پا به پای دیپلمات در مسکو

به گزارش سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، «ماموریت در مسکو» خاطرات سیاسی «نعمت الله ایزدی» آخرین سفیر ایران در اتحاد جماهیر شوروی و اولین سفیر ایران در فدراسیون روسیه است. خاطرات سیاسی در همه جای جهان یکی از قالب‌های پرطرفدار برای علاقه‌مندان به تاریخ و سیاست است که می‌تواند تصویر و شناختی نزدیک از تحولات را به خوانندگان بدهد. این کتاب هم به دلیل روایت برهه ویژه‌ای از تاریخ معاصر (فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی) که تاثیر بسزایی در نظم نوین جهانی داشته است، می‌تواند برای علاقه‌مندان جالب توجه باشد. کتاب در 19 فصل سامان یافته است که فصل آخر با اتمام ماموریت «نعمت الله ایزدی» به پایان می‌رسد. در ادامه نگاهی اجمالی به مطالب و فصل‌بندی‌های کتاب می‌اندازیم.

از اصفهان تا مسکو
به شیوه معمول کتاب‌های خاطرات، این کتاب نیز با زندگی‌نامه کوتاهی از سفیر ایران آغاز می‌شود؛ نعمت‌االله ایزدی متولد اصفهان در سال 1336. در ادامه ورود به دانشگاه صنعتی شریف، مبارزات سیاسی او، تغییر رشته تحصیلی به علوم سیاسی و ورود به وزارت امور خارجه مطالبی است که مولف برای شناخت خود، به صورت اجمالی در اختیارمان می‌گذارد و در ادامه با اشاره به ماموریت‌های خود در شوروی به ترسیم شمای کلی از این کشور می‌پردازد و وضعیت سیاسی ویژه میان ایران و شوروی با توجه به فعال بودن گروه‌های چپ‌گرا در سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی برای خوانندگان بازگو می‌کند که در همان ابتدا برای ترغیب مخاطب به خواندن کتاب موثر است.

چائوشسکو، رییس جمهور رومانی
فصل دوم کتاب به روابط ایران با کشورهای جماهیر شوروی بعد از جنگ تحمیلی، به ویژه چائوشسکو، رییس جمهور رومانی تمرکز پیدا کرده است. درقسمتی از این فصل می‌خوانیم: «آقای چائوشسکی روز پنج‌شنبه ایران را به مقصد کشورش ترک کرد و فردای روزی که وارد رومانی شد دستگیر و چند روز بعد به همراه همسرش اعدام شد. پس از سفر چائوشسکی تحولات نامنتظره‌ای در رومانی ایجاد شد که در ایران بسیار سر و صدا کرد. تحولات پیش‌بینی شده بود اما اعدام چائوشسکو بسیار نامنتظره و پیش‌بینی ناپذیر بود». کتاب در فصل‌بندی‌های کوتاه نقطه تمرکز خود را بر اتفاقات ویژه این دوره چهارساله می‌گذارد.

«فقط مسکو!»، «فضای باز سیاسی!»، «ساختمان سفارت»، «شواردنادزه، از وزارت خارجه تا ریاست جمهوری»، «کودتای 1991»، «فروپاشی»، «جمهوری‌های تازه استقلال یافته»، «رژیم حقوقی دریای خزر»، «افعانستان و اسرای روس»، «سیاست خارجی روسیه در بالکان»، «اختلافات پارلمان و دولت در روسیه»، «پس از فروپاشی»، «شیوه کار در سفارت خانه»، «مسلمانان شوروی»، «ایرانیان مقیم روسیه»، «پرواز 330» و «پایان ماموریت» عنانین فصل‌های دیگر کتاب را تشکیل می‌دهند که هر کدام رویداد یا موضوعی خاص را در ارتباط با سایر مطالب اما به صورت مجزا توضیح می‌دهند.

پا به پای دیپلمات
مولف در تمام این فصول سعی کرده است که شرایط خاص و ویژه سیاسی داخل روسیه را برای مخاطبان شرح دهد اما از آن مهم‌تر به منافع ایران در این کشور بپزردازد و اتفاقاتی که ایران نیز درگیر آن‌ها می‌شده است را برجسته کند. علاوه بر این ایزدی به عنوان یک دیپلمات به تحلیل خود از حوادث و اتفاقات نیز می‌پردازد به ویژه این نگاه تحلیلی در فصلی که مربوط به فروپاشی جماهیر شوروی است، برجسته‌تر می‌شود. برای مخاطب عام که از نحوه عمل وزارت امور خارجه اطلاعی ندارد، خواندن این کتاب می‌تواند تصویری کلی از چگونگی فعالیت سفرا در کشورهای مختلف و موضوعاتی که می‌توانند به آن‌ها ورود کنند و چالش‌هایی که چه در خارج و چه در داخل برایشان ایجاد می‌شود، بدهد که این ویژگی را می‌توان از نقاط مثبت کتاب به حساب آورد. علاوه بر آن بسیاری از اتفاقات داخلی و تاثیری که این اتقات و تصمیمات بر روابط دیپلماتیک کشور در خارج از مرز می‌گذارد، از موضوعاتی است که در روند اثر برای مخاطب قابل درک می‌شود؛ در بسیاری از موارد به حوادثی اشاره می‌شود که برای جماهیر شوروی کاربرد داخلی داشته اما در روابط دیپلماتیک کشورها با آن‌ها موثر بوده است و همین طور برعکس.

نامه و وصیت‌نامه امام خمینی همراه گورباچف
نقل‌ قول‌هایی که از اشخاص برجسته در کتاب آمده است، از دیگر موارد خواندنی آن است. برای مثال در قسمت‌هایی از فصل پایانی کتاب این طور می‌خوانیم: «با اکسی دوم در تاریخ 1373/6/18 ملاقات کردم او گفت:«در مدت سفارت شما تلاش‌های خوبی صورت گرفت. در نظر من شما نماینده مردم ایران و نمایانگر قدرتمندی آنان‌اید. تلاش کشور شما برای برقراری صلح در کشورهای همجوار بسیار ستودنی است. شما به عنوان سفیر در دورانی انجام وظیفه کردید که دوران انتقال بود. فروپاشی شوروی و تشکیل روسیه دوران بسیار سختی بود. متاسفانه نتوانستم از ایران دیدن کنم اما شما پایه ریزی‌اش را کرده‌اید. دیر یا زود به ایران می‌آیم».

با آقای گورباچف آخرین رییس جمهور شوروی نیز 1373/6/29 ملاقات خداحافظی انجام دادم. او از اقداماتی که در دوره قدرتش انجام شده بود رضایت داشت و خوشحال بود از این که در ایران دو دوست دارد: آقای ولایتی و آقای هاشمی رفسنجانی. در انتقاد به فعالیت‌های خودش و ایران گفت: «بعد از انقلاب اکتبر تصور می‌کردیم همه باید دنبال ما بیایند. شما هم می‌خواستید نشان دهید که تمام واقعیت در دستان شماست و همه باید از شما تاسی کنند. ما هر دو به فکر صدور انقلاب بودیم که شاید درست نبود.» نکته جالب این بود که گفت: «من دو چیز را هرگز از خودم دور نمی‌کنم؛ یکی نامه امام و دیگری وصیت نامه او.»

کتاب «ماموریت در مسکو» به قلم نعمت‌الله ایزدی به همت نشر نی در 299 صفحه، 770 نسخه و قیمت 56 هزار تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است./826/د102/ق

منبع: ایبنا