آسیب های مطالعات اسلامی میان رشته ای

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام طالقانی، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم در نشست تخصصی مطالعات میان رشته ای اسلامی در غرب، چیستی امکان و کاربرد که امروز در دفتر تبلیغات اسلامی مشهد برگزار شد، به انواع مطالعات از نظر رشته ای و تفاوت مطالعات اسلامی میان رشته ای از دیدگاه اسلامی و غربی اشاره کرد و گفت: مطالعات میان رشته ای عنوانی نو پیدا است و هم چنان اتفاق نظر بر سر چیستی آن وجود ندارد.

وی آغاز جریان علمی را مربوط به یونان باستان و قبل از تحولات عصر تجدد دانست و ابراز کرد: عصر علوم از یونان آغاز شد و جریان علم در جهان جریان جهانی و هم افزا بوده و جریانی منطقه ای و گروهی و فرقه ای نبود اما در ادامه این مسیر هم افزا و واحد که به آن صوفیا و حکمت می گفتند توسط ارسطو به حکمت نظری، عملی و تولیدی شد و در اسلام فقط به حکمت نظری و عملی توجه شد.

حجت الاسلام طالقانی افزود: نکته مهم در بحث حکمت این بود که حکیم به حوزه و دانش خاصی محدود نبود بلکه در دانش وسیعی صاحب آگاهی بود از جمله در جهان اسلام کسانی مانند ابن سینا در زمینه های مختلف دانشی آگاه و صاحب نظر است، مطالعات میان رشته ای در این عصر معنا نداشته و با پیدایش تجدد علوم تخصصی و شاخه شاخه و واگرا شدند.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم به پیدایش دانش های میان رشته ای در عصر پسا تجدد اشاره و ابراز کرد: واگرایی علوم از نیمه دوم قرن بیستم شروع شد و با کاستی هایی که داشت نقاط ضعف تجدد را نشان داد، در این دوره معتقد بودند که علوم به تنهایی نمی توانند به واقعیت توجه کند و باید هم گرا شوند که باعث به وجود آمدن مطالعات میان رشته ای شد.

وی انواع مطالعات با توجه به دانش های مختلف را برشمرد و گفت: مطالعات تک رشته ای، مطالعات دایره المعارفی و تجمیع دانش های مختلف در یک فرد، مطالعات متقاطع و مطالعه یک رشته علمی با رشته علمی دیگر و قطع شدن این رشته ها از هم در جایی، مطالعات چندگانه و مطالعه چند متخصص در رشته های مختلف و رسیدن به خروجی واحد، مطالعات بین رشته ای و مطالعات فرا رشته ای از جمله انواع مطالعات است.

حجت الاسلام طالقانی افزود: در مطالعات میان رشته ای روش ها، پیش فرض ها و دانش ما از حوزه های مختلف معرفتی هم گرا شده و به علم واحد تبدیل می شوند.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم به تفاوت مطالعات میان رشته ای در میان مسلمانان و غرب اشاره و ابراز کرد: در دیدگاه توحیدی، حکمت یونانی و سایر گرایش های دینی جهان را کل یکپارچه می دانستند و موجه نبوده که بر بخشی از جهان چشم بسته و بر بخشی دیگر به صورت مستقل متمرکز شده و مورد مطالعه قرار داد اما با عصر تجدد در مطالعات اسلامی از دیدگاه غرب از الهیات بریده و نگاه علمی از خداوند روی برگرداند و آرام آرام نگاه به این سو رفته که جهان در کل در هم تنیده است و با یک گرایش خاص نمی توان آن را شناخت.

وی اظهار داشت: مطالعات آکادمیک میان رشته ای اسلامی در غرب فروکاهش گرا است و فکر می کنند که اسلام را به حوزه مشخص مانند فقه یا قرآن یا حدیث فرو کاسته و اسلام را بشناسد و نیز به مطالعات اسلامی در دنیای مدرن نگاه سکولار است و این تفکر در آن ها نیست که مطالعات ما را به حقیقت می رسانند و انگیزه الهی ندارند بلکه به دنبال حقیقت زمینی هستند تا مسلمانان را شناخته و راه استعمار آن ها را بشناسند.

حجت الاسلام طالقانی بیان داشت: اتحادیه اروپا برای شناسایی معتزله نخستین که ریشه گرایش های عقل گرایانه بودند، میلیون ها یورو هزینه می کند تا فرهنگ این گروه را فرابگیرند و علت انتخاب این گروه برای مطالعه آن هم با چنین هزینه ای به این خاطر است که گروهی با تفکر نزدیک به خود را پیدا کرده و بازشناسایی کرده و برای اهداف خاص خود در جمع مسلمانان از این گرایش ها استفاده کنند.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم به آسیب های مطالعات اسلامی میان رشته ای اشاره و تصریح کرد: به نظر می رسد که این دست تلاش ها در مطالعات بین رشته ای که شاید در کل دنیا هم پیشتاز باشد، دچار آسیب هایی است و از مهمترین آن ها این است که تصویر روشنی از مطالعات میان رشته ای نیست به عنوان مثال ممکن است مطالعات قرآنی با استفاده از روانشناسی سکولار معاصر مشروع باشد اما رویکرد نامشروع نیز در آن کم نیست و از جمله آسیب ها این است که این مطالعات به شدت در معرض سکولار شدن است و این خطر است که آموزه های معنوی را به دنیوی کاهش دهیم و در این مسیر سکولاریزه شویم.

وی ادامه داد: اگر مطالعات میان رشته ای به نحو صحیح رخ دهد می تواند کارکرد قابل توجه داشته باشد و به نظر می رسد اسلام شناسی از این جنس است و اگر قرار است حقیقت اسلام را بشناسیم، نمی شود تک بعدی شناخت و معنا ندارد فقیه بی نیاز از فقه، کلام و فلسفه و غیره باشد اما اگر این مطالعات میان رشته ای به درستی انجام نشود به جایی که در نهایت به هم گرایی برسیم به یک مهمل گویی و توهم دست یافته ایم و آثاری توهمی تولید شده است که از آسیب های جدی این نوع مطالعات است و باید توجه جدی به این امر شود./864/پ202/ب1