نگاه عمیق حاصل تربیت دینی است

اشاره: نزاع بین حق و باطل از خلقت اولین بشر آغاز شد، یکی از پایه‌های این درگیری، حیطه اختیارات دین بود که شاید ریشه ان را بتوان در نگاه‌های سطحی به مسائل دین جستجو کرد. اگر مردم از همان ابتدا با نگاه‌های عمیق به مسائل دینی می‌نگریستند، شاید جمعیت کمتری راه ضلالت را درپیش می‌گرفتند.

از این رو خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی برای بررسی و تبیین نقش آموزش، تعلیم و تربیت به نگاه عمیق دینی با حجت الاسلام حامد تقدیری، رئیس سازمان مدارس اسلامی صدرا به گفت‌وگو پرداخت.

رسا- لزوم نگاه عمیق به مسائل دینی در چیست؟

انسان‌ها وقتی که وارد دنیا می‌شوند، در یک مسیر رشد و تعالی قرار می‌گیرند. یعنی باید از ابتدا تا انتهای عمرشان در این مسیر رشد و تعالی حرکت کنند و این مسیر را سازنده انسان تعیین می‌کند. سازنده هر چیزی هدف و چگونگی استفاده از آن وسیله را یاد می‌دهد.

منابع دینی، قرآن، آیات و روایات، اهداف خلقت انسان را مشخص می‌کند و روش رسیدن به آن را تبیین می‌کند. طبیعتا انسانی که هدف زندگی‌اش را نمی‌داند، اشتباه حرکت می‌کند و دائما در حال حرکت است. دین تلاش می‌کند تا با توجه به رشد فهم و فکر انسان، او را در مسیر و ریل تعالی قرار می‌دهد.

رسا- شاید یک نگاه سطحی هم مسائل ما را برطرف کند و نیازی به غور در مسائل نباشد؟

بگذارید از الان وارد بحث نظام آموزشی شویم؛ در نظام آموزشی، یک تفاوتی بین آموزش دینی و تربیت دینی وجود دارد که با هم متفاوت است.

آموزش دینی این است که آموزه‌های دینی را به دیگران منتقل می‌کند؛ بعضی‌ها فکر می‌کنند انسان‌ها چون چیزی را نمی‌دانند خطا می‌کنند؛ یعنی مشکل از جهل‌شان است. در نتیجه اگر ما دانش انسان‌ها را رشد دهیم، کفایت می‌کند و احتمالا دیگر خطا نمی‌کنند.

این‌ها، همین تفکر را در آموزه‌های دینی هم وارد می‌کنند. نظام آموزشی هم با این تفکر پیش می‌رود و کتاب‌های دینی را بیشتر می‌کنند. اگر یک رشته‌ای مثل رشته معارف راه‌اندازی می‌شود، تصور این است که کتاب‌های دینی بیشتری خوانده می‌شود؛ در حالی که یک تربیت دینی که اثرگذار باشد، اینگونه نیست.

تفاوت نظر تا عمل

مثلا کسی که می‌داند دروغ بد است، ولی باز هم دروغ می‌گوید، به این دلیل است که آن تربیت دینی در آن فرد اتفاق نیفتاده است. تربیت دینی چیست؟ تربیت دینی یعنی همان باورهای دینی که انسان را در موانع درونی مثل هوس‌ها، غرایز و همه احساسات در مقابل موانع بیرونی، مثل دوستان، اجتماع و مثل این‌ها که انسان را به انحراف می‌کشاند، حفظ می‌کند.

مثلا می‌توان شهید چمران یا شهید بابایی را مثال زد؛ با وجود اینکه در آمریکا هستند، تصمیم می‌گیرند تا با اختیار گناه نکند یا مسیرش را مسیر رشد و تعالی قرار دهد؛ چرا؟ چون تربیت دینی در وجود او اتفاق افتاده است. ضعف نظام آموزشی ما این است که در مسیر تربیت دینی گام برنداشته و گام‌هایش در مسیر آموزش دینی بوده و طبیعتا یک عده‌ای هم می‌آیند آموزش می‌دهند که شاید خودشان هم باور نداشته باشند.

اگر ما جهت‌دهی درست داشتیم و آن وقت حجم مطالب آموزشی را زیاد کردیم، غرض حاصل می‌شود و دانش‌آموز به خاطر نمره درس را پاس نمی‌کند؛ بلکه از آن استفاده می‌کند و لذت می‌برد. زیرا نگاهشان به جهان و به خلقت تغییر پیدا می‌کند و شخص انگیزه مطالعه بیشتری پیدا می‌کند.

رسا- در نظام آموزش فعلی، از ابتدایی تا آموزش عالی، آیا نگاه درست و عمیقی به دین وجود دارد یا به صرف نگاه سطحی اکتفا می‌شود؟

اصلا نظام دینی در آموزش و پرورش خوب تصویر نشده است. وقتی می‌آییم گزاره‌ها و باورهای دانش آموزان را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که خیلی خطاها وجود دارد؛ حتی روش‌هایی را هم یاد ندادیم که دانش آموزان خودشان بتوانند شبهات را پاسخ دهند. البته قرار هم نبوده که کسی پاسخ شبهات را به این‌ها بگوید؛ اگه ما روش‌های آن را هم منتقل کرده بودیم، خودشان باید می‌رفتند و جواب را پیدا می‌کردند.

تعدادی از مجتهدین و از اساتید عالی حوزه، باید در نظام آموزش و پرورش وارد می‌شدند؛ محتوای درست تولید می‌کردند. اما صورت نگرفت و آموزش ما هم طبیعتا آسیب‌پذیر شد. یعنی حتی آموزه‌های دینی ما هم به خوبی اتفاق نیفتاده و ما بعضا می‌بینیم که بعضی از مسائل احکام در کتب وجود دارد که خیلی مبتلی‌ به نیست و دانش آموز فکر می‌کند که این به خاطر ضعف دین است و دین را زیر سوال می‌برد.

در مدارس ما به امام جماعت می‌گوییم شما بیا نمازت را بخوان، مسئله شرعی‌ات را بگو و نهایتا دوتا سوال بچه‌ها را هم جواب بده و بعد هم برو؛ یعنی کاری با دانش آموز و تربیت و اینها نباید داشته باشد.

رسا- شما رییس سازمان علوم و معارف اسلامی هم هستید؛ یک طرحی را تحت عنوان مدارس صدرا شروع کردید، برنامه این مدارس را توضیح دهید.

سازمان تبلیغات اسلامی، وظیفه‌اش این است که زیبایی‌های اسلام و انقلاب اسلامی را تبیین کند. و آن شیرینی‌اش را در دل‌ها بکارد؛ این هدف اصلی‌اش است. برای موضوع مدرسه هم سازمان مدارس علوم و معارف اسلامی صدرا تشکیل شد. باید بیاییم و آن الگوی زیبای مدرسه‌ای انقلاب اسلامی را بازگو کنیم. این مدارس تلاش می‌کند تا با مخاطب امروز همراه باشد و آن زیبایی‌های دین را برای یک نوجوان امروزی ساده‌سازی کند.

ما علاوه بر فهماندن زیبایی‌های انقلاب به دانش‌آموز، به دبیران و خانواده‌ها هم زیبایی انقلاب را می‌شناسانیم و خود این کار باعث همراه شدن خانواده‌ها نیز می‌گردد. به خاطر اینکه ظرفیت ما ملی است و در تمامی استان‌ها مدرسه داریم، می‌توانیم الگوسازی کنیم ولی هنوز به الگوی متناسبی دسترسی پیدا نکردیم. بنا داریم تا تعلیم و تربیت را در قالب اردوهای تفریحی به دانش‌آموز تعلیم دهیم.

مدارس ما، غیر انتفاعی نیست؛ یعنی ما برای تحصیل از دانش آموزان هزینه‌ای دریافت نمی‌کنیم و این یک مقدار با انقلاب که برای مستضعفین هست، همخوانی بیشتری دارد./882/ 402/