از تکلیف مداری تا ظرافت های منطقی

آیت الله مصباح یزدی(ره) گوهری بود که نه تنها برای مردم، بلکه برای حوزه‌های علمیه نیز ناشناخته بود و طبیعتاً فقدان ایشان خسارتی بزرگ محسوب می‌گردد.

او با تدریس و تربیت شاگردان متعدد حق بزرگی را بر حوزه‌های علمیه داشت و درعین‌حال هرگز خود را از تحقیق و علم‌آموزی بی‌نیاز نمی‌دید.

از حیث علمی متفکری بزرگ بود که مبنای اندیشه‌اش استدلال‌های مبتنی بر عقل بود. او همواره به پشتوانهٔ تفکری سیستماتیک که از آن بهره‌مند بود و به نظریه‌پردازی‌هایی دقیق و عمیق می‌پرداخت و با این شیوه فهم مباحث فلسفی و معارف قرآنی را برای شاگردان خود آسان می‌کرد.

چیزی که امروزه نسل جوان ما برای تثبیت عقاید خویش بدان محتاج‌اند مبانی عقلی است. اگرچه توجه به استدلال‌های عقلی در روش علمی بزرگان دیگری مشهود است اما دقت و ظرافت آیت‌الله مصباح در تبیین این مبانی امتیاز ویژه‌ای است که مختص به ایشان بود.

خردگرایی ازجمله پتانسیل‌هایی است که در نسل امروز پررنگ‌تر از نسل گذشته است. جوانان امروزی نه‌تنها در ایران بلکه در سایر کشورها از تقلیدهای صِرف و ظاهرسازی‌ها بشدت بیزارند و شناخت به‌موقع این مسئله و تلاش در جهت اثبات عقلی عقاید دینی برای جوانان ازجمله خصوصیات این عالم بزرگ بود.

آیت‌الله مصباح در پرتو مطالعات فراوان و توانمندی‌های علمی به‌خوبی تشخیص داد که آنچه انسان امروز از آن رنج می‌برد نداشتن یک سیستم فکری درست و ایدئولوژی متناسب با نیازهای مادی و معنوی انسان است. ایشان با فهم این خلأ و مدنظر گرفتن بلایی که ایدئولوژی‌های دروغین غرب بر سر انسان امروز می‌آورد توان علمی خویش را معطوف به ارائهٔ ایدئولوژی دینی نمود و با تفکر نقادانهٔ خود نسبت به این نظریات بی‌پایه و اساس، جوان امروزی را از خطرات پوچ‌گرایی آگاه می‌نمود. جان کلام اینکه او با اصالتی که برای تفکر اسلامی قائل بود هرگز مرعوب تفکرات بی‌اصالت نگردید.

حراست از مرزهای عقیدتی و تخریب پایه‌های تفکر بی‌خدایی از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی است که با خواندن آثار ایشان می‌توان بدان اعتراف نمود. او خیمهٔ تفکرات اسلامی و الهی را نه بر زمین احساسات و عواطف بلکه بر بستر تعقل برافراشت و زمان باید بگذرد تا ارزش کار ایشان بر ملأ گردد.

 ایشان نه‌تنها در بعد علمی بلکه از حیث اخلاقی نیز جایگاه والایی داشت و بی‌توجهی به مقام و منصب و گریز از دنیاگرایی در متن زندگی او کاملاً محسوس بود. خلوت‌های متعبدانهٔ او با خداوند نشان از بینش توحیدی او داشت. رفتارش همواره خارج از محاسبات مادی‌گرایی بود و با حفظ خصوصیات انقلابی خویش هرگز در هاضمهٔ سیاست گرایی محض هضم نشد. ازجمله ویژگی‌های ناب ایشان که اتفاقاً منجر به ترور شخصیت والای علمی و اخلاقی ایشان هم شد، پذیرش اصل ولایت‌فقیه و تسلیم در برابر این اصل مهم و تبعیت از آن بود.

او در حساس‌ترین شرایط، جایگاه انقلابی خود را حفظ نمود و با پرهیز از موقعیت خواهی، مردانه پای انقلاب و آرمان‌های امام ایستاد و با موضع‌گیری‌های به‌جا و به‌موقع در شرایط بحرانی و حساس، تکلیف ولایتمداری خویش را روشن نمود.

بر ماست که با مرور و بازخوانی آثار ایشان به تکثیر اندیشه او اهتمام ورزیم، از خام‌اندیشی پرهیز نموده و اینگونه سهم خویش را در جان تازه بخشیدن به اهداف انقلاب ادا نماییم.

زهرا ابراهیمی