فلسفه وجود شرور و بلایا در نظام آفرینش چیست؟

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری رسا، آیت الله محمدتقی مصباح یزدی رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در سخنان معرفتی خود با موضوع شرور و بلایا گفت: امروز کرونا کشورها را در برگرفته و روز به روز شیوع بیشتری پیدا می کند.

وی افزود: درباره اینگونه مسائل سؤالات فراوانی از سوی اقشار مختلف مطرح می شود که این بحث در دو حوزه نظری و عملی قابل بررسی است، گاهی از نظر عقلی می خواهم بدانیم که وجود بلایا و آفت ها چه توجیه عقلانی دارد که بحث نظری است اما گاهی می خواهیم وظیفه انسان در برابر آن را بدانیم که حوزه عملی می شود.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که بحث درباره شرور همیشه مطرح بوده است، اظهار داشت: گرایش ماتریالیستی می گوید همیشه دنیا اینگونه بوده و دلیل خاصی ندارد، این گرایش وارد مباحث الهی، خداشناسی و حکمت های آفرینش نمی شود و کنار گذاشته خواهد شد.

وی ادامه داد: وقتی می گوییم عالم را آفریدگاری خلق کرده می توان خوبی را ناشی از حکمت و تدبیر الهی دانست اما در زمان شرور چه باید بگوییم، با توجه به اهمیت بحث کسانی از دوران باستان قائل به ثنویت شده اند و گفتند که عالم دارای دو مبدأ خیر و شر است.

آیت الله مصباح یزدی ابراز داشت: افراد دیگری گفتند که خدا همه چیز از جمله اهریمن را آفرید یعنی خدا خیر است و شرور عالم مربوط به اهریمن می شود؛ آنچه که با اعتقادات توحیدی و ادیان الهی به ویژه اسلام ارتباط پیدا می کند این است که کل هستی یک آفریدگار دارد و واجد همه صفات خیر و کمالات است و هیچ نقص و شری در وجود او قرار ندارد و همه چیز را با حکمت آفریده است.

وی عنوان کرد: در اینجا سؤال می شود که شرور برای چه خلق شده است و این سؤال پیش می آید که از نظر عقلی چگونه می توان توجیه کرد چرا خداوند حکیمی که هیچ صفت زشتی ندارد و خیر محض است و جز خیر چیزی نمی خواهد، شرور را خلق کرده است؟

نماینده مردم خراسان رضوی در مجلس خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: بحث های بسیار عمیق و طولانی در طول دوره های مختلف شده که حاصل آن به این جمله بازمی گردد که شرور مخلوق نیستند بلکه امور عدمی به شمار می روند.

وی اضافه کرد: مسلمانان و ادیان الهی معتقد هستند که در زندگی ابدی دو سرای خیر بدون شر و شر بدون خیر وجود دارد، در این جا این موضوع مطرح می شود چرا خدا جهنم را خلق کرده و اگر خلق نکرده بود چه می شد و همه مردم به بهشت می رفتند و به خدا ضرری نمی رسید.

آیت الله مصباح یزدی با بیان این که گاهی انسان کاری می کند که به دنبال آن شری به او می رسد، گفت: مثلا اگر انسان گناهی کند آثار گناه به ویژه در آخرت به او خواهد رسید که این شرور ثانوی و عکس العملی است، اما شرور دنیوی نسبی است.

وی افزود: به عنوان مثال درست است که آتش کاغذ را می سوزاند اما سبب پخته شدن غذا می شود یعنی شر بودن آن نسبی است و نسبت به برخی مسائل خیر و نسبت به برخی دیگر شر است، آنچه محل بحث و شبهات است شرور نسبت به انسان و دردها و رنج ها است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اظهار داشت: برای رسیدن به این که چرا شرور وجود دارد باید به این موضوع توجه کنیم که چرا خدا انسان را آفریده است، انسان موجودی است که می تواند با اختیار خودعالی ترین فیوضات الهی را دریافت کند.

وی ادامه داد: این موجود زمانی لیاقت بالاترین فیض را پیدا می کند که با انتخاب برسد، برای انتخاب باید دو راه وجود داشته باشد و بدون آن انتخاب معنا ندارد، هیچ موجودی مانند انسان ظرفیت ندارد و برای این که انسان بتواند مراتب مختلف تکامل را داشته باشد باید در عالمی باشد که تغیرات بتواند زمینه را برای انتخاب های مختلف در عرصه های گوناگون به وجود آورد تا انتخاب صحیح زمینه ساز عالی ترین فیض الهی شود.

رییس مؤسسه امام خمینی(ره) با بیان این که سر وجود شرور بالذات نیست بلکه مقصود بالعرض است، ابراز داشت: وجود شرور برای این که زمینه برای انتخاب بین خیر و شر فراهم شود، خود این موضوع مقدمه است تا زمینه برای خیر بیشتر فراهم شود، عام ترین حکمت وجود شرور و بلایا این است که زمینه انتخاب را برای انسان فراهم می کند تا انسان با انتخاب خیر لیاقت بهره مندی از عالی ترین کمال الهی را پیدا کند.

وی عنوان کرد: با توجه به این که ظرفیت انسان ها متفاوت است باید عرضه های مختلفی از خیر و شر وجود داشته باشد، نسبت به شرور ابتدایی و دنیوی جواب روشن است اما ظرفیتی در انسان وجود دارد که می تواند مدتی راه خیر را انتخاب کند و  بعد از آن تغییر مسیر دهد و بر عکس آن هم امکان دارد.

نماینده خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: کسانی که انتخاب اشتباه می کنند اما اصل ایمان و معرفت در دل آن ها وجود دارد لطف الهی اقتضا می کند که زمینه ای برای بروز و رشد فراهم شود، یکی از راه ها این است که به گرفتاری هایی مبتلا شود تا تعلق خود را به دنیا کم کند و چه بسا سبب توبه از گذشته شود.

وی اضافه کرد: پیدایش شرور در این عالم و آخرت مقصود بالذات نیستند، شرور در آخرت هم نتیجه اعمال انسان در دنیا است و مقصود ذاتی ندارد، شرور به ذات مطلوب نیستند و چون در نهایت زمینه ساز خیرات فراوانی خواهد شد خلق می شود.