شهید سید محمدباقر صدر نابغه و تکاور عالم شیعه است

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، فصل جدید برنامه تلویزیونی مصیر با هدف بازخوانی و نقد اندیشه متفکران اسلامی، به بررسی ابعاد فکری اندیشمندان بزرگی چون؛ علامه طباطبایی، آیت الله طالقانی، امام خمینی (ره) و... می‌پردازد و تا کنون به بررسی اندیشه‌های آیت الله مهدوی کنی، آیت الله مصباح یزدی، آیت الله هاشمی رفسنجانی، شهید سید مرتضی آوینی و آیت الله سید منیرالدین حسینی پرداخته است.

مهمان این قسمت از برنامه، حجت الاسلام دکتر عباسعلی شاملی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) و استاد حوزه بود و در خصوص نوآوری های شهید صدر و تحقق آن در علوم اسلامی بحث کرد.

دکتر شاملی درباره ی نوآوری های شهید صدر شرح داد: «شهید سید محمدباقر صدر نابغه و تکاور عالم شیعه است و بزرگان شیعه متفق القول گفته اند او شخصیت علمی و معنوی و تقوایی بی نظیری دارد. ایشان در دروس رایج حوزه سرآمد زمانه خود بوده و در همان دروس و غیر آن نوآوری های مطرح می کند. شهید صدر در سنین جوانی کتاب جریان فدک در تاریخ را می نویسند و بعد از آن کتاب های فلسفتنا اقتصادنا جامعتنا. البته جامعتنا با شهادت ایشان فقط ایده و صوت است که ابتدا تحت عنوان المدرسه القرآنیه و بعد جامعتنا چاپ می شود. ایشان سالها قبل از جریان تولید علم دینی و علوم انسانی اسلامی که الان مطرح شده به دنبال این مساله بوده و از پیشگامان است. در علوم حوزوی حلقات اصول را نوشته اند و در درس خارج در زمان معین متناسب با نیاز روز تدریس می کردند. در علوم اسلامی، به نظر من فلسفتنا یعنی ارائه فلسفه تطبیقی اسلامی و سایر کتب هم همینطور است. نوآوری دیگری ایشان در بحث تمدن اسلامی است. ایشان دیدگاه ها و نظریه ها و مبانی نظری برای احیا تمدن اسلامی ارائه کرده اند و مبنای این تمدن را تشکیل حکومت اسلامی می داند.»

دکتر شاملی در خصوص مباحث پایان نامه خود در دانشگاه مک گیل که درباره ی اندیشه شهید صدر است توضیح داد: «انگیزه اصلی من شناساندن مبانی عالی فکری شهید صدر به غرب بود. من از شاگردان آیت الله سید علیرضا حائری، آیت الله سید محمود شاهرودی و آیت الله سید کاظم حائری بودم که از برجسته ترین شاگردان شهید محمد باقر صدر به شمار می روند. شروع کردم به مطالعه در اندیشه ایشان تا بخش هایی از آن را برجسته کنم و به عنوان پایان نامه ارائه دهم. یکی از بحث ها و نوآوری های شهید صدر روش قرآن پژوهی استنطاق است. یک روش آکادمیک و مشورت علمی از قرآن است که مبانی و بحث های زیادی دارد. متوجه شدم ایشان در بحث تاریخ به یک نظریه به نام نظریه المثل تاکید دارند. موضوع من «فرهنگ توسعه و توسعه فرهنگی در بستر آموزش و پرورش در جامعه دینی با تکیه بر نظریه شهید در صدر در باب نظریه مثل» انتخاب شد.

حجت الاسلام شاملی در توضیح نظریه مثل اضهار داشت: «شهید صدر معتقدند که توسعه فرهنگ یا فرهنگ اسلامی توسعه زمانی اتفاق میفتد که شهروندان از نقطه نظر ارزشی هدایت شوند. نظریه مثل تبین و توصیف روند شکل گیری نظام ارزش ها در فرد و جامعه است. سوال من اینجا بود که آموزش و پرورش چه به شکل رسمی و چه غیر رسمی چگونه میتواند توسعه فرهنگی را در جامعه ایجاد کند که شهروندان طرفدار فرهنگ اسلامی توسعه باشند. توسعه در سایه ی یک فرهنگ اتفاق میوفتد و برای رسیدن به توسعه اسلامی باید فرهنگ اسلامی وجود داشته باشد آموزش و پرورش واسطه ای برای تثبیت و درونی سازی ارزش هاست. نظریه ی شهید صدر سه مبنا برای شکل گیری نظام ارزشی در فرد ارائه می دهد. یکی از عوامل تاثیر گذار فلسفه زندگی هر فرد و جهان بینی اوست. یک عامل دیگر افق دید هر فرد است که شهید صدر می گوید این دو عامل سه نوع نظام ارزشی می سازد. نظام ارزشی محیط گرا و حال گرا؛ افراد می خواهند با این نظام ارزشی زندگی فعلی و روزمره خود را آسوده بگذرانند. نظام ارزشی آینده گزینی و آینده گرایی؛ افراد میخواهند نظام ارزشی شان به وضع مطلوب تری امیدوار کند. انقلاب های رنسانس و روشنفکری در جهان غرب برآمده از همین تغییر نظام ارزشی از محیط گرا به آینده گراست. آزادی و دموکراسی دستاورد این تغییر است ولی متاسفانه وسیله جای هدف را گرفته است و آزادی هدف شده است. نظام ارزشی سوم که پیشنهاد ایشان است ارزش گذاری متعالی نام دارد که بر اساس جهان بینی الهی است.»

دکتر عباسعلی شاملی درباره ی نسبت میان توسعه ارزش ها و تحول فرهنگی بیان کرد: «ایشان میگویند که تشکیل یک حکومت دینی در ایران میتواند منشا حرکت های فرهنگی بسیاری باشد و این انگیزه ای برای جلسات قرآن پژوهی ایشان بود. توسعه فرهنگی عاملی است که مانند دی ان ای در انسان ها جریان پیدا میکند و اگر نظام ارزش ها در توسعه فرهنگی وجود داشته باشد دی ان ای فرهنگی می سازد. این اتفاق از تزلزل فرهنگی و تهاجم فرهنگی جلوگیری می کند. یک اصطلاح شهید صدر که برای سوپروایزر من در دانشگاه جال بود، اصطلاح بیماری ارزشی است. شهید صدر می گوید که افراد و جوامعی که در مقاومت و التزام ارزش ها دچار مشکل هستند، بیماری ارزشی دارند. نظام ارزشی متکی بر توحید از اضطراب و التهاب ها جلوگیری می کند و انسجام شخصیتی در صورتی اتفاق میفتد که یک نظام ارزشی پابرجا مبتنی بر توحید وجود داشته باشد. فطرت انسان داشتن یک آرمان مطلوب و جاودانه است. تنها آرمان مطلوب توحید است که از یک طرف به معاد و از طرف دیگر به نبوت می رسد و یک نظام ارزشی منسجم و دقیق و پویا برای فرد می سازد.»

دکتر شاملی در پایان اظهار داشت: «منطقه الفراغ و بار زمین مانده ی علوم تربیتی ما آشنا نبودن با روش درست درونی سازی ارزش ها و برونی سازی ارزش ها به صورت استاندارد، آکادمیک و عالمانه ست.»

در میان برنامه بخش هایی مانند معرفی کتاب، خاطراتی از ایشان و... پخش شد./1370/د101/ف