نقطه کور قمار نفتی «محمد بن سلمان»

به گزارش خبرگزاري رسا، عبدالباری عطوان تحلیلگر مطرح جهان عرب در سرمقاله روزنامه فرامنطقه‌ای "رای الیوم" نوشت: عربستان سعودی این روزها عناوین اصلی خبرها را به دو دلیل یعنی اعلام رهبری دو جنگ خطرناک، اشغال کرده است، نخست جنگ داخلی؛ زمانی‌که شاهزاده "محمد بن سلمان" حاکم فعلی دست به موج بازداشت‌ها، که شامل شاهزاده‌های کوچک و بزرگ است، زد تا به این ترتیب قبضه آهنین خود بر قدرت را محکم‌تر کند و تمامی دشمنانش را از بین ببرد، جنگ دوم نیز جهانی است که در چارچوب آن، ریاض قیمت نفت سعودی را در حدود 10 دلار در بشکه کاهش داد تا از یک‌سو تلاشی برای تسلیم کردن روسیه به شروطش و مجبور کردن آن به پایبندی به تصمیم سازمان "اوپک" مبنی بر کاهش تولید تا حدود 1.5 میلیون بشکه در روز باشد تا در چنین وضعیتی، قیمت نفت که به دلیل کاهش مصرف در نتیجه انتشار ویروس کرونا، به‌ویژه در چین که بزرگترین کشور مصرف‌کننده و وارد کننده است، کاهش یافته است، افزایش یابد.

بهای نفت، به دلیل این تصمیم "انتقام‌جویانه" عربستان سعودی از روسیه، که جنگ علیه آن توسط شاهزاده بن سلمان اعلام شد، روز دوشنبه به نسبت 30 درصد سقوط کرد و قیمت بشکه به 30 دلار کاهش یافت. "عبدالصمد العوضی" کارشناس کویتی در حوزه نفت پیش‌بینی کرده است در صورتی که این جنگ ادامه یابد، بهای هر بشکه نفت طی روزهای آینده ممکن است به 25 دلار نیز کاهش یابد.

همه کارشناسان انتظار "آتش‌بس" در این جنگ را ندارند؛ چرا که روسیه بر ردّ یعنی مخالفت با کاهش تولیدش مصمم است زیرا در حال جنگ موازی با نفت شیل آمریکایی است که میانگین تولید آن در دوره اخیر به ضرر توافق‌های سازمان اوپک با کشورهای غیر عضو در آن، یعنی کاهش تولید، است. تصمیم‌گیران روسی بر این باورند که کاهش بهای نفت منجر به ورشکستگی شرکت‌های نفتی شیل می‌شود؛ به این دلیل که هزینه‌های تولید آن و نیز خروج آنها از چرخه رقابت، بالاست.

این دومین جنگی است که عربستان سعودی علیه روسیه آغاز می‌کند، اولین بار در سال 2014 و به دستور آمریکا، این کشور پادشاهی تصمیم گرفت تولیدش را افزایش دهد تا کاهش قیمت نفت به اقتصادهای روسیه و ایران ضربه بزند. قیمت‌ها از 120 دلار در بشکه به 30 دلار در بشکه رسید. کشورهای عربی حوزه خلیج‌(فارس) صدها میلیارد دلار در نتیجه کاهش درآمدهای نفتی‌شان متحمل خسارت شدند در حالی‌که حجم ضرردهی ایران و روسیه ضعیف بود و آن فروپاشی مورد انتظار در اقتصادشان اتفاق نیفتاد و این کشورها از این بحران قدرتمندتر بیرون آمدند.

تصمیم‌گیرنده سعودی بر این باور است که روسیه اولین ضربه‌پذیر و فریاد کننده خواهد بود؛ زیرا هزینه‌های تولید هر بشکه روسی دو برابر یا بیشتر از تولید همتای سعودی خود( 3 دلار در بشکه) است ولی او نمی‌داند که روسیه اقتصاد متنوع‌تری دارد و به نفت و درآمدهای آن در یک میزان محدودی تکیه کرده است، در حالی‌که رقیب سعودی آن، درآمدهای نفتی‌اش حدود 90 درصد درآمد ملی‌اش را شامل می‌شود.

عربستان سعودی و همتایان آن در شورای همکاری خلیج‌ (فارس) از این هرج و مرج در بازارهای انرژی و کاهش قیمت نفت بسیار متضرر شده‌اند و بیشتر بورس‌های آنها با شاخص‌هایی که امروز 10 درصد است، سقوط کرده‌اند به طوری‌که کویت مجبور شد انجام داد و ستد در بورس خود را متوقف کند ولی بورس قطر بزرگ‌ترین کاهش در یک روز را در تاریخش متحمل شد.

اگر پیش‌بینی‌های کارشناسان نفتی که می‌گویند به دلیل فاجعه شیوع ویروس کرونا، میزان مصرف جهانی نفت در روز تقریبا 750 هزار بشکه( الان حدود 75 هزار بشکه) ممکن است کاهش یابد، درست از آب درآید این امر به مشکلات عظیمی در اقتصاد کشورهای عربی نفت‌خیز در حوزه خلیج‌(فارس) خواهد انجامید و کسری بودجه این کشورها را دو برابر خواهد کرد و بیشتر آنها ممکن است مجبور شوند به منابع مالی صندوق‌های ذخیره برای نسل‌های بعدی، متوسل شوند و آنها را کاملا خالی کنند  و همچنین مالیات بر درآمد بالایی را به شهروندان خود تحمیل کنند، قیمت خدمات عمومی را افزایش دهند، هزینه‌های رایگان را لغو کنند و بودجه‌ها و هزینه‌های عمومی خود را کاهش دهند و سیاست‌های واقعا سختگیرانه‌ای اتخاذ کنند.

بسیاری از ناظران بر این باورند که تصمیم عربستان سعودی مبنی بر کاهش بهای نفت از یک سو، که بدون هماهنگی با همتایانش در خلیج( فارس) و دیگر اعضای اوپک اتخاذ شد، تصمیمی "قمارگونه" بود؛ چرا که این تصمیم از نظر زمانبندی، نتایجی معکوس داشته است درست مانند وضعیت سال 2014؛ به‌ویژه که به دلیل توقف تقریبا کامل بخش هواپیمایی در این روزها، میزان مصرف جهانی نفت در ابعاد بالا کاهش یافته است.

در سایه فروپاشی اقتصاد جهانی و کاهش مصرف نفت، شرکت نفتی "آرامکو" حدود 248 میلیارد دلار از ارزش خود را از دست داده و قیمت سهام‌های آن حدود 10 درصد کاهش یافته است.

چشم‌انداز "2030" محمد بن‌سلمان برای تنوع بخشیدن به منابع درآمد و ایجاد پروژه شهر تفریحی "نئوم" در ساحل دریای سرخ واقع در شمال غربی این کشور، که به سرمایه‌گذاری 500 میلیارد دلاری نیاز دارد، ممکن است در صورت ادامه وضعیت سقوط قیمت نفت و بازارهای مالی جهان، یکی از مهم‌ترین آسیب‌پذیرها باشد.

 موضوع قابل توجه این است که کشورهای فقیر جهان، از جمله کشورهای غربی غیر نفتی، بزرگ‌ترین بهره‌گیرنده از این کاهش بهای نفت باشند؛ چرا که بند انرژی بخش بزرگی از بودجه عمومی آنها را اشغال کرده است.

صندوق بین‌المللی پول هفته گذشته در گزارش خود پیش‌بینی کرد که کشورهای عربی حوزه خلیج(فارس)، یا بیشتر آنها، احتمالا به دلیل کاهش مصرف نفت- در نتیجه توقف تولید خودروهایی که کاملا به نفت وابسته هستند- و نیز استفاده از منابع انرژی جایگزین مانند باد، انرژی خورشیدی و اتمی و خودروهای برقی، در سال 2034 با ورشکستگی مواجه شوند./1360/