ترقی و اعتلای سطح آگاهی ملت‌ها را فراهم می‌سازد، همزمان می‌تواند حیات فکری ـ اندیشه‌ای آنان را نیز به شدت تحت تاثیر قرار داده و همچون جادویی نانشاخته، انسان‌ها را به سمت اهدافی از پیش تعیین شده هدایت کند بنابراین ضروری است تا شناخت کامل و دقیقی از آن را به دست آوریم.

رسانه در سال‌های اخیر مورد توجه پایگاه‌های اندیشه‌ورز کشورهای اسلامی قرار گرفته است. مصر به عنوان پایگاه نخست ترویج معارف دینی اهل سنت شناخته می‌شود، در سال‌های اخیر از ظرفیت رسانه برای پیشبرد اهداف خویش بهره‌های فراوانی برده است. راه‌اندازی واحد فتوای الکترونیکی در الازهر یکی از اقدامات مهم نهادهای دینی مصر برای بهره‌وری از ظرفیت رسانه برای تعامل بیشتر با مخاطبان خود هستند.

با آنکه اهمیت رسانه از دید مقامات سیاسی و شخصیت‌های دینی مصر پنهان نیست با اینحال مصر یکی از کشورهایی است که با پدیده تروریسم به شدت دست و پنجه نرم می‌کند. در سال‌های اخیر، مصر همواره مورد تعرّض حملات تروریستی قرار گرفته است و غالب عاملان اقدامات تروریستی جوانانی هستند که از طریق شبکه‌های اجتماعی با اندیشه‌های افراطی آشنا شده‌اند همین امر سبب شده تا دستگاه‌های ذی‌ربط، نسبت به پیامدهای تکنولوژی و خطرات رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی احساس خطر کرده و همایش‌های متعددی را با هدف اعتلای سطح آگاهی و هوشیاری جوانان و آشناسازی مردم با مزایا و معایب رسانه‌ها برگزار کنند تا از این رهگذر بتوانند از پدیده تروریسم در مرزهای سرزمینی خود بکاهند.

رسانه ملّی بخشی از هویت جامعه است
در تازه‌ترین همایشی که در مصر با تمرکز بر «نقش رسانه در آگاهی‌بخشی» برگزار شده است، شیخ محمد مختار جمعه وزیر اوقاف این کشور، به بررسی مزایا و معایب رسانه پرداخته است. شیخ جمعه با بیان اهمیت رسانه در ترویج اسلام اعتدالی و دوری از افراط‌گرایی، رسانه‌ها را یکی از عوامل موثر در افزایش سطح آگاهی و هویت بخشی به نسل جوان معرّفی کرده است.

به عقیده شیخ مختار جمعه رسانه ملّی یکی از سلاح‌های عصر جدید در نبردهای فکری ـ فرهنگی و بسیج افکار عمومی، آماده‌سازی و اقناع مردم است. رسانه در ساخت دولت‌ها و جوامع به شکل عام و اندیشه‌سازی به طور خاص دارای اهمیت بسزایی دارد. رسانه بخشی از هویت یک جامعه است و اصحاب رسانه نیز نخبگان، فرهنگ‌سازان و روشنایی بخش فضای غبارآلود فکری کشورها هستند. چه کسی به جز اصحاب رسانه در خط مقدم مقابله با نقشه‌های دشمنان و آگاهی‌بخشی پیرامون مسائل حقیقی کشور است؟

وی با تحلیل ابعاد مختلف فیلرینگ شبکه‌ها و محدودیت دسترسی به رسانه‌های جمعی تاکید کرد: رسانه واقعی، بخشی از راهکار است نه جزئی از مشکلات. رسانه‌ها تنها بازتاب‌دهنده وقایع نیستند بلکه وظیفه مهم رسانه در کنار آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی، حفاظت از ساختارها و نهادهای اجتماعی در مقابل فساد با هر شکل و نوعی است. کسی نمی‌تواند رسانه را از وظیفه اصلی‌اش میان‌تهی کرده و یا مانعی در انجام وظیفه و نقش رسانه‌ها شود.

وزیر اوقاف مصر گفت: نقش رسانه‌ی کامل به رصد، کشف و اعلام خطاها و اشتباهات خلاصه نمی‌شود بلکه رسانه‌ کامل آن رسانه‌ای است که پیشنهاداتی برای حل مشکلات ارائه داده و با روشنایی بخشیدن به آینده، مسیر تصمیم‌سازی را برای مسؤولان هموار می‌سازد. رسانه کامل، موفقیت‌ها را همراه با ناکامی‌ها نشان می‌دهد و ضمن ابراز شکوه از کوتاهی مقامات، نسبت به تلاش خدمت‌گزاران مردم قدردان و شکرگذار است.

بایستی میان رسانه ملّی، رسانه مخالف و رسانه برانداز فرق گذاشت
شیخ جمعه با برشمردن مولفه‌های رسانه ملّی خاطر نشان کرد: رسانه‌ ملّی، فراسوی خواسته‌های شخصی حرکت می‌کند و نفع همگانی را بر نفع شخصی، حزبی و جناحی ترجیح می‌دهد. انتخاب زمان مناسب برای انتقادات و ارائه پیشنهادات، اهتمام به مسائل با نگاهی به دور از سیاست‌زدگی و افراط‌ و تفریط، رعایت انصاف در برخورد با نظر مخالف، هدف‌گذاری و تلاش برای تحقق اهداف کلان کشور، فهم اولویت‌های ملّی و گام برداشتن در مسیر تحقق آن، مقابله با فساد، انحراف و اقدامات خرابکارانه برای سرنگونی و تضعیف پایه‌های حکومتی از دیگر وظایف یک رسانه واقعی است.

عالم اهل سنت مصر با تمایز میان رسانه مخالف حکومت و رسانه‌ برانداز اظهار داشت: نمی‌توان به رسانه‌ای که ضمن وارونه سازی واقعیت‌ها، سیاه‌نمایی و انکار پیشرفت‌ها و حقایق، مسیر تخریب و براندازی حکومت را فراهم می‌آورد همانگونه که رسانه‌های تروریستی چنین رفتاری می‌کنند، عنوان رسانه مخالف حکومت را داد بلکه این رسانه یک رسانه برانداز است که باید با قدرت با آن مقابله کرد.

وزیر اوقاف مصر با هشدار نسبت به سوء استفاده جریان‌های تکفیری و تروریستی از رسانه‌ها گفت: خطر رسانه‌های تکفیری، ارتش سایبری و اکترونیکی افراط‌گرایان و بوق‌های رسانه‌ای وابسته به تندروها را باید جدی گرفت. همچنان افرادی هستند که از جریان‌های افراطی که به دنبال مشروعیت‌زدایی از دولت‌ها، دروغ‌پراکنی، شایعه‌سازی، واژگون کردن حقایق حمایت می‌کنند و وظیفه همگان است که با شناسایی افراد خائن و بیان جنایاتشان، زمینه رسوایی آنان را فراهم سازند. به مزدوران و حامیان برهم زننده امنیت و نظم امت اسلامی هشدار می‌دهم که در رفتار خود تجدید نظر کنند ” وَاللَّهُ غَالِبٌ عَلَى أَمْرِهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ”

محمد رایجی پژوهشگر مسائل جهان اسلام